Η Λατομική Ζώνη και η ανάπτυξη του Ορεινού Ογκου
του Γιώργου Γυπάκη, Δημοσιογράφου
Υποψήφιου Δημοτικού Συμβούλου Ακρωτηρίου με την Πρωτοβουλία Πολιτών για την Τοπική Αυτοδιοίκηση – Πρώτα ο Ανθρωπος
Η παρουσία των λατομείων στο Ακρωτήρι είναι ένα από τα πιο πολυμορφικά του προβλήματα. Στην πραγματικότητα μιλάμε για μία λατομική ζώνη, αυτή του Χορδακίου στην οποία, Δήμος και ΦΙΝΟΜΠΕΤΟΝ έχουν μία ιδιότυπη σχέση, μή συμφέρουσα για τη δεύτερη όπως υποστήριξε και παλιότερα ο ίδιος ο επιχειρηματίας. Κατά τη γνώμη μου, τα Λατομεία Χορδακίου αποτελούν το χείριστο παράδειγμα του πώς ένας Δήμος γίνεται μέτοχς στην καταστροφή του τόπου του και όμηρος μιας πολιτικής απόφασης που όταν πάρθηκε (από την Κοινότητα Χορδακίου το 1995) ήταν συμφέρουσα, σήμερα όμως έχει καταστεί και ανεπίκαιρη και επικίνδυνη.
Μέχρι την περίοδο που ο κλάδος των δημοσίων έργων και της οικοδομής ακινητοποιήθηκε λόγω κρίσης, επρόκειτο περί ομηρίας, κυρίως λόγω των θέσεων εργασίας που προσφέρουν οι δύο εταιρείες σε κατοίκους του Ακρωτηρίου. Ετσι ελέγχονταν επί χρόνια οι αντιδράσεις στο Δήμο που κώφευε στις διαμαρτυρίες για την κυκλοφοριακή όχληση, την πολυσχιδή ρύπανση και καταστροφή του ορεινού όγκου του Ακρωτηρίου. Η αίσθηση που έχει κανείς μπαίνοντας στη λατομική ζώνη, είναι ότι αυτό που γίνεται εκεί είναι μεγαλύτερο από το ίδιο το χωριό είτε μιλάμε για την έκταση είτε για το μέγεθος της δραστηριότητας, σε σχέση με τον ανθρώπινο παράγοντα.
Θα πρέπει να ξεκαθαριστεί ότι οι ελάχιστες θέσεις εργασίας που προσφέρουν πια οι εγκαταστάσεις αυτές δεν είναι αναντικατάστατες -όπως ήταν κάποτε. Σήμερα, η αλλαγή στην πορεία ανάπτυξης ενός τόπου μπορεί να προσφέρει νέες θέσεις εργασίας σε δραστηριότητες που θα ωφελούν αντί να βλάπτουν το κοινωνικό σύνολο, και μια τέτοια κατεύθυνση θα μπορούσε να δοθεί στα χωριά του Ακρωτηρίου με την προϋπόθεση ότι θα περιοριστεί η λατομική δραστηριότητα μέχρι να λήξουν οι άδειες λατόμησεις, ενώ τα παλιά λατομεία μετά από μια πλήρη αποκατάστασή τους θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν. Μια πρόταση που έχω κάνει πριν χρόνια είναι η δημιουργία υπαίθριου θεάτρου 2.000 θέσεων σε ένα από αυτά, κατόπιν επιλογής από ομάδα μελετητών. Ανακαιφαλαιώνοντας λοιπόν:
-Ο Δήμος να περιορίσει τη λατομική δραστηριότητα
-Ο Δήμος να ενεργήσει για την άμεση αποκατάσταση των εγκαταλελειμένων λατομείων από τους ιδιοκτήτες (μπάζωμα των λάκκων, σωστή δενδροφύτευση και εγκατάσταση αρδευτικών δικτύων), ώστε τα λατομεία να αποκατασταθούν με σκοπό να γίνουν και τουριστικά αξιοποιήσιμα (φυσιολατρικοί περίπατοι – σύνδεση με πολιτιστικές διαδρομές του Ακρωτηρίου).
Ο Δήμος να σχεδιάσει μια νέα κατεύθυνση ανάπτυξης για τα χωριά αυτά (Χορδάκι, Ριζόσκλοκο, Μουζουράς, Καλόρουμα, Παζινός) αξιοποιώντας το φυσικό κάλλος και τα φυσικά και δομημένα μνημεία της περιοχής. Συνοπτικά μπορούμε να αναφέρουμε την προώθηση οικοτουριοτικών, αγροτουριστικών και άλλων δράσεων που θα μπορούσαν να αναπτυχθούν στην περιοχή με τη δημιουργία ιδιωτικο-δημοτικών επιχειρήσεων που θα απορροφήσουν το εργατικό δυναμικό του Ακρωτηρίου που σήμερα ελέγχεται από τα λατομεία. Δε μιλάμε για κάτι ανέφικτο, κι όσο παράξενο κι αν φαίνεται, εάν πραγματικά θέλουμε να πάει αυτός ο τόπος μπροστά, πρέπει ακόμα και η πιο πρωτοφανής ιδέα να συζητείται. Τα σπήλαια, τα ξωκλήσια, τα γκρεμνά και τα φαράγγια, όλα είναι εκμεταλλεύσιμα τουριστικά. Προτείνουμε να αξιοποιηθούν οι φυσικές ορειβατικές και περιπατητικές διαδρομές του Ακρωτηρίου, με τελικό προορισμό τα ορεινά χωριά, όπου θα μπορούσαν να δημιουργηθούν επιχειρήσεις -και με τη συμμετοχή ή τη στήριξη του Δήμου- που θα οργανώνουν τέτοιες δραστηριότητες.
Τελευταίο, αλλά μείζον, ο Δήμος να προτείνει και να συμβάλλει σε μια αλλαγή κατεύθυνσης στον πρωτογενή τομέα, αξιοποιώντας τη δυνατότητα της Ακρωτηριανής γης, να παράγει, εκτός από καρπούζια, λάδι και κρασί, άριστης ποιότητας αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά (τα περισσότερα από τα οποία είναι ενδημικά) ένας κλάδος με μεγάλες προοπτικές ανάπτυξης.
Αυτές οι προτάσεις θα βοηθήσουν τους κατοίκους να απεγκλωβιστούν από το δίλλημα “νταμάρια ή υπανάπτυξη” και θα απελευθερώσει τη δυνατότητά τους να ονειρεύονται ένα καλύτερο μέλλον γι αυτούς και τα παιδιά τους.
Περιβαλλοντικές αναβαθμίσεις – Πράσινο
Αν και το Ακρωτήρι έχει τη δική του οικο-ταυτότητα, που περιλαμβάνει μια μοναδική σε πανευρωπαϊκό επίπεδο συγκέντρωση αρωματικών φυτών, λουλουδιών και βοτάνων, θα πρέπει να δεχτούμε ότι αυτή η ταυτότητα χάνεται μαζί με την αλλοτρίωση του φυσικού τοπίου από την οικιστική ανάπτυξη, ώστε στο τέλος θα μείνει μόνο το Πάρκο Διάσωσης Χλωρίδας και Πανίδας στο Πολυτεχνείο Κρήτης και το άλσος του Δασαρχείου στα Καθιανά (που έπρεπε να έχει παραληφθεί από το Δήμο εδώ και χρόνια αλλά κανείς δεν ενδιαφέρεται να το ζητήσει) για να μας τη θυμίζει…
Οι δύο αυτές υποδομές, μπορούν να αποτελέσουν υπόδειγμα για τη συντήρηση και την ανάπτυξη του πρασίνου στο Ακρωτήρι, οδηγώντας μας στην αναμόρφωση του ελεύθερου Ακρωτηριανού τοπίου χωρίς ταυτόχρονα να αλλοιώνεται η ταυτότητα του.
Στο Ακρωτήρι η διαμόρφωση του τοπίου θα πρέπει να βασιστεί στην από αιώνων υπάρχουσα χλωρίδα και πανίδα και να συμπληρωθεί με είδη που ευδοκιμούν στο ξηρό κλίμα της περιοχής μας: οι παρεμβάσεις θα πρέπει να γίνονται όπου αυτό είναι δυνατόν.
Γενικά, θα μπορούσε κανείς να χωρίσει το Ακρωτήρι σε ζώνες τοπίου, ανάλογα με την υπάρχουσα βλάστηση. Αναμφισβήτητα, τα πιο πράσινα χωριά είναι το Καμπάνι και οι Κορακιές, όπου κάθε σπίτι σχεδόν έχει δέντρα στον κήπο του, ενώ παντού υπάρχουν δημοτικοί χώροι δενδροφυτευμένοι (Κυπαρίσσια και Πεύκα κυρίως). Ο εξωραϊσμός με μικροέργα και καθαρισμούς θα μπορούσε να αναδείξει αυτούς τους χώρους, υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι θα λειτουργήσει κάποτε σωστά και η υπηρεσία καθαριότητας. Θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν τα δύο χωριά σαν παράδειγμα για τη δεντροφύτευση κι άλλων οικισμών, απογυμνωμένων, όπως τα Καθιανά, το Αρώνι, οι Πλακούρες, ο πάνω Καλαθάς, οι Στέρνες κ.α., ενώ οι οικισμοί του Πιθαρίου και Αργουλιδέ θα πρέπει να προστατευθούν και να ενταχθούν σε μια κοινή διαδρομή που καθορίζεται από α) τη μαγευτική μορφολογία του Βόθωνα και β) την εξαιρετική θέα του Πιθαρίου προς τον κόλπο της Σούδας.
Μια διαφορετική προσέγγιση θα πρέπει να έχουν οι παραθαλάσσιοι οικισμοί, όπως ο Σταυρός, ο Αγιος Ονούφριος, τα Χωραφάκια και το Μαράθι, όπου δενδροφυτεύσεις με τα ανάλογα είδη θα δημιουργήσουν στα πρανή των δρόμων μια αίσθηση δροσιάς, καταλύοντας το ξερό τοπίο και (σε συνδυασμό με τη δημιουργία πάρκων όπως π.χ. στην πλατεία του Σταυρού) προκαλώντας στους τουρίστες την αίσθηση μιας νοικοκυρεμένης, υψηλού επιπέδου ζωής, παραθεριστικής περιοχής, αντί της μίζερης, πρόχειρης, υποβαθμισμένης εικόνας που προκαλούν τώρα αυτές οι περιοχές παρά τους χωρίς σχέδιο και μεμονωμένους εξωραϊσμούς που έχουν γίνει ρουσφετολογικά .
Τέλος, τα ορεινά χωριά θα πρέπει να ειδωθούν μέσα από το πρίσμα της διατήρησης του φυσικού κάλλους του ορεινού όγκου, με την ανάδειξη και τον καθαρισμό των ορειβατικών μονοπατιών και των φαραγγιών, την αξιοποίηση των σπηλαίων, σε συνδυασμό πάντα με μια πολιτιστική διαδρομή που θα συνδυάζει τα φυσικά με τα δομημένα μνημεία του ακρωτηρίου και με την προϋπόθεση της αποκατάστασης των παλιών λατομείων. Είναι γνωστό ότι παλιότερα είχε ενταχθεί ο ορεινός όγκος του Ακρωτηρίου στο NATURA 2000 και απεντάχθηκε προκειμένου να εξυπηρετηθεί ο σχεδιασμός για τη δημιουργία παράνομου σκουπιδότοπου στη βόρεια πλευρά. Η επανένταξη των βουνών μας στο πρόγραμμα θα συντελέσει στην προστασία τους από μεγάλης όχλησης δραστηριότητες και καταστροφικές επενδύσεις.
Μια ιδέα που έχει γραφτεί και παλιότερα αφορά την πυροπροστασία όλων των δασικών περιοχών με κρουνούς στο δίκτυο του ΟΑΔΥΚ. Κι αυτό θα πρέπει να συνδυαστεί με τον επιμελή και όχι περιστασιακό καθαρισμό των θάμνων στο αγροτικό και όχι μόνο, οδικό δίκτυο.