Κάποιοι πόσταραν τον εκλογικό χάρτη. «Ολη η Ελλάδα μπλε», έγραφαν, με έναν αστερίσκο για τη ροζ Ροδόπη. Αλλοι ανέβασαν memes για το ΠΑΣΟΚ, παρομοιάζοντάς το με αθλητή που πανηγυρίζει ενώ βρίσκεται στην τρίτη θέση του βάθρου. Πολλοί ανάρτησαν αρχικές αναλύσεις. «Εννέα χρόνια μετά, βρισκόμαστε στην αρχή μιας πολιτικής διόρθωσης», έγραψε στο Facebook ο Στάθης Καλύβας, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης, κάτοχος της έδρας Gladstone στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. «Η απλή αναλογική σάπισε απόψε και δεν αναμένεται να επαναληφθεί», σημείωσε στο ίδιο μέσο ο Χρήστος Δεμέτης, δημοσιογράφος.
Οσο περνούσαν οι ώρες και το αποτέλεσμα των εκλογών της 21ης Μαΐου γινόταν ξεκάθαρο, η έμφαση στα social media γύρισε στην αντιπολίτευση. «Είναι αυτό το τέλος του ΣΥΡΙΖΑ; Θα παραιτηθεί ο Αλέξης Τσίπρας;», είναι κάποια από τα ερωτήματα που τέθηκαν. Πολλά accounts σε Facebook και Twitter ξεκίνησαν να γράφουν ότι ο λαός αποφάσισε με βάση την οικονομία, με το ίδιο επιχείρημα να χρωματίζεται ως λογικό ή ως απογοητευτικό με βάση τον πολιτικό προσανατολισμό των γραφόντων.
Από την πλευρά των ανθρώπων που δυσαρεστήθηκαν με το αποτέλεσμα των εκλογών, οι αντιδράσεις στα social δεν ήταν ενιαίες. Στο Instagram, διάφοροι έκαναν repost μια φωτογραφία του 20/20mag, στην οποία σε μαύρο φόντο έγραφε αντί για exit poll, exit Greece. Στα 128 σχόλια κάτω από τη φωτογραφία συνοψίστηκαν πολλά εκ των επιχειρημάτων που κυκλοφορούν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από το βράδυ της Κυριακής. Διάφοροι σχολίασαν πως δεν υπάρχει σωτηρία, πρέπει να φύγουν από τη χώρα. Αλλοι πως δεν θα λυπηθούν κανέναν που ψήφισε Νέα Δημοκρατία και ότι ντρέπονται για την κατάντια του λαού. Ορισμένοι τόνισαν πως για το αποτέλεσμα φταίνε οι αρχηγοί των λοιπών αριστερών κομμάτων. Πολλοί μίλησαν για νοθεία, που χθες το απόγευμα ήταν δεύτερο trend στο Twitter.
Πολύ συζητήθηκαν και τα Τέμπη. Μια ανάρτηση της Ελενας Ακρίτα με το ποσοστό των κομμάτων στον Δήμο Τεμπών –«Τα Τέμπη 43-24. Με 57 νεκρούς. Τα Τέμπη», έγραψε– αναμεταδόθηκε στο Facebook εκατοντάδες φορές. «Ντροπή, μεγάλη ντροπή», έγραψαν διάφοροι. Οχι για το post της κ. Ακρίτα. Για την ψήφο των πολιτών.
Αρνητικό κλίμα
«Ψηφοφόροι που μένουν στο σπίτι μπορεί να χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να διαμαρτυρηθούν για το στάτους κβο, χωρίς να έχουν κίνητρο να ψηφίσουν μια εναλλακτική».
Ενας λόγος που πολλοί ξαφνιάστηκαν τόσο από το εκλογικό αποτέλεσμα είναι ότι τα τελευταία χρόνια, σε αρκετά ελληνικά social, το κλίμα φαινόταν να είναι αρνητικό τόσο για την κυβέρνηση όσο και για τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη. Αλλά αυτό το κλίμα δεν αποτυπώθηκε εκλογικά, γεγονός που υπενθυμίζει την απόσταση μεταξύ του ψηφιακού και του φυσικού κόσμου.
«Χρειάζεται περισσότερη διερεύνηση», λέει στην «Κ» ο Κέβιν Φέδερστοουν, καθηγητής Σύγχρονων Ελληνικών Σπουδών και διευθυντής του Ελληνικού Παρατηρητηρίου στο London School of Economics. «Οι ψηφοφόροι που μένουν στο σπίτι μπορεί να χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να διαμαρτυρηθούν για το στάτους κβο, χωρίς να έχουν κίνητρο να ψηφίσουν μια εναλλακτική – αυτό μπορεί να εξηγεί τον μεγάλο αριθμό ανθρώπων που δεν μπήκαν στον κόπο να ψηφίσουν», τονίζει.
«Υπάρχουν πολλές πραγματικότητες που εμφανίζονται στα social media», αναφέρει στην «Κ» η Βασιλική Γεωργιάδου, καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο. Συχνά αυτές μπορεί να έρχονται σε αντίθεση με μια «πραγματικότητα βιωμένη», δηλώνει, σημειώνοντας τη θεωρία του σπιράλ της σιωπής. «Υπάρχει μια εικόνα που διαμορφώνεται στη δημοσιότητα που περιγράφει την πραγματικότητα με έναν συγκεκριμένο τρόπο – όταν αυτή η περιγραφή φαίνεται πολύ σίγουρη για τον εαυτό της, αυτοί που διαφωνούν με τον τρόπο που παρουσιάζεται η πραγματικότητα, κρύβουν τη γνώμη τους», εξηγεί. Αυτό, τονίζει, μπορεί να βοηθήσει να καταλάβουμε γιατί μια εικόνα που προέκυπτε από τα social media διαψεύσθηκε παταγωδώς.
Υπάρχουν επίσης τα echo chambers, οι διαδικτυακοί χώροι στους οποίους κινούνται κατά βάσιν όσοι συμφωνούν μεταξύ τους, καταλήγοντας να τους θεωρούν πιο διευρυμένους από όσο είναι. «Στα chat rooms, στα TikTok, Instagram και FB, οι κατηγοριοποιήσεις διαχέονται και έρχονται οι χρήστες τους να αναζητήσουν προσωπικές επαφές και επιβεβαιώσεις ότι είμαστε ασφαλείς – μπορεί να μην υπάρχει αλήθεια σε αυτά που διαμορφώνονται στο Διαδίκτυο, αλλά δεν παύουν να είναι πραγματικά, να συμβαίνουν», δηλώνει στην «Κ» ο ομότιμος καθηγητής Κοινωνιολογίας του Παντείου, Κωνσταντίνος Κοσκινάς. Αντιστοίχως, η πραγματικότητα που δημιουργείται στο μυαλό μας είναι μια μορφή νοητού echo chamber, αποτέλεσμα τόσο του φυσικού όσο και του ψηφιακού περιγύρου μας.
Παρότι δηλώνει πως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έπαιξαν ρόλο που δεν ήταν ενιαίος –«ούτε διαβάζουν όλοι τα ίδια ούτε όλα τα μέσα έπαιξαν τον ίδιο ρόλο», λέει–, θεωρεί πως τα μηνύματα της αντιπολίτευσης, του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά όχι μόνο, ήταν αρνητικά, ήταν «ύβρις», τονίζει. «Ο κόσμος δεν τα ακούει αυτά, δεν ακούει μόνο την ύβρη», αναφέρει, «ο κόσμος θέλει να έχει μια θετική πρόταση για το πώς θα ζήσει τη ζωή και το μέλλον του». Η αντίδραση που διαχεόταν στα social δεν μετουσιώθηκε σε πρόταση, σημειώνει. «Δεν μπόρεσε να πιάσει το φαντασιακό του ψηφοφόρου του 21ου αιώνα», καταλήγει ο κ. Κοσκινάς, «για την ίδια του τη ζωή».
