Διδάγματα στα απόνερα της δημόσιας υγείας τον 19ο και 20ο αιώνα

Του Τζέφρευ Λέβετ, Ομότιμος Καθηγητής Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας, International Gusi Peace Prize Laureate

Στη πρώτη περγαμηνή του Μεταπτυχιακού Διπλώματος της Υγειονομικής Σχολής (Υ.Σ.Α. 1929), ήταν γραμμένο «Xωρίς  Yγεία, Άβιος Bίος». Η δύναμη και επιρροή της Υ.Σ.Α., προήλθε, από το ότι ιδρύθηκε παρά τω Υπουργείω Υγείας, με αναφορά της στον Τομέα της Υγείας, ενώ η αδυναμία βρισκότανε στη τοποθέτηση της μακράν του Υπουργείου Παιδείας, καθότι σε μια σχολαστική και νομικοκρατούμενη πολιτεία, δεν τη θεωρούσε Εκπαιδευτικό Ίδρυμα. Οι σπουδαστές της αποκλείστηκαν από Ευρωπαϊκά προγράμματα, ενώ το Δίπλωμα πληρωμένο από την Πολιτεία υποβαθμίσθηκε.

Το 2019,  η Βουλή των Ελλήνων αστόχησε, και ‘’στο καρφί’ και ‘’στο πέταλο’’, και σκότωσε το άλογο (δίχως λογική, ά-λογο). Κατά την επόμενη χρονιά ήρθε ο COVID. Τόσο πάνω στο κατώφλι του 2022 και στο  κλείσιμο των δυο αιώνων της σύγχρονης Ελλάδας (1821-2021), όσο και στην αυγή τους, του 19ου και 20ου αιώνα, τα υγειονομικά και κοινωνικά προβλήματα, ενώ είχαν δυνατή φωνή-κραυγή, ευρίσκοντο ως επί το πλείστον έξω από το σθένος συχνοτήτων του πολιτικού αυτιού. Τότε, μια περιγραφή της κραυγής ήταν ‘’Άγρια κατάρα, κακομοιριά και δίψα, που δέρνει όλες σχεδόν τις πόλεις της Ελλάδας.’’ Τρεις ιστορικές εξαιρέσεις των αυτιών που άκουσαν, ήταν των Kαποδίστρια,  Βενιζέλου και Kαραμανλή, καθότι ο τελευταίος, γνώρισε τη Δημόσια Υγεία στη Γαλλία. Το 1974 ο Καραμανλής έσωσε την Υγειονομική Σχολή Αθηνών που είχε ξεκινήσει ο Βενιζέλος. Με θαρραλέες, επαναστατικές κοινωνικές και πολιτικές  πρακτικές, η Ελλάδα βγήκε σιγά-σιγά από μία απαράδεκτη από υγιεινής απόψεως κατάσταση. Με πολιτική πεποίθησης-βούλησης ολίγων, και με απόφαση του Κοινοβουλίου αποφασίστηκε ότι οι Έλληνες πρέπει να ζουν και να αναπτύσσονται μέσα σε υγιεινές συνθήκες. Όταν η Υγειονομική Σχολή Αθηνών δημιουργήθηκε, ο μέσος Έλληνας αντιμετώπιζε τη φτώχεια, τον υποσιτισμό, τις μολυσματικές ασθένειες, την έλλειψη συστημάτων Ύδρευσης και Υγιεινής. Όμως  σε τακτά διαστήματα μεταξύ των 1929-2019, οι πολιτικοί σκότωναν ‘’την κότα που γεννούσε χρυσά αυγά’’ υποσκάπτοντας τη δημόσια υγεία, που με συνέπεια και αντοχή έδωσε τόσα πολλά. Όπως είπε ο Andrija Stampar, ένας πατέρας του Π.Ο.Υ., η επένδυση στη Δημόσια Υγεία φέρνει πλούσια σοδειά.

Στον δρόμο του 21ου αιώνα, η ανετοιμότητα της Πολιτείας στη διαχείριση κρίσεων, μπορεί να μειωθεί και η εγρήγορση να αυξηθεί, από την εξέταση των απομειναριών μιας μοναδικής Σχολής, δηλ. της Υγειονομικής Σχολής Αθηνών (1929-2019). Σε μία περαιτέρω βάθους εξέταση, από πλευράς πολιτικής της υγείας, μπορεί να δοθεί και σε βουλευτές μια εικόνα της πορείας των υγειονομικών και κοινωνικών προβλημάτων: προσφέρει ένα παράθυρο στην τρωτότητα του λαού. Προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία να εξεταστούν κοινοβουλευτικές παρεμβάσεις στη δημόσια υγεία μεταξύ 1900-2020. Εκπαιδευτικά, μπορεί να αρχίζει με ημερίδα που θα εξετάζει την δράση της Υγειονομικής Σχολής Αθηνών και να συνεχισθεί με την εξέταση της καταστροφής στο Μάτι, καθώς και το έργο και σχετικές εκθέσεις που πληρώθηκαν από τις Ελληνικές Αρχές, και που ποτέ δεν εφαρμόσθηκαν. Έτσι, διδάγματα αλλά και διαφωτιστικά συμπεράσματα μπορούν να εξαχθούν μετά από θάνατο. Η παρέμβαση της Θεάς Υγιεινής δεν θα βλάψει.

Η Δημόσια Υγεία θα έπρεπε να έχει κεντρικό ρόλο στην Εμβληματική Εθνική Επέτειο των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821, λόγω της τεράστιας συνεισφοράς της στην αναδημιουργία του έθνους και την προβολή του στο διεθνές στερέωμα : Ειδικά στον 20ο αιώνα. Ο θρίαμβος του 1821 στο κατώφλι του 1900, σκεπάστηκε από πληθώρα λοιμωδών νόσων (τύφος, πανούκλα, χολέρα, ανεμοβλογιά, ελονοσία, φυματίωση). Στην εποχή της ισπανικής γρίπης,  οι συνθήκες υγείας των Ελλήνων δεν είχαν αλλάξει: φτώχεια, υποσιτισμός, μολυσματικές ασθένειες, έλλειψη συστημάτων ύδρευσης και υγιεινής. Σήμερα, στην εποχή του COVID, πρέπει ξανά να δηλώσουμε με πεποίθηση, ότι η Δημόσια Υγεία, αποτελεί βασικό στοιχείο και πρακτικό συστατικό της ελπίδας της ανθρωπότητας, για ένα καλύτερο μέλλον. Στο δρόμο  του 21ου αιώνα, ένα σημείο αναφοράς πρέπει να είναι η Δημόσια Υγεία.

Από το 1905, οι Σάββας και Καρδαμάτης πρότειναν την σύσταση μαθημάτων των Τομέων της Σχολής Δημόσιας Υγείας στην Ελλάδα, και έγιναν προσπάθειες για την προφύλαξη του κράτους από την χολέρα, πανώλη, τύφο, ευλογιά, την  περιστολή των “ελεογενών νόσων” και τη φυματίωση. Με επιμονή ο Καρδαμάτης,  έθεσε τα προβλήματα της Δημόσιας Υγείας σε υπόμνημά του  προς την Βουλή [1907] και στην αλληλογραφία του με τον Βενιζέλο [1917]. Αναφέρεται στους πολιτικούς καυγάδες, στην εξαφάνιση των δασών από την φωτιά και τον άνθρωπο. Ο Καρδαμάτης περιφρονήθηκε με το ταμπελο-παρατσούκλι, ο μύγας. Oι Rudolph Virchow, και Andrija Stampar, δύο εμπνευσμένες και ιστορικές προσωπικότητες της Δημόσιας Υγείας, περιφρονήθηκαν από τον Καγκελάριο (Bismarck), τον Βασιλέα της Σερβίας   όπως και ο Anthony Fauci σήμερα, από τον Πρόεδρο Trump.

Πριν από 95 έτη, ο Δάγκειος πυρετός από την Συρία χτύπησε την Ελλάδα, και μια από τις παλαιότερες στην Ευρώπη Σχολές Δημόσιας Υγείας γεννήθηκε, από την Βουλή των Ελλήνων. Ο θεσμός αυτός έγινε μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς της πατρίδας. Τότε η Ελλάδα ως χώρα, θεωρήθηκε επικίνδυνη για τη μετάδοση νόσου. Τότε, διευκρινίζεται  η πρακτική της «λογοκρισίας» και η άνθιση του εμπορίου με ακατάλληλες θεραπευτικές ουσίες. Η εκτέλεσή της το 2019 από την Βουλή των Ελλήνων, έγινε χωρίς να σημειωθεί καμία αντίδραση ούτε από την πνευματική Ελίτ. Με την χαριστική βολή, η ικανότητα του τομέα υγείας να προσθέτει ποιότητα στη ζωή, μειώθηκε. Μέχρι τη  τελική πτώση, η Σχολή καθρέφτιζε καλά την πορεία της ελληνικής κοινωνίας. Το κράτος  αντιμετώπισε το Ίδρυμα με την τακτική του ’’μιά στο καρφί και μιά στο πέταλο.’’

Στο δρόμο  του 21ου αιώνα, χωρίς την ανάπτυξη της Δημόσιας Υγείας ο χώρος της Υγείας θα μείνει μη αρτιμελής, ακριβώς όπως η Υγειονομική Σχολή Αθηνών, κρατήθηκε νομικά μη αρτιμελής μέχρι την χαριστική βολή, το 2019. Ακόμα όμως και από τα απόνερα και τα απομεινάρια μιας μοναδικής Σχολής και μέρος της Ελληνικής κουλτούρας, μπορούν να διαφωτίσουν και να φανούν χρήσιμα. Η εκπαίδευση δεν είναι να δημιουργεί φωτοαντίγραφα, αλλά να απελευθερώνει τη φαντασία, να διευκολύνει την ευελιξία και να ενθαρρύνει τη δημιουργικότητα. O Πάπας στη Λέσβο είπε ξεκάθαρα, ότι η ανθρωπότητα βρίσκεται στο χείλος ναυαγίου του Πολιτισμού. Ακόμη και αυτή την ώρα που κυκλοφορούν και φαντάσματα, υπάρχουν ευκαιρίες! Tα διδάγματα της Υγειονομικής Σχολής Αθηνών, παρέχονται χωρίς δίδακτρα.

Ποιος είναι ο Jeffrey Levett

Ο Jeffrey Levett (ΤζέφρευΛέβετ) είναι Ομότιμος Καθηγητής Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας, Αθήνα και Καθηγητής Ευρωπαϊκού Κέντρου Ειρήνης και Ανάπτυξης, Πανεπιστήμιο της Ειρήνης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, ΟΗΕ, Βελιγράδι.

Το 2019έλαβε το Διεθνές Βραβείο Ειρήνης Gusi (Gusi Peace Prize International), ένα από τα επιφανέστερα βραβεία στην Ασία. Θεωρείται το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης της Ανατολής και με αυτό έλαβε το κλειδί της πόλεως της Μανίλα (πρωτεύουσας των Φιλιππίνων). Το βραβείο δεν είναι χρηματικό και δίδεται με την προσδοκία και ευχή ο αποδέκτης να συνεχίσει τον αγώνα για την ειρήνη. Το βραβείο δόθηκε για τις υπηρεσίες του για την Παγκόσμια Δημόσια Υγεία, τη διάδοση της ελληνικής σκέψης και των αρχών της κλασσικής φιλοσοφίας.(Βλέπε wsimag: Greecegets a Gusi- Instruments and institutions for Peace, 16/1/ 2020).

"google ad"