Δικαστικό Βατερλώ για τον Νόμο Κατρούγκαλου: Έως και 29 δισ. ευρώ η μαύρη τρύπα για την επόμενη κυβέρνηση

Της Αντριάνας Βασιλά

Ένα «απέραντο δικαστήριο» έχει δημιουργήσει ο νόμος περί ΕΦΚΑ, γεγονός που προκαλεί πονοκέφαλο στο Μέγαρο Μαξίμου, αφού οι καταδικαστικές αποφάσεις, που διαδέχονται η μια την άλλη, τον καθιστούν ασταθή. Σαν να μην αρκεί αυτό, η δικαστική αποδόμηση διατάξεων από τα ανώτατα δικαστήρια της χώρας, που αφορούν μειώσεις συντάξεων και μισθών, οδηγούν σε «μαύρη τρύπα», η οποία εκτιμάται ότι μπορεί να φθάσει και τα 29 δισ. ευρώ.

Αυτό όμως που φοβίζει περισσότερο απ’ όλα την κυβέρνηση, αλλά και την αντιπολίτευση, αν και εφόσον γίνει κυβέρνηση και αναγκαστεί να λύσει τον δύσκολο αυτόν γρίφο, είναι μια «εν αναμονή» απόφαση που αφορά τον Νόμο Κατρούγκαλου. Μια πιθανή δικαστική απόφαση θα βγάλει αντισυνταγματική κάποια από τις πολλές διατάξεις του Νόμου 4387/2016, που τέθηκαν στην κρίση των δικαστών, με αποτέλεσμα να τινάξει στον αέρα όλο το ασφαλιστικό οικοδόμημα.

Μάλιστα η ώρα αυτή κοντοζυγώνει, αφού, σύμφωνα με πληροφορίες, εκκρεμεί μία συνεδρίαση της Ολομέλειας και η τελική ψηφοφορία με την οριστική νέα σύνθεση του ανώτατου δικαστηρίου προκειμένου να ολοκληρωθεί η διαδικασία.

Πρόκειται για την απόφαση που καλείται να λάβει το ΣτΕ και αφορά τη συνταγματικότητα ζωτικών διατάξεων, όπως η ένταξη των ελεύθερων επαγγελματιών, των αυταπασχολούμενων επιστημόνων (μηχανικοί, γιατροί, δικηγόροι) αλλά και των αγροτών στον ΕΦΚΑ και τον υπολογισμό της εισφοράς για κύρια ασφάλιση και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη με βάση το εισόδημα που δηλώνουν οι ελεύθεροι επαγγελματίες (26,95% επί του εισοδήματος).

Μάλιστα, ως προς το επίμαχο και ουσιαστικό θέμα του προσδιορισμού της βάσης υπολογισμού των ασφαλιστικών εισφορών αυταπασχολουμένων και ελεύθερων επαγγελματιών, η κυβέρνηση αναγνώρισε εμμέσως το πρόβλημα, κυρίως για τα μεσαία και υψηλά εισοδήματα, προχωρώντας στην αλλαγή του θεσμικού πλαισίου.

Έτσι, από την 1η Ιανουαρίου 2019, οι εισφορές των μη μισθωτών, με εισόδημα άνω των 7.000 ευρώ, υπολογίζονται στο 13,3% του φορολογητέου εισοδήματος πριν από την αφαίρεση των ασφαλιστικών εισφορών και όχι στο 20%.

Δικαιώσεις σωρηδόν

Ήδη όμως και η τελευταία απόφαση του Εφετείου Αθηνών φέρνει τα πάνω κάτω στο οικοδόμημα του ΕΦΚΑ, αφού ανοίγει τον δρόμο για να επιστραφούν οι παράνομες μειώσεις των Νόμων 4051 και 4093 του 2012 σε περίπου 1,5 εκατομμύριο συνταξιούχους που διεκδικούν επιστροφές χρημάτων.

Η απόφαση με αριθμό 647/2019 βγήκε από το Διοικητικό Εφετείο Αθήνας στις 20 Φεβρουαρίου 2019. Είναι η πρώτη που έχει εκδοθεί μετά τις χιλιάδες αγωγές συνταξιούχων και δικαιώνει οριστικά και αμετάκλητα και σε δεύτερο βαθμό συνταξιούχο του Ταμείου Νομικών με αναδρομικά δύο ετών (Ιούλιος 2015 – Ιούνιος 2017), ενώ βάσει της απόφασης του Εφετείου δικαιούται επιστροφή των παράνομων συντάξεων και για το 2018.

Το ποσό που παίρνει ο συγκεκριμένος συνταξιούχος είναι 3.070 ευρώ συν τόκους και επιπλέον 500 ευρώ ως ηθική αποζημίωση, δηλαδή 3.570 ευρώ συν τόκους δύο ετών.

Στην εκδίκαση αγωγής του κατά του ΕΦΚΑ είχε δικαιωθεί από το Πρωτοδικείο για τις μειώσεις των Νόμων 4051 και 4093 του 2012 που είχε στη σύνταξή του από το Ταμείο Νομικών στο διάστημα από 1.7.2015 έως 30.6.2017. Ο ΕΦΚΑ άσκησε έφεση τον Οκτώβριο του 2018, η οποία εκδικάστηκε στις 10 Ιανουαρίου στο 9ο Μονομελές Διοικητικό Εφετείο Αθηνών.

Το δικαστήριο, όπως αναφέρεται στο πλήρες σκεπτικό της απόφασης, απέρριψε την έφεση του ΕΦΚΑ και δικαίωσε οριστικά και αμετάκλητα τον συνταξιούχο, ο οποίος πλέον παίρνει τα αναδρομικά των 3.570 ευρώ που του αναλογούν με τελεσίδικη δικαστική εφετειακή απόφαση.

Το Εφετείο ήταν καταπέλτης κατά του ΕΦΚΑ, καθώς απορρίφθηκαν όλες οι αιτιάσεις του και κρίθηκε οριστικά ότι οι εν λόγω μειώσεις είναι παράνομες διότι κρίθηκαν αντισυνταγματικές από το Συμβούλιο της Επικρατείας με τις αποφάσεις 2287 – 2290 του Ιουνίου του 2015 και από τότε θα έπρεπε να σταματήσουν να επιβάλλονται.

Εν τω μεταξύ, πάνω από 100.000 νέοι συνταξιούχοι δικαιώθηκαν, βάσει του νόμου, για ένα τμήμα της λεγόμενης «προσωπικής διαφοράς», στο πλαίσιο της τριετούς μεταβατικής περιόδου που προβλέφθηκε. Οι προσφυγές στηρίζονταν στις τρεις πρωτόδικες αποφάσεις που δικαιώνουν γιατρούς του ΕΣΥ – που αποχώρησαν ύστερα από το 2017 ή βρίσκονται σε διαδικασία αποχώρησης, επιδικάζοντας αναδρομικά ποσά.

Όπως επισημαίνουν εργατολόγοι, οι επίμαχες αποφάσεις, εφόσον επιβεβαιωθούν στο Εφετείο και τελεσιδικήσουν σε ανώτατο βαθμό, ανοίγουν παράθυρο για νέο κύκλο δικαστικών διεκδικήσεων και αναπροσαρμογή συντάξεων. Η υπόθεση αφορά σε νέους συνταξιούχους, αρχικά γιατρούς του ΕΣΥ, ωστόσο δεν αποκλείεται να επεκταθεί και σε άλλους συνταξιούχους ειδικών μισθολογίων.
Έως αυτή τη στιγμή υπολογίζεται ότι έχουν προσφύγει περίπου 3.000 συνταξιούχοι, που έλαβαν οριστική σύνταξη με βάση την πλήρη εφαρμογή των διατάξεων του νέου ασφαλιστικού νόμου.

«Άνιση μεταχείριση»

Θυμίζουμε ότι οι συνταξιούχοι, ύστερα από τον Μάιο του 2016, λαμβάνουν ποσά σαφώς χαμηλότερα σε σχέση με αυτά των ασφαλισμένων πριν από τον νόμο, ακόμη και μετά την αφαίρεση των μνημονιακών περικοπών. Για παράδειγμα, κάποιος συνταξιούχος που θα έπαιρνε 1.000 ευρώ μικτά τον μήνα, με το νέο καθεστώς θα πάρει περίπου 850 ευρώ, ενώ ακόμη μεγαλύτερη είναι η μείωση για όποιον θα έπαιρνε 1.500 ευρώ μικτά.

Συγκεκριμένα ο νόμος του 2016 προέβλεψε ότι για τις αιτήσεις που θα κατατεθούν το 2016, εάν το ποσό της απονεμόμενης σύνταξης με τον Νόμο Κατρούγκαλου υπολείπεται σε ποσοστό άνω του 20% του ποσού της σύνταξης που θα απονεμόταν κατά το προϊσχύσαν καθεστώς, ο συνταξιούχος θα πάρει το μισό, δηλαδή το 50% ως προσωπική διαφορά. Από το 2019 και εφεξής δεν υπάρχει προσωπική διαφορά για τους νέους συνταξιούχους.

Το σκεπτικό των προσφυγών κάνει λόγο για άνιση μεταχείριση μεταξύ ασφαλισμένων που συνταξιοδοτήθηκαν ακόμη και με μία μέρα διαφορά.

Παράλληλα, όμως, διεκδικούν και υψηλότερο ποσό σύνταξης, επισημαίνοντας ότι η σύγκριση της νέας σύνταξης του Ν. 4387/2016 έπρεπε να γίνει με αυτή που θα προέκυπτε χωρίς όμως να συμπεριληφθούν οι περικοπές των νόμων 4051 και 4093 του 2012, καθώς έχουν κριθεί αντισυνταγματικές από το ΣτΕ με την απόφαση του Ιουνίου 2015.

Δηλαδή το παλαιό ποσό, που χρησιμοποιήθηκε ως μέτρο σύγκρισης, θα έπρεπε – σύμφωνα με τους συνταξιούχους, αλλά και τους δικηγόρους που έχουν αναλάβει τις υποθέσεις τους – να είναι αυξημένο, χωρίς να υπολογίζονται τα «ψαλίδια» του 2012. Αυτό θα είχε αποτέλεσμα η προσωπική τους διαφορά, και κατά συνέπεια η τελική τους σύνταξη, να είναι μεγαλύτερη, ενώ κάποιοι, που σήμερα δεν δικαιούνται προσωπική διαφορά, θα έπρεπε να λαμβάνουν.

Καμπάνα επιστροφών

Την ίδια ώρα αναμένεται η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας για τα αναδρομικά του 13ου και του 14ου μισθού δημοσίων υπαλλήλων και συνταξιούχων, η οποία πρόκειται να ανακοινωθεί μέχρι τις γιορτές του Πάσχα, δηλαδή εν μέσω της προεκλογικής περιόδου. Η κυβέρνηση, για να εξομαλύνει τα πράγματα, εξετάζει το ενδεχόμενο επιστροφής των περικοπών σε δόσεις. Ο αριθμός των δόσεων θα εξαρτηθεί από τα ποσά που θα επιδικασθούν για να επιστραφούν στους δικαιούχους.

Η απόφαση αφορά χιλιάδες συνταξιούχους του Δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα, αλλά και εν ενεργεία υπαλλήλους που περιμένουν τις εξελίξεις προκειμένου να διεκδικήσουν διαφορές, το κόστος των οποίων μπορεί να αγγίξει και τα 15 δισ. ευρώ.

Σημειώνεται ότι για τους εν ενεργεία υπαλλήλους το κόστος ενδεχόμενης επαναφοράς των δώρων συνολικού ύψους 1.000 ευρώ τον χρόνο για όλους (500 ευρώ τα Χριστούγεννα, 250 ευρώ το Πάσχα και το καλοκαίρι) εκτιμάται στα 700 εκατ. ευρώ ετησίως, ενώ τα αναδρομικά της περιόδου 2013 – 2018 έχουν υπολογιστεί από το υπουργείο Οικονομικών στα 3,9 δισ. ευρώ. Αντιστοίχως, το πλήρες ποσό των 800 ευρώ (400 ευρώ δώρο Χριστουγέννων, 200 ευρώ δώρο Πάσχα και 200 ευρώ επίδομα αδείας) δικαιούνται οι συνταξιούχοι.

Σύμφωνα με δικηγόρους, οι συνταξιούχοι μπορούν να διεκδικήσουν αναδρομικά από 10 μήνες έως και πάνω από τέσσερα χρόνια. Οι βασικές κατηγορίες αναζήτησης αναδρομικών ποσών ανάλογα με τις δικαστικές αποφάσεις είναι τρεις.

● Η πρώτη κατηγορία αφορά το χρονικό διάστημα από τον Ιούνιο του 2015 έως τον Μάιο του 2016. Πρόκειται για δέκα μήνες που υπάρχει νομικό κενό. Αφορά το χρονικό διάστημα ανάμεσα στη δημοσίευση της απόφασης του ΣτΕ και την ψήφιση του νόμου Κατρούγκαλου (Μάιος 2016).

● Η δεύτερη ενοποιεί τον χρόνο από τον Ιούλιο του 2015 έως και τον Δεκέμβριο του 2018 επειδή οι αντισυνταγματικές περικοπές των νόμων 4051 και 4093 του 2012 συνέχιζαν να επιβάλλονται στις παλαιές συντάξεις μέχρι τον επανυπολογισμό τους τον Ιανουάριο του 2018.

● Η τρίτη νομική προσέγγιση υποστηρίζει πως επειδή τα ποσά των αντισυνταγματικών περικοπών έχουν «ενσωματωθεί» στον υπολογισμό της προσωπικής διαφοράς, τα διεκδικούμενα αναδρομικά μπορούν να μπουν και στο 2019.