Του Παναγιώτη Παπαδομανωλάκη
Πηγή: ΚΟΜΜΟΝ
Η εξαγγελία της ελληνικής κυβέρνησης για μια «κάρτα ελευθερίας» μέσω της οποίας θα πιστωθούν 150 ευρώ σε κάθε νέο/α έως 25 ετών που θα εμβολιαστεί, έχει ξεσηκώσει αντιδράσεις. H πραγματικότητα είναι πως με το μέτρο αυτό η κυβέρνηση προσπαθεί να κρύψει την παταγώδη αποτυχία της στο εμβολιαστικό πρόγραμμα, καθώς σύμφωνα με τις κυβερνητικές εξαγγελίες στόχος ήταν «μέσα στο καλοκαίρι να επιτευχθεί το 70%, ώστε να πετύχουμε την ανοσία». Αντ’ αυτού μέχρι τις 1/7/2021, οι ολοκληρωμένοι εμβολιασμοί είναι μόλις 3.788.906 ή αλλιώς το 39,2% της χώρας.
Μια από τις αιτίες είναι η ανασφάλεια του κοινού απέναντι στα νέα εμβόλια, η οποία τροφοδοτήθηκε από μια εκστρατεία φόβου των μέσων ενημέρωσης, τόσο χάριν της τηλεθέασης όσο και της εξυπηρέτησης γεωοικονομικών συμφερόντων, όπως συνέβη στην περίπτωση της δυσφήμισης του AstraZeneca της Μ. Βρετανίας από την ΕΕ. Τα παραπάνω ήρθαν να προστεθούν στην συνολική αναξιοπιστία μιας κυβέρνησης, που χρησιμοποίησε επιστημονικοφανείς προσεγγίσεις ως άλλοθι βαθιά ταξικών πολιτικών.
Ο μεταμοντέρνος ατομικισμός («δεν υπάρχει κοινωνία, μόνο άτομα») πίσω από το κυβερνητικό δόγμα της «ατομικής ευθύνης», ξέπλυνε ως άλλη όψη του ίδιου νομίσματος έναν τάχα «αντισυστημικό» ακροδεξιό δικαιωματισμό, που διαστρεβλώνει ακόμα και προοδευτικά συνθήματα και όρους (βλ. «υγειονομικό απαρτχάιντ», «το σώμα μου, η επιλογή μου» κα.). Η όλη συζήτηση περί υποτιθέμενης υποχρεωτικότητας του εμβολιασμού λειτουργεί παρελκυστικά, την ώρα που δισεκατομμύρια άνθρωποι βιώνουν ένα πραγματικό ιατρικό απαρτχάιντ, που τους στερεί την πρόσβαση στα αγαθά της επιστήμης.
Εθνικισμός των εμβολίων σε βάρος του Παγκόσμιου Νότου
Στις 7 Απριλίου, Παγκόσμια Ημέρα Υγείας, η Ευρωπαϊκή Γραμματεία της Διεθνούς Συνέλευσης των Λαών απαίτησε να σταματήσει το ιατρικό απαρτχάιντ, να καταργηθούν τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας για τα εμβόλια COVID-19 και, με αυτόν τον τρόπο να εγγυηθούν δωρεάν εμβόλια για όλους. Σύμφωνα με τον Vijay Prashad, διευθυντή της Τριηπειρωτικής: Ινστιτούτο Κοινωνικών Ερευνών, ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει ένα από τα τρία απαρτχάιντ των καιρών μας (ιατρικό, οικονομικό, διατροφικό) και αναφέρεται στις συνθήκες που έχει δημιουργήσει η άνιση ανάπτυξη, όπου μια χούφτα ιμπεριαλιστικές χώρες έχουν δημιουργήσει απόθεμα εμβολίων, αποκλείοντας τις αναπτυσσόμενες χώρες του Παγκόσμιου Νότου.
Ανήμερα της Παγκόσμιας Ημέρας Υγείας μόνο το 1,5% του παγκόσμιου πληθυσμού των 7,7 δισεκατομμυρίων ανθρώπων είχαν εμβολιαστεί, με το 80% να προέρχεται από μόνο δέκα χώρες του Παγκόσμιου Βορρά, ο οποίος με λιγότερο από το 14% του παγκόσμιου πληθυσμού έχει εξασφαλίσει τρεις φορές περισσότερα εμβόλια από τον πληθυσμό του. Το 85% των εμβολίων έχουν χορηγηθεί σε χώρες με υψηλό και μεσαίο εισόδημα, ενώ μόλις 0,3% των δόσεων έχουν χορηγηθεί σε χώρες χαμηλού εισοδήματος.
Μόνο 70 χώρες στον Παγκόσμιο Νότο μπόρεσαν να εμβολιάσουν μόλις ένα στα δέκα άτομα. Ως αποτέλεσμα, ενώ ο συνολικός αριθμός κρουσμάτων COVID-19 στις 55 αφρικανικές χώρες ξεπέρασε στις 15 Ιουνίου τα πέντε εκατομμύρια, μόνο το 0,79% του πληθυσμού της Αφρικής είχε εμβολιαστεί πλήρως, παρότι η ήπειρος αντιπροσωπεύει το 16% του παγκόσμιου πληθυσμού. Ενδεικτικά, η AstraZeneca χρεώνει στην Νότιο Αφρική 5,25 δολάρια ανά δόση και 7 δολάρια στην Ουγκάντα, την ίδια στιγμή που το ιμπεριαλιστικό μπλοκ της ΕΕ έχει πληρώσει μόλις 2,16 δολάρια ανά δόση. Αντίστοιχα, η Pfizer απαιτεί από κυβερνήσεις της Λατινικής Αμερικής αποικιοκρατικές συμβάσεις με ενέχυρα δημόσια περιουσιακά στοιχεία για να εξασφαλίσουν συμφωνία εμβολίων.
Η Ινδία ήταν ο μεγαλύτερος παραγωγός εμβολίων για τους ιδιωτικούς φαρμακευτικούς πολυεθνικούς ομίλους πριν ακόμα από την τρέχουσα πανδημία. Διαθέτοντας περίπου 50 εταιρείες που μπορούν να παράγουν εμβόλια, θα μπορούσε να εμβολιάσει επιτυχώς τον λαό της, αλλά και να είναι σημαντικός προμηθευτής σε άλλες χώρες. Ωστόσο, η υποταγή της στο διεθνές κεφάλαιο οδήγησε την χώρα-προμηθευτή της Big Pharma, να αφήσει τον λαό της ανοχύρωτο. Το παραπάνω δικαιολογήθηκε από την ανορθολογική προπαγάνδα του Μόντι, που υποβάθμισε τον κίνδυνο για ένα νέο κύμα του ιού. Όταν αυτό ήρθε, η αναρχία στην παραγωγή και οι νεοφιλελεύθερες απορρυθμίσεις λειτούργησαν ανασχετικά στην παραγωγική ικανότητα της Ινδίας, σε πλήρη αντίθεση με την Κίνα και παρότι η δεύτερη διέθετε χαμηλότερη ικανότητα εμβολιασμού πριν την πανδημία. Τελικά η Ινδία απέτυχε ακόμα και στις διεθνείς της υποχρεώσεις, αθετώντας την προμήθεια σε 92 χώρες μέσω της πλατφόρμας COVAX.
Ένα από τα πιο εμβολιασμένα κράτη του κόσμου, το Ισραήλ, έχει επιβάλει ένα καθεστώς απαρτχάιντ σε βάρος των Παλαιστινίων, όπως παραδέχεται ακόμα και το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Με βάση την τέταρτη σύμβαση της Γενεύης, το Ισραήλ είναι υποχρεωμένο να αναλάβει τον εμβολιασμό των Παλαιστινίων στα κατεχόμενα εδάφη. Ωστόσο ενώ οι αρχές εμβολιάζουν τους Ισραηλινούς εποίκους στην Δυτική Όχθη, δεν ισχύει το ίδιο για τον παλαιστινιακό λαό. Οι πρόσφατες ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές προκάλεσαν 278 θανάτους, ανάμεσά τους κορυφαίους γιατρούς κατά της πανδημίας, 9.000 τραυματίες, 77.000 εσωτερικά εκτοπισμένους και τη διάλυση 30 εγκαταστάσεων υγείας, όπως το μοναδικό εργαστήριο τεστ COVID-19 της Γάζας.
Τα θύματα του πολέμου των εμβολίων
Η μεγάλη πλειοψηφία των λεγόμενων αναπτυσσόμενων χωρών στερείται την πρόσβαση στα εμβόλια, που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το πρόγραμμα COVAX του ΠΟΥ. Η πλατφόρμα με τη σειρά της εξαρτάται από τις παροχές των ιμπεριαλιστικών κρατών της G7 και των εταιρειών τους, που επιθυμούν να διατηρήσουν τις ελλείψεις για να διατηρείται υψηλά η τιμή αγοράς.
Αντίθετα, ο κεντρικός έλεγχος παραγωγής/διανομής και η πολιτική συναίνεση, φαίνεται πως υπήρξαν σημαντικά όπλα για την Κίνα τόσο στην διάσπαση της αλυσίδας μετάδοσης πέρυσι, όσο και στο μέτωπο του εμβολιασμού. Σε λίγο χρόνο και παρά τον πληθυσμό της, κατάφερε να είναι η πρώτη χώρα που έσπασε το φράγμα της χορήγησης περισσότερων από 1 δισεκατομμύριο εμβολίων COVID-19, με τις υγειονομικές αρχές να παρέχουν μέχρι 15-20 εκατομμύρια δόσεις την ημέρα, δηλαδή 100 εκατομμύρια σε μια εβδομάδα. Εκτός αυτού αποτελεί μια από τις βασικές πηγές εμβολίων προς τον αναπτυσσόμενο κόσμο, ξεπερνώντας πρόσφατα ακόμα και το διεθνές πρόγραμμα COVAX στην παροχή εμβολίων στην Αφρική. Το σημαντικότερο είναι πως οι κινέζικες φαρμακοβιομηχανίες συμμετέχουν στην ενίσχυση της τοπικής παραγωγής μέσω της μεταφοράς τεχνολογίας.
Για να αντιμετωπίσουν το παραπάνω, οι ιμπεριαλιστές της G7 υποσχέθηκαν να δωρίσουν ένα δισεκατομμύριο δόσεις εμβολίου COVID-19 στον υπόλοιπο κόσμο. Ένα προκλητικά μικρό νούμερο για τις ισχυρότερες οικονομίες του πλανήτη, αν υπολογίσει κανείς πως για να εμβολιαστούν τα περίπου 6,8 δισεκατομμύρια ανεμβολίαστα άτομα (στοιχεία 21 Ιουνίου), θα απαιτούνταν 13,6 δισεκατομμύρια δόσεις. Τα παραπάνω ψίχουλα μπορούν να ειδωθούν μέσα από το πρίσμα της κλιμάκωσης ενός πολέμου κατά των εμβολίων που δεν ανήκουν στα ιδιωτικά φαρμακευτικά μονοπώλια. Δηλαδή της Ρωσίας, της Κίνας και τα νέα εμβόλια της Κούβας.
Μέσα στη βουλή, ο ίδιος ο Έλληνας πρωθυπουργός παραδέχτηκε ότι η αγορά του ρωσικού εμβολίου Sputnik V θα μπορούσε να προκαλέσει πολιτική κρίση και πτώση της κυβέρνησης, φέροντας ως παράδειγμα τα γεγονότα στην Σλοβακία. Προηγουμένως είχε δηλώσει ψευδώς ότι η ρωσική κρατική βιομηχανία δεν έχει αρκετά εμβόλια για να προμηθεύσει τη χώρα, αναφορά που η ίδια διέψευσε δημόσια.
Ο πόλεμος των εμβολίων είναι απάνθρωπος, καθώς στερεί ιατρικά σκευάσματα που θα μπορούσαν να επιταχύνουν την εμβολιαστική κάλυψη, την ώρα που η ανθρωπότητα δίνει μια μάχη ζωής και θανάτου, με τον κίνδυνο να προκύψει κάποια νέα μετάλλαξη που θα αλλάξει εντελώς τον ιό και θα αχρηστεύσει τα υπάρχοντα εμβόλια. Κίνδυνος που ενισχύεται από την ανήθικη άρνηση μιας χούφτας κρατών και εταιρειών να άρουν τις πατέντες για να προχωρήσει η μαζική παραγωγή των εμβολίων. Παράλληλα, η εθελοδουλία μιας σειράς καπιταλιστικών κυβερνήσεων στα παραπάνω συμφέροντα, ενισχύει τελικά το ανορθολογικό αντιεμβολιαστικό ρεύμα, το οποίο με την σειρά του χρησιμεύει για να ρίχνει τον πήχη των λαϊκών απαιτήσεων («Ανορθολογισμός και ακροδεξιά, ως εμπροσθοφυλακή του κεφαλαίου: Οι χρηματοδοτήσεις των αρνητών της επιστήμης», στο COVID-19: Ο ιός των αντιθέσεων, Εκδόσεις Bookstars).
Το απαρτχάιντ μέσα από τα τείχη του πρώτου κόσμου
Στο εσωτερικό των ανεπτυγμένων χωρών, το ιατρικό απαρτχάιντ εκφράζεται μέσα από τον δομικό ρατσισμό που καταδίκασε τους πιο φτωχούς και περιθωριοποιημένους να πληρώσουν τον μεγαλύτερο φόρο αίματος στην πανδημία («Δομικός ρατσισμός: Θύματα τα λαϊκά στρώματα και οι μειονότητες», ό.π.). Το ίδιο σενάριο επαναλαμβάνεται με τα εμβολιαστικά προγράμματα, όπως στην περίπτωση της Νέας Υόρκης, όπου το μεγαλύτερο ποσοστό των εμβολιασμών πηγαίνει σε λευκούς κατοίκους, οι οποίοι αν και αποτελούν το ένα τρίτο της πόλης, αποτελούν περίπου τους μισούς από τους εμβολιασμένους (στοιχεία Φεβρουαρίου 2021).
Τα στοιχεία του Lancet δείχνουν ότι οι μετανάστες και οι πρόσφυγες σε χώρες με υψηλό εισόδημα υπερεκπροσωπούνται μεταξύ των περιπτώσεων και των θανάτων του COVID-19, με την πανδημία να έχει επιδεινώσει τις υπάρχουσες προκλήσεις, όπως η διαβίωση σε άτυπους οικισμούς με αυξημένο κίνδυνο μετάδοσης ιών, η έκθεση σε κακές ή άτυπες συνθήκες εργασίας και η απουσία συνεπούς στρατηγικής πληροφόρησης. Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC), οι μετανάστες στην Ευρώπη και κυρίως σε Δανία, Νορβηγία και Σουηδία είναι οι λιγότερο εμβολιασμένοι πληθυσμοί, παρότι πλήττονται χειρότερα από τον ιό. Οι μετανάστες στην Ιταλία και την Ισπανία παρουσιάζουν μεγαλύτερη πιθανότητα να χρειαστεί να νοσηλευτούν.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Μετανάστευσης (ΙΟΜ) εξηγεί πως η έλλειψη αδειών παραμονής ή άλλων διοικητικών εγγράφων καθιστά τον εμβολιασμό πάρα πολλών παράτυπων μεταναστών συχνά ανέφικτο. Στο ίδιο πνεύμα, έκθεση της Διεθνούς Ομοσπονδίας Ερυθρού Σταυρού και Ερυθράς Ημισελήνου κάνει λόγο για ένα «αόρατο τείχος» που απαγορεύει στους πρόσφυγες και τους μετανάστες την πρόσβαση στο εμβόλιο του COVID-19.
Η χώρα μας έχει κατηγορηθεί για διακρίσεις σε βάρος των μεταναστών και των προσφύγων, καθώς μέχρι τις αρχές του Ιουνίου περισσότεροι από 50.000 μετανάστες χωρίς χαρτιά στερούνταν της πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας, επειδή δεν είναι σε θέση να παρέχουν αριθμό κοινωνικής ασφάλισης. Στην γειτονική Ιταλία σχεδόν 700.000 μετανάστες είναι «αόρατοι» από τις εκστρατείες εμβολιασμού, σύμφωνα με την Καθολική οργάνωση Caritas της Ρώμης. Μάλιστα, η πανδημία χρησιμοποιείται ευρέως ως δικαιολογία για να σκληρύνουν οι μεταναστευτικές πολιτικές σε όλη την Ευρώπη, με το κλείσιμο εσωτερικών και εξωτερικών συνόρων, την αύξηση των ξενοφοβικών πρακτικών, την ποινικοποίηση της αλληλεγγύης και περιορισμό του δικαιώματος των μεταναστών στην πρόσβαση στο άσυλο.
Όλοι μαζί ή κανένας
Ενώ μια σειρά ανεπτυγμένες χώρες δημιουργούν τείχη και αποκλεισμούς μέσα και έξω από τα σύνορά τους, παραδείγματα από τον αναπτυσσόμενο κόσμο μας διδάσκουν πως από αυτή την παγκόσμια κρίση υγείας είτε θα βγούμε όλοι μαζί ή κανένας. Ο Λίβανος, ο οποίος έχει τον μεγαλύτερο κατά κεφαλή αριθμό προσφύγων στον κόσμο, ενώ αντιμετωπίζει οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση που επιδεινώνεται από της αμερικάνικες κυρώσεις, υιοθέτησε μια προσέγγιση χωρίς αποκλεισμούς και επιβεβαίωσε επίσημα ότι το εθνικό του σχέδιο καλύπτει όλους εκείνους που κατοικούν στη χώρα βάσει κατηγοριών προτεραιότητας.
Μετά το φιάσκο της G7, κυβερνήσεις του Παγκόσμιου Νότου και λαϊκά κινήματα συμμετείχαν στην Σύνοδο Κορυφής για τον Διεθνισμό των Εμβολίων, η οποία φιλοξενήθηκε από την Προοδευτική Διεθνή. Η σύνοδος, στην οποία πήραν μέρος υπουργοί από τις σοσιαλιστικές κυβερνήσεις της Κούβας, της Βενεζουέλας, της ινδικής πολιτείας της Κεράλα, της Βολιβίας και της αριστερής κυβέρνησης Αργεντινής, δεσμεύτηκε για την εξασφάλιση εμβολίων COVID-19 για όλους το συντομότερο δυνατό και την οικοδόμηση μιας «νέας διεθνούς τάξης για την υγεία».
Στόχοι τους είναι:
Ανοιχτή συνεργασία για τις τεχνολογίες εμβολίων Covid-19
Τιμές αλληλεγγύης για τα εμβόλια Covid-19
Διαμοιρασμός της κανονιστικής ικανότητας για την έγκριση εμβολίων Covid-19
Συγκέντρωση της παραγωγικής ικανότητας για την αύξηση της παραγωγής εμβολίων και ιατρικού εξοπλισμού
Συλλογική ανυπακοή για να αμφισβητηθεί το μονοπώλιο της Big Pharma που επιβλήθηκε μέσω του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου
Όπως προειδοποιεί ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) από την αρχή αυτής της κρίσης: Κανείς μας δεν θα είναι ασφαλής μέχρι όλοι να είναι ασφαλείς.