Γ. Σταθάκης: Η Ρωσία ως «οικονομία παρίας» και η πρόσδεση στην Κίνα – Πουθενά οι οικονομικές κυρώσεις δεν προκάλεσαν αλλαγή καθεστώτος

Σε μία πρωτόγνωρη συσπείρωση της Δύσης, επιβλήθηκε ένα μπαράζ οικονομικών κυρώσεων κατά της Ρωσίας, που έχει τέσσερα στοιχεία.

Πρώτον τον εξοβελισμό της από το swift, το διεθνές σύστημα πληρωμών, που περιλαμβάνει κάθε μορφής χρηματοπιστωτικές και εμπορικές συναλλαγές (εξαιρέθηκε η ενέργεια).

Δεύτερον τον αποκλεισμό της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας από κάθε διεθνή συναλλαγή, που ακυρώνει στην πράξη, τη χρήση των αποθεμάτων για τη στήριξη του νομίσματος. Τρίτον την αποδυνάμωση των ρωσικών επενδύσεων στις δυτικές οικονομίες μέσω της διερεύνησης των «ολιγαρχών». Τέταρτον επιλεκτικά μέτρα απομόνωσης της Ρωσίας σε μεταφορές, τράπεζες, τεχνολογία.

Παράλληλα όμως υπήρξαν δύο σημαντικές έμμεσες επιπτώσεις.

Πρώτον η οικειοθελής απόσυρση των δυτικών επενδύσεων από τη Ρωσία που έχει πάρει τη μορφή χιονοστιβάδας.

Δεύτερον η συρρίκνωση των εξαγωγών πετρελαίου, λόγω της απροθυμίας ναυτιλιακών και ασφαλιστικών εταιρειών να το μεταφέρουν. Η επικείμενη αμερικανική απαγόρευση απλά θα το επικυρώσει.

Οι επιπτώσεις στην ρωσική οικονομία είναι σημαντικές. Οι τράπεζες δοκιμάζονται, τα επιτόκια εκτινάχτηκαν στο 20%, ο πληθωρισμός αυξήθηκε απότομα, το χρηματιστήριο παραμένει κλειστό και το ρούβλι βούλιαξε 30%. Εντούτοις η ρωσική οικονομία δεν θα καταρρεύσει υπό την πίεση των κυρώσεων. Θα υποστεί μία βίαιη και απότομη συρρίκνωση του ΑΕΠ της τάξης του 10-20%, και σταδιακά θα σταθεροποιηθεί με ανάλογες προσαρμογές στους μισθούς, τα δημόσια οικονομικά, και την τραπεζική συρρίκνωση. Ο δημόσιος και ιδιωτικός δανεισμός προς το εξωτερικό είτε θα πάψει να εξυπηρετείται είτε θα γίνει επαναδιαπραγμάτευση του.

Πουθενά οι οικονομικές κυρώσεις δεν προκάλεσαν αλλαγή καθεστώτος

Οι ηπιότερες κυρώσεις μετά το 2014 και την προσάρτηση της Κριμαίας, (που κλιμακώθηκαν σταδιακά μέχρι το 2021), προκάλεσαν ύφεση στην ρωσική οικονομία της τάξης το -3% του ΑΕΠ, το 2015. Με δεδομένο ότι το εμπόριο της Ρωσίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πολύ σημαντικό (περίπου το 20% του ρωσικού ΑΕΠ και μόλις το 3% του ΑΕΠ για την ΕΕ), οι άνισες επιπτώσεις καταγράφουν ζημιές της ρωσικής οικονομίας της τάξης των 400 δις δολαρίων και περίπου 100 δισεκατομμυρίων ζημιές για την ΕΕ. Η απάντηση της Ρωσίας για απαγόρευση εισαγωγών τροφίμων από τη Δύση οδήγησε σε περισσότερη αυτάρκεια του αγροτικού τομέα της.

Σήμερα μένει να δει κανείς αν η επόμενη μέρα περιλαμβάνει την πλήρη οικονομική απομόνωση της Ρωσίας από τη Δύση, με κυρώσεις που να περιλαμβάνουν και την ενέργεια. Η μετατροπή της Ρωσίας σε «κράτος παρία» για τη Δύση, είναι μία δοκιμασμένη από τη Δύση στρατηγική (Κούβα, Βόρεια Κορέα, Βενεζουέλα, Ιράν), αν και πλήρως αναποτελεσματική, αναφορικά με την επίτευξη των πολιτικών στόχων της. Πουθενά οι οικονομικές κυρώσεις δεν προκάλεσαν αλλαγή καθεστώτος ή δεν πέτυχαν έστω και περιορισμένους πολιτικούς στόχους.

Η Ρωσία έχει σχετικά μικρή οικονομία, μόλις το 3,2% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Μόνο η εμπειρία του Ιράν (1,7% του παγκόσμιου ΑΕΠ) μπορεί να δώσει κάποιες ενδείξεις για τις οικονομικές επιπτώσεις των κυρώσεων. Εντούτοις η Ρωσία παραμένει στρατιωτική υπερδύναμη και μία μεγάλη γεωπολιτική δύναμη. Με τη μισή παγκόσμια οικονομία να μη συμμετέχει στο εμπάργκο, -Κινα, Ινδία, Τουρκία, Βραζιλία, και πολλές άλλες χώρες, η ρωσική οικονομία θα σταθεροποιηθεί στηριγμένη πρωτίστως «στις δυνάμεις της αυτάρκειας» και της ανάπτυξης ενός εμπορίου με εναλλακτικά νομίσματα που συμμετέχουν στο εγχείρημα του εναλλακτικού swift, υπαρκτού και σήμερα, αλλά με υποτυπώδη λειτουργία (0,01% των παγκόσμιων συναλλαγών).

Ούτε η ίδια η Ρωσία θα ήθελε να δει τον εαυτό της εξαρτημένο από την Κίνα

Η πορεία αυτή όμως υποδηλώνει την αποκοπή της Ρωσίας από την παγκοσμιοποιημένη οικονομία της Δύσης και την στροφή της προς την Ασία. Η εν δυνάμει πρόσδεση της Ρωσίας στην Κίνα, και η μεγαλύτερη διασύνδεση με την Ινδία, και μερικές άλλες ασιατικές χώρες, θα ήταν μία ιστορική εξέλιξη με σημαντικές γεωπολιτικές συνέπειες.

Μόνο που η στροφή αυτή δεν είναι εύκολη. Η αποκοπή της Ρωσίας από την Ευρώπη, προς την οποία επί αιώνες, παρά τις μεγάλες διακυμάνσεις στη σχέση τους, βρίσκεται στρατηγικά, οικονομικά, και γεωπολιτικά συνδεδεμένη, αποτελεί μία πρωτόγνωρη ιστορικά στροφή, εν πολλοίς μάλλον εύθραυστη.

Η προσκόλληση της Ρωσίας στην Κίνα θα είναι καταστατικά μία άνιση σχέση. Διότι η Κίνα διατηρεί τα πλεονεκτήματα που χάνει η Ρωσία, καθώς παραμένει ενταγμένη στη Δυτική οικονομία, μέσω του εμπορίου, των αμοιβαίων επενδύσεων, του δανεισμού και του συναλλάγματος. Κοινώς οι χώρες που δεν επέβαλλαν κυρώσεις και αποτελούν το 50% της παγκόσμιας οικονομίας, είναι απόλυτα ενταγμένες στην παγκόσμια οικονομία, κυρίως στην οικονομία της Δύσης. Η Ινδία, η Κίνα, και οι άλλες χώρες δύσκολα θα διακινδυνεύσουν την ένταξη τους αυτή χάριν της Ρωσίας, αν η Δύση «σκληρύνει» τη στάση της,.

Ούτε η ίδια η Ρωσία θα ήθελε να δει τον εαυτό της εξαρτημένο από την Κίνα. Με την Κίνα να ενισχύεται διαρκώς και τη Ρωσία να εξαρτά την ανάπτυξη της από αυτήν. Μπορεί οι πρόσφατες συμφωνίες να διευρύνουν τις ενεργειακές και τεχνολογικές σχέσεις, αλλά η Ρωσία είναι αδύνατον να διαμορφωθεί ως μία περιφερειακή συμπληρωματική δύναμη της Κίνας.

Τι επιδιώκει η Ρωσία με την εισβολή στην Ουκρανία

Η Ρωσία επιδιώκει με την εισβολή στην Ουκρανία να επαναδιαπραγματευτεί την ευρωπαϊκή της θέση, τη θέση στην Ευρώπη. Δυστυχώς για αυτήν διάλεξε λάθος τρόπο. Θα επανέλθει στον ευρωπαϊκό της ρόλο, όταν πλέον θα έχει προσαρμοστεί ρεαλιστικά στο δικό της ειδικό βάρος. Ο Πούτιν εκφράζει τo τελευταίο «ψυχογράφημα» μιας ρωσικής επεκτασιμότητας του 18ου και 19ου αιώνα, που εμπεδώθηκε χάριν στη Σοβιετική Ένωση και των μεγάλων επιτυχιών της στη μετατροπή της Ρωσίας σε μία βιομηχανική, τεχνολογική και διαστημική δύναμη.

Μόνο που η Ρωσία απώλεσε οριστικά το πλεονέκτημα μίας μεγάλης δύναμης. Τη δύναμη της την τροφοδοτούσαν οι αυτοκαταστροφικοί πόλεμοι και οι διαρκείς εσωτερικοί ανταγωνισμοί της Δύσης, μιας Δύσης ταγμένης στην αποικιοκρατία του 18ου αιώνα, τον ιμπεριαλισμό του 19ου, και των δύο διαδοχικών παγκοσμίων πολέμων του 20ου , για την αναδιανομή αποικιών, κτήσεων και αυτοκρατοριών.

Ο μεταπολεμικός κόσμος βρήκε τη Δύση, ενωμένη, σε ένα διπολικό κόσμο και τη Ρωσία πιο ισχυρή παρά ποτέ. Για να ακολουθήσει η παρακμή. Η πτώση του τείχους, η απώλεια όλων των κρατών επιρροής της, η ενσωμάτωση στη Δύση αυτών των περιοχών, και μία παγκοσμιοποιημένη οικονομία που ανέδειξε ως νικητές νέες δυνάμεις, με προεξέχουσα την Κίνα, αλλά και πολλές άλλες μεσαίες δυνάμεις. Η Ρωσία έμεινε πίσω, έμεινε εκτός των εξελίξεων.

Η περίοδος Πούτιν μπορεί να σταθεροποίησε μία αποδυναμωμένη οικονομία, αλλά ήταν μία απολυταρχική, ολιγαρχική οικονομία στηριγμένη σε πρώτες ύλες και ενέργεια, «αρπακτική» και «φεουδαλική». Απέχει πολύ από τη συμμετοχή της Ρωσίας σε μία σύγχρονη «τεχνολογική και βιομηχανική» οικονομία. Η αμυντική βιομηχανία, παραμένει το μοναδικό της πλεονέκτημα και η «αμείλικτη» Δύση επιδιώκει με κάθε τρόπο να το περιορίσει.

Η αδυναμία της Δύσης είναι ορατή μετά τις άγονες περιπέτειες σε Συρία, Λιβύη, Αφγανιστάν, την αναβίωση του απομονωτισμού του Τραμπ και την Ευρώπη μάλλον αποπροσανατολισμένη.

Εν κατακλείδι, η Ρωσία σταθεροποιήθηκε την τελευταία εικοσαετία, αλλά πολύ απέχει από το να επανέλθει ως «διεκδικητική υπερδύναμη». Αυτό είναι το μεγάλο στρατηγικό λάθος του Πούτιν. Η Δύση συσπειρώθηκε σε πρωτόγνωρο βαθμό μέσα σε ελάχιστο χρόνο. Και η Ρωσία αναζητά συμμάχους, που ούτε πρόθυμοι είναι, ούτε απόλυτα χρήσιμοι. Ο συσχετισμός δυνάμεων είναι εναντίον της και έτσι θα παραμείνει, για όσο διάστημα το ουκρανικό θα κινείται στα αχαρτογράφητα νερά μιας σύγκρουσης με αναχρονιστικά αιτήματα σε ένα υπό διαμόρφωση ριζικά διαφορετικό κόσμο.

"google ad"