Η συζήτηση περί ιδιωτικών πανεπιστημίων έχει πολύ ποταπά κίνητρα. Συνδέεται κατά κύριο λόγο με ένα και μοναδικό θέμα: τις Πανελλαδικές Εξετάσεις. Αυτές είναι το μεγάλο εμπόδιο για να σπουδάσει κάποιος στην Ιατρική, τη Νομική και το Πολυτεχνείο. Οι Ιατρικές οι Νομικές και τα Πολυτεχνεία στην Ελλάδα είναι φυσικά εξαιρετικά Πανεπιστήμια και σε όλες τις διεθνείς κατατάξεις ανήκουν στα 500 καλύτερα. Σε σύνολο 20.000 πανεπιστημίων παγκοσμίως αυτό σημαίνει ότι είναι στο 2-3% των κορυφαίων πανεπιστημίων. Κυριολεκτικά στην ελίτ. Συνεπώς τα επιχειρήματα ότι ο ανταγωνισμός των ιδιωτικών θα βελτιώσει τα κρατικά ή οι ανοησίες περί έλευσης καλύτερων διεθνών πανεπιστημίων στερούνται νοήματος.
Τα ελληνικά πανεπιστήμια έχουν αριθμό εισακτέων στις σχολές αυτές μάλλον κατά πολύ μεγαλύτερο από τις ανάγκες της ελληνικής οικονομίας. Και σχεδόν οι μισοί απόφοιτοι πλέον κάνουν καριέρα στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ και αλλού. Παράγουμε προφανώς περισσότερους γιατρούς, δικηγόρους και μηχανικούς από όσους χρειάζεται μία μικρή οικονομία με πολύ τουρισμό, κατασκευές και αδύναμη παραγωγή και καινοτομία. Και η κρίση επέτεινε το πρόβλημα.
Αλλά οι γονείς, ίσως και οι νέοι, που φιλοδοξούν να γίνουν γιατροί, δικηγόροι και μηχανικοί είναι ακόμα περισσότεροι από τους εισακτέους. Με βάση την αναλογία αιτούντων και επιτυχόντων είναι 4 προς 1 ίσως και παραπάνω. Και για να περάσεις πρέπει να γράψεις από 18 και πάνω. Και ενώ οι περισσότεροι θα μπορούσαν να συμφιλιωθούν με την αποτυχία στις πανελλαδικές και να επιλέξουν σχολές με χαμηλότερες βάσεις, επιλέγουν να συνεχίσουν.
Μόνο το πού είναι το ερώτημα; Μπορεί κάποιος να μπει στην Ιατρική στη Βρετανία, τη Γαλλία, στις ΗΠΑ ή τη Γερμανία; Αδύνατον διότι είναι εξίσου, αν όχι πιο δύσκολο, από την Ελλάδα. Παντού υπάρχουν απαιτητικές εξετάσεις. Οπότε η επιλογή ήταν τα τελευταία είκοσι χρόνια οι ανατολικές χώρες. Ιατρική στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, μηχανικοί στη Τσεχία και τη Σλοβακία κ.ο.κ. Όπου τελικά εκεί θα μπορούσε να ξεκινήσει κάποιος αυτές τις σπουδές με το απολυτήριο λυκείου και μάλιστα ανεξαρτήτως βαθμού. Μερικοί συνέχισαν να επιλέγουν την Ιταλία που επί δεκαετίες αποτελούσε τον προνομιακό χώρο των Ελλήνων φοιτητών πριν δυσκολέψουν τα πράγματα και εκεί.
Να όμως που μετά το 2007 ξεπετάχτηκε ένα ανύπαρκτο πανεπιστημιακά νησί, και μέσα σε 5 χρόνια ίδρυσε καμμιά δεκαριά ιδιωτικά πανεπιστήμια με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, ένα νομοθέτημα και μία εποπτεύουσα αρχή αμφιβόλου αξίας. Με εξαίρεση το Δημόσιο Πανεπιστήμιο της Κύπρου που ιδρύθηκε λίγο παλαιότερα, το οποίο είναι εξαιρετικό και διατηρεί ισχυρά προαπαιτούμενα (επιλογή μέσω των πανελλαδικών στην Ελλάδα ή άλλων ανάλογων συστημάτων) τα ιδιωτικά έγιναν ο τόπος καταφυγής για όσους απέτυχαν στις εξετάσεις στην Ελλάδα ή σε τρίτες χώρες με ανάλογα συστήματα επιλογής των φοιτητών. Εδώ η επιλογή των φοιτητών γίνεται χωρίς προαπαιτούμενα.
Γιατί η Κύπρος είναι το ερώτημα; Για τους ίδιους λόγους που στο τραπεζικό μπουμ της δεκαετίας του 2000 η Κύπρος απέκτησε καταθέσεις πέντε φορές το ΑΕΠ της, πριν χρεοκοπήσουν οι τράπεζες το 2008 και κουρευτούν οι καταθέσεις, για τον ίδιο λόγο που έγινε το προνομιακό νησί του ρώσικου χρήματος και περιοχών του αραβικού κόσμου, και για τον ίδιο λόγο που μετέτρεψε το καθεστώς της χρυσής βίζας σε πεδίο υπερεκμετάλευσης πριν τεθεί θέμα από την Κομισιόν. Κοινώς υπηρεσίες πουλάει η οικονομία της Κύπρου ψάχνοντας πελάτες στα κενά των συστημάτων των ισχυρών ευρωπαϊκών οικονομιών. Εν πολλοίς το ίδιο έκαναν κατά καιρούς η Μάλτα, η Ισλανδία, το Λουξεμβούργο και μερικοί άλλοι.
Μετά τις διαδοχικές κρίσεις λοιπόν εμφανίστηκαν τα ιδιωτικά πανεπιστήμια. Οι Κύπριοι κολεγιάδες της δεκαετίας του 70 και μερικοί επενδυτές στον τουρισμό ξεκίνησαν ιδιωτικά πανεπιστήμια εν τάχει και άρχισαν να εμφανίζουν σχολές νομικές και μηχανικών (περίπου κολλεγιακού επιπέδου) και πρόσφατα κίνησαν και για την ιατρική. Όπου υπάρχει ζήτηση δημιουργείς την προσφορά. Οι αποτυχημένοι λοιπόν των πανελλαδικών οδεύουν με το απολυτήριο του λυκείου, στην Κύπρο για να γίνουν δικηγόροι, μηχανικοί, φαρμακοποιοί, αύριο πιθανόν και γιατροί. Και η Κύπρος δηλώνει ότι το 6,5% του ΑΕΠ της προέρχεται από τα ιδιωτικά πανεπιστήμια. Και κοντά στους Κύπριους την ίδια δουλειά κάνουν και στα Κατεχόμενα οι Τουρκοκύπριοι. Και εκεί εύκολο διότι η Τουρκία ως γνωστόν έχει πολλά ιδιωτικά Πανεπιστήμια. Μπορεί τα πτυχία από τα κατεχόμενα να αναγνωρίζονται μόνο από την Τουρκία, αλλά φυσικά για τις περισσότερες αραβικές και μουσουλμανικές χώρες είναι επαρκές εφόσον συμπράττουν με τα τουρκικά.
Έτσι η κυβέρνηση της ΝΔ σκέφτεται να παρακάμψει το Σύνταγμα και φυσικά και κυρίως τον τελευταίο ίσως αξιοκρατικό θεσμό της ελληνικής κοινωνίας τις πανελλαδικές εξετάσεις προκειμένου να ανοίξει παραρτήματα των κυπριακών ιδιωτικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα. Για να σπουδάζουν στο Ελληνικό, Έλληνες φοιτητές με απολυτήριο γυμνασίου. Τις πανελλαδικές θέλει να παρακάμψει η κυβέρνηση και όχι μόνο τα δημόσια Πανεπιστήμια. Τις υψηλές απαιτήσεις των σπουδών σε Ιατρικές, Πολυτεχνεία και Νομικές θέλει να παρακάμψει η ΝΔ, τα ελληνικά πανεπιστήμια δηλαδή, μετατρέποντας αυτές τις σχολές σε κολεγιακή εκπαίδευση.
Συνεπώς το πρόβλημα είναι απλό. Οι ευρωπαϊκές χώρες δεν παίζουν με αυτά τα πράγματα. Για να γίνεις γιατρός, δικηγόρος ή μηχανικός στις ευρωπαϊκές χώρες και το ίδιο και στις ΗΠΑ, πρέπει να καλύψεις τις προδιαγραφές που έχουν τα κρατικά πανεπιστημιακά συστήματα στις χώρες αυτές και αυτά είναι υψηλά. Ενώ δεν απαγορεύονται τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, αυτά πρώτον είναι ελάχιστα, δεύτερον δεν ευδοκίμησαν, τρίτον δεν έμπλεξαν με σπουδές στους κλάδους αυτούς. Συνεπώς η αναζήτηση των ιδιωτικών πανεπιστημίων στον ευρωπαϊκό Χάρτη Ανώτατης Εκπαίδευσης θα σας υποδείξει ένα ή δύο σε Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία, Ισπανία κλπ και ξαφνικά θα διαβάσετε ένα κατεβατό με τα της Κύπρου.
Συνεπώς η ΝΔ έρχεται να παρακάμψει τις πανελλαδικές και τις υψηλού επιπέδου σπουδές που απαιτούν οι σχολές αυτές. Και να ικανοποιήσει ένα πάγιο αίτημα των οικογενειών και των νέων που αποτυγχάνουν στις πανελλαδικές αλλά με κάθε τρόπο θέλουν να αποκτήσουν πτυχίο σε αυτούς τους κλάδους είτε για λόγους διαδοχής της δραστηριότητας των γονέων είτε για λόγους κοινωνικής ανέλιξης.
Μόνο που καμία κοινωνία δεν μπορεί να επιλύσει αυτό το πρόβλημα χωρίς τεράστιες παρενέργειες. Τα ελληνικά πανεπιστήμια έχουν πολλαπλάσιες των αναγκών θέσεις. Η εκποίηση της διαδικασίας των παροχής των ελαχίστων προϋποθέσεων για την ακαδημαϊκή υπόσταση αυτών των επαγγελμάτων μόνο συμφορές θα προκαλέσει για την ελληνική κοινωνία. Δεν επέλεξαν το δρόμο αυτό οι ευρωπαϊκές χώρες. Το επιλέγει η πανεπιστημιακά ανύπαρκτη Κύπρος, η Τουρκία και τα Κατεχόμενα, και η Ελλάδα του Μητσοτάκη. Μπράβο μας.
(Ο Γιώργος Σταθάκης είναι πρ. Αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης και πρ. Υπουργός)