Γιορτάζοντας το θερινό ηλιοστάσιο

Ιστιοπλοϊκός Όμιλος Χανίων & Σύλλογος Φίλων Αστρονομίας Κρήτης.Την 21η Ιούνη, έχουμε και αστρονομικά την έναρξη του καλοκαιριού. Αυτό συμβαίνει κατά την χρονική στιγμή κατά την οποία ο άξονας της Γης είναι στραμμένος όσο περισσότερο επιτρέπει η κλίση της Γης, προς τον Ήλιο, κατά την ετήσια τροχιά της γύρω από αυτόν. Η στιγμή αυτή ονομάζεται ηλιοστάσιο του Ιούνη, ή θερινό ηλιοστάσιο. Κατά το ηλιοστάσιο του Ιούνη ο ήλιος φθάνει στο βορειότερο σημείο της Γης, με τις ακτίνες του να βρίσκουν κάθετα την επιφάνεια της Γης στον Τροπικό του Καρκίνου, όταν η Γη έχει κλίση περίπου 23,5° σε σχέση με τον κατακόρυφο άξονά της.

Κατά η διάρκεια του θερινού ηλιοστασίου η μέρα, έχει τις περισσότερες ώρες για εκείνους που ζουν στα βόρεια του Τροπικού του Καρκίνου (γεωγραφικό πλάτος 23.5° βόρεια). Όσοι ζουν ή ταξιδεύουν προς τα βόρεια, προς τον Αρκτικό Κύκλο (66,5° βόρεια από τον Ισημερινό) μπορούν να δουν τον «ήλιο του μεσονυκτίου», όπου ο ήλιος παραμένει ορατός σε όλη τη νύχτα, ενώ εκείνοι που ζουν ή ταξιδεύουν νότια προς τον Ανταρκτικό κύκλο (66,5° νότια από τον Ισημερινό)δεν θα δουν τον ήλιο κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου του έτους . Για εκείνους που ζουν κοντά στον Ισημερινό, ο ήλιος δεν κινείται πάνω-κάτω στον ουρανό. Αυτό σημαίνει ότι στη διάρκεια της ημέρας η θερμοκρασία δεν έχει μεγάλες διαφορές, ή είναι σχεδόν σταθερή.

Η 21η Ιούνη αποτελεί το θερινό ηλιοστάσιο σηματοδοτώντας την πρώτη ημέρα του Καλοκαιριού για το βόρειο ημισφαίριο, και την πρώτη μέρα του Χειμώνα (χειμερινό ηλιοστάσιο) για το νότιο ημισφαίριο της Γης. Η λέξη ηλιοστάσιο προέρχεται από το «ήλιος» και το «στέκομαι» ή «στάση» επειδή κοντά στα ηλιοστάσια (λίγες ημέρες πριν ή μετά) ο Ήλιος φαίνεται να επιβραδύνει τη φαινομενική κίνησή του προς τα βόρεια ή προς τα νότια (κίνηση στην απόκλιση), μέχρι που την ημέρα του ηλιοστασίου αυτή η κίνηση μηδενίζεται και αρχίζει να αντιστρέφεται. Και στα αγγλικά η λέξη solstice προέρχεται από τη λατινική λέξη “solstitium“, που σημαίνει «ήλιος-ακινητοποίηση», γιατί το σημείο στο οποίο ο ήλιος φαίνεται σταματά και να αντιστρέφει την κατεύθυνσή του (τροπή) μετά από αυτήν την ημέρα. Την ημέρα αυτή, ο ήλιος δεν ανατέλλει ακριβώς στα ανατολικά, αλλά ανεβαίνει στο βόρειοτερο σημείο από την ανατολή και δύει στο βορειότερο σημείο από τη δύση, παραμένοντας στον ουρανό για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Στο νότιο ημισφαίριο, το ηλιοστάσιο του Ιούνη είναι γνωστό ως η μικρότερη μέρα του χρόνου.

Μετά το ηλιοστάσιο του Ιούνη, ο ήλιος ακολουθεί μια ολοένα χαμηλότερη πορεία στον ουρανό κάθε μέρα, (στο βόρειο ημισφαίριο), μέχρι να φτάσει στο σημείο όπου το μήκος της ημέρας είναι περίπου 12 ώρες και οκτώ έως εννέα λεπτά σε περιοχές που είναι περίπου 30 μοίρες βόρεια ή νότια του ισημερινού, ενώ οι περιοχές που είναι 60 μοίρες βόρεια ή νότια του ισημερινού παρατηρούν φως για περίπου 12 ώρες και 16 λεπτά. Αυτό καλείται Φθινοπωρινή Ισημερία, στο βόρειο ημισφαίριο, ή Εαρινή Ισημερία στο Νότιο ημισφαίριο. Πολλές περιοχές γύρω από τον Ισημερινό έχουν μήκος φως περίπου 12 ώρες και έξι λεπτά κατά τη διάρκεια της ισημερίας. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η Γη δεν κινείται με σταθερή ταχύτητα στην ελλειπτική τροχιά της. Συνεπώς, οι εποχές δεν είναι ίσου μήκους: οι χρόνοι που υπολογίζονται για τη μετακίνηση του ήλιου από την ισημερία του Μάρτη μέχρι το ηλιοστάσιο του Ιούνη, από την ισημερία του Σεπτέμβρη, μέχρι το ηλιοστάσιο του Δεκέμβρη, και ξανά πίσω στην ισημερία του Μάρτη, είναι περίπου 92,8 – 93,6 – 89,8 και 89,0 ημέρες αντίστοιχα. Η παρηγοριά μας, στο βόρειο ημισφαίριο, είναι ότι η άνοιξη και το καλοκαίρι διαρκούν περισσότερο από ότι το φθινόπωρο και ο χειμώνας!

Χωρίς την κλίση του άξονα της γης, δεν θα είχαμε εποχές. Οι ακτίνες του ήλιου θα ήταν κάθετα πάνω από τον ισημερινό όλο το χρόνο. Η Γη κάνει και ελαφρώς ελλειπτική τροχιά γύρω από τον ήλιο. Κατά τη διάρκεια της έλλειψης, βρίσκεται πιο μακριά από τον ήλιο για την 4η Ιούλη. Το σημείο αυτό είναι γνωστό ως το αφήλιο και η Γη είναι 94.555.000 μίλια μακριά από τον ήλιο. Το αντίθετο, το περιήλιο, λαμβάνει χώρα την 4η Γενάρη, όταν η Γη είναι μόνο 91.445.000 μίλια μακριά από τον ήλιο.

Όταν το καλοκαίρι εμφανίζεται σε ένα ημισφαίριο, αυτό οφείλεται σε ότι ημισφαίριο λαμβάνουν πιο άμεσα την επίδραση του Ήλιου, σε σχέση με το αντίθετο ημισφαίριο όπου είναι χειμώνας. Το χειμώνα, ακτίνες του ήλιου πέφτουν στη Γη σε λοξή γωνία και είναι συνεπώς λιγότερο συγκεντρωμένες. Κατά την άνοιξη και το φθινόπωρο, ο άξονας της Γης βρίσκεται προς τα πλάγια, ώστε τα δύο ημισφαίρια έχουν μέτριες καιρικές συνθήκες και οι ακτίνες του ήλιου είναι ακριβώς από πάνω από τον ισημερινό. Μεταξύ του Τροπικού του Καρκίνου και του Τροπικού του Αιγόκερω, δεν υπάρχουν εποχές που ο ήλιος να βρίσκεται πολύ χαμηλά στον ουρανό, ώστε το κλίμα να παραμένει ζεστό και υγρό («τροπικό») όλο το χρόνο.

Η μεγαλύτερη ημέρα του έτους έρχεται κατά το θερινό ηλιοστάσιο, και το πιο καυτό καιρό ακολουθεί πάντα ένα ή δύο μήνες αργότερα. Αυτό ονομάζεται “υστέρηση των εποχών”. Στο βόρειο ημισφαίριο, θα πρέπει να περιμένετε μέχρι τον Ιούλη ή τον Αύγουστο για το πιο καυτό καλοκαίρι. Τον Αύγουστο, το νερό των θαλασσών, θα είναι πολύ πιο ζεστό. Ο θερμότερος καιρός έρχεται μερικούς μήνες μετά την μεγαλύτερη μέρα του έτους. Η γη και οι ωκεανοί χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να ζεσταθούν μετά το κρύο του χειμώνα.

Από τα προϊστορικά ακόμη χρόνια ο άνθρωπος υποδέχεται το καλοκαίρι με φωτιές τη νύχτα του ηλιοτρόπιου, την πιο μικρή νύχτα του χρόνου για το Βόρειο Ημισφαίριο, με τον ήλιο να στρέφεται προς το καλοκαίρι. Η νύχτα της 21ης Ιούνη είναι αυτή που ανάβουν οι φωτιές, στο κατώφλι του καλοκαιριού. Οι φωτιές τη νύχτα του Ηλιοτρόπιου έχουν σκοπό να εξαγνίσουν κάθε κακή τροπή, εξασφαλίζοντας στον ήλιο τον αιώνιο δρόμο στο δώμα του ουρανού. Οι Δρυίδες των αρχαίων Κελτών της Βρετανίας στο Στόουνχετζ. γιόρταζαν τις «Φωτιές της ακτής». Πρόκειται για έναν κύκλο μεγαλίθων, που κατασκευάστηκε μεταξύ του 2500 π.Χ. και του 2000 π.Χ. Στα ερείπια του Stonehenge, η ανατολή του θερινού ηλιοστασίου εμφανίζεται στον ορίζοντα σε ευθυγράμμιση με την ογκώδη κύρια πέτρα του μνημείου. Κάθε χρόνο, τουρίστες από κάθε γωνιά του κόσμου το επισκέπτονται αυτή την ημέρα. Στη σημερινή Ελλάδα, υπάρχουν ακόμη στη θέση εκείνης της γιορτής, οι Φωτιές του Αη-Γιαννιού, του Κλήδονα, που σε κάποιες περιοχές τις λένε «του Αη-Γιαννιού του ηλιοτροπιού», προσδιορίζοντας επακριβώς την καταγωγή του εορτασμού, που αντί για τις 21 Ιουνίου, γίνεται την παραμονή του Αη-Γιάννη, δηλαδή τη νύχτα της 23ης Ιουνίου. Και σήμερα ακόμη, σε πολλά μέρη της Ελλάδας, οι φωτιές ανάβουν με τη δύση του ήλιου και στις φλόγες τους ρίχνονται τα ξερά στεφάνια της πρωτομαγιάς, ενώ αυτοί που πηδούν ύστερα πάνω από τις φωτιές κάνουν κρυφές ευχές μέσα τους, ελπίζοντας να ευοδωθούν. Φαίνεται ότι ούτε η χριστιανική θρησκεία κατάφερε τελικά να ξεριζώσει αυτές τις αρχαιότροπες δοξασίες, ακόμη και όταν οι τελετουργοί απειλήθηκαν με διωγμούς από την 6η Οικουμενική Σύνοδο, το 680 μ.Χ.

"google ad"