Της Ιωάννας Σφακιανάκη
Ελευθέριος Βενιζέλος! … Όλοι μιλούν για τον μεγάλο πολιτικό άνδρα για την διεθνή ακτινοβολία του, την έντονη προσωπικότητα και για τα επιτεύγματα του στα πολιτικά δρώμενα της χώρας. Μπορεί να είναι γνωστή η πολιτική του δεινότητα, η ρητορική του, η διπλωματικότητα, η ευρυμάθειά του, πόσα όμως γνωρίζουμε για τα προσωπικά του, τα συναισθηματικά, τα ανθρώπινα;
Εμείς θα μιλήσουμε σήμερα για τις μεγάλες αγάπες της ζωής του.
Θα προσπαθήσουμε να σκιαγραφήσουμε την καρδιά αυτού του μεγάλου ηγέτη. Θα επιχειρήσουμε να φωτίσουμε την άλλη πλευρά του φεγγαριού που λέγεται προσωπική ζωή, τρυφερότητα, συναίσθημα, αγάπη στην γυναίκα, στην μητέρα, στην ερωμένη.
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος γεννήθηκε στην Τουρκοκρατούμενη Κρήτη στις 23 Αυγούστου (11 με το παλιό ημερολόγιο) 1864, στις Μουρνιές έξω από τα Χανιά. Ήταν το πέμπτο παιδί του εμπόρου Κυριάκου Βενιζέλου και της Στυλιανής Πλουμιδάκη. Ο πατέρας του, Κυριάκος Βενιζέλος, έμπορος, διατηρούσε κατάστημα υαλικών στη χριστιανική συνοικία των Χανίων, τον Τοπανά. Η μητέρα του, Στυλιανή Πλουμιδάκη, καταγόταν από το Θέρισο. Πάππος του ήταν ο Χατζή Πέτρος Μπενιζέλος, έμπορος από τα Κύθηρα που μετοίκησε στην Κρήτη, η γιαγιά του δε, η μητέρα του Κυριάκου Βενιζέλου είναι πολύ πιθανό να ονομαζόταν Ευανθία, διότι τόσο αυτός ονόμασε Ευανθία μια του κόρη, όσο και ο αδελφός του, ο Χατζή Νικολός, ονόμασε το μοναχοπαίδι του, Ευανθία. Ο Κυριάκος Βενιζέλος, είχε 4 αδέλφια τον Χατζή Νικολό Μπενιζέλο, τους τρεις φονευθέντες κατά την Επανάσταση του 1821 και δύο αδελφές, την Ελένη σύζυγο Σταυρούλη και την Αργυρώ σύζυγο Γεωργίου Γαλανάκη.
Η οικογένειά του αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Κρήτη το 1866, επειδή είχε αναμιχθεί στην επανάσταση εναντίον των Τούρκων. Έτσι, ο μικρός Ελευθέριος αναγκάστηκε να μάθει τα πρώτα του γράμματα στη Σύρο, όπου κατέφυγε η οικογένειά του. Ο ίδιος ο Βενιζέλος έγραψε κάποτε σε επιστολή του προς τον οπλαρχηγό Κωνσταντίνο Διγενάκη: «Ο πατήρ μου, κύριε οπλαρχηγέ, όστις έτυχε να είναι εις εκ των εγγραμμάτων της εποχής του, διετέλεσε, νεαρός έτι, κατά τον ιερόν αγώνα του 1821, γραμματεύς του εκ Σελίνου αρχηγού Κουμή, υποστάς μετ’ αυτού την εν Μονεμβασία πολιορκίαν, είχε δε και τιμηθεί με το χαλκούν αριστείον του αγώνος. Σημειώσατε προς τούτοις, κύριε, ότι τρεις μεν (αρ. 3) αδελφοί του εφονεύθησαν κατά τον αυτόν ιερόν αγώνα, εις δε, ο Χατζή Νικολός Μπενιζελος εστάλη μετά δυο άλλων άμα εκραγείσης της επαναστάσεως αντιπρόσωπος της Κρήτης προς τον Υψηλάντην όπως συνεννοηθώσι περί του αγώνος (Σ. Τρικούπη Ιστορία Ελληνικής Επαναστάσεως, Γ΄[έκδοσις] Β’[τόμος] Κεφαλ. ΚΔ εν τέλει)»
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ο «Εθνάρχης», όπως τον ξέρει το πανελλήνιο, ήταν ένας άνθρωπος μοναχικός στην παιδική του ηλικία και εσωστρεφής. Η μοναξιά της παιδικής του ηλικίας δεν τον εγκατέλειψε και τότε, που γύρισε στα Χανιά και έκανε τα πρώτα βήματά του στην πολιτική.
Απέφευγε τις παρέες, τους φίλους της ηλικίας του. Έμενε αποτραβηγμένος με τα βιβλία του, τις σκέψεις που τον τυραννούσαν από παιδί. Μάλιστα για να μένει προσηλωμένος στη μελέτη του, ανέβαινε και διάβαζε στα κεραμίδια κι η άμοιρη μητέρα του τον αναζητούσε με απόγνωση και ανησυχία πολλές φορές. Εκείνος ένοιωθε πως δεν είχε καιρό… Πολλά, τολμηρά, επικίνδυνα τα σχέδια που ‘χε στο μυαλό του. Κι ήθελαν δουλειά, σκληρή δουλειά, οδυνηρές θυσίες για να γίνουν πραγματικότητα.
Ώσπου μια χειμωνιάτικη μέρα, ήρθε ο έρωτας στη ζωή του. Αυτός ο ξαφνικός παθιασμένος έρωτας για την πανέμορφη Χανιωτοπούλα. Την Μαρία Σοφοκλή Κατελούζου.
Μία νέα κοπέλα που είχαν να μιλούν για την ομορφιά και τη φρονιμάδα της στα Χανιά. Μελαχρινούλα και μικρόσωμη, «ένα τόσο δα μικρό γυναικάκι», όπως είχε εκμυστηρευθεί, τρυφερά, ο Ελευθέριος αργότερα…
Γνωρίστηκαν μια Τσικνοπέμπτη του 1887. Το ειδύλλιο μπορεί να πλέχτηκε γρήγορα, αλλά τα εμπόδια ήταν πολλά. Ο πατέρας της Μαρίας ήθελε να παντρέψει τη κόρη του με τον Ανδρέα Κοπάση (Ανδρουλιδάκη), αρχαιολόγο, έναν ανώτερο υπάλληλο της Γενικής Διοίκησης Κρήτης (που αργότερα έγινε κυβερνήτης της Σάμου και εν τέλει δολοφονήθηκε το 1912 από τον Μακεδονομάχο Σταύρο Καζαντζή ή Μπαρέτη από την Μπαλάφτσα (νυν Κολχικό) Θεσσαλονίκης).
Στη πρώτη κρούση του Βενιζέλου να παντρευτεί την Μαρίκα (όπως την έλεγε ο Βενιζέλος) ο Σοφοκλής Κατελούζος επικαλέστηκε το νεαρό της ηλικίας της κόρης του (δεν είχε κλείσει τα 18!) Τον επόμενο χρόνο ο πατέρας της έπρεπε να βρει άλλη δικαιολογία. Κι αντί να σπάσει το κεφάλι του προτίμησε να ‘πει το ναι φοβούμενος πως ο Ελευθέριος μπορεί να την κλέψει. Συμφώνησε όμως υπό έναν όρο. Ότι ο γαμπρός θα παραιτηθεί της προίκας! Μια προίκα καθόλου ευκαταφρόνητη μιας και ήταν 3.000 λίρες. Τόσες όσες είχε μετρήσει η πλούσια Σμυρνιά κ. Πιπίνα (Δέσποινα Βραβαρίδου) στον Σοφοκλή Κατελούζο όταν την παντρεύτηκε. Μα δεν πρόλαβε να χαρεί, η άτυχη Πιπίνα πέθανε πάνω στη γέννα της Μαρίας το 1870… μια σκληρή, άδικη μοίρα που θα ακολουθούσε την κόρη της. Έτσι όπως το Κρητικό έθιμο λοιπόν απαιτούσε, μιας κ εκείνος παντρεύτηκε (απέκτησε μάλιστα κι έναν γιο από την δεύτερη σύζυγο Μαργαρώ Δραμάρου, τον Δημήτριο) έπρεπε να επιστρέψει τις λίρες στην κόρη της όταν θα παντρευόταν.
Ο Λευτέρης αν και είχε ανάγκη τα χρήματα δεν τον ένοιαξε. Εκείνος τη Μαρίκα ήθελε και ευελπιστούσε πως ο Κατελούζος ίσως λυγίσει αργότερα. Αρραβωνιάζονται λοιπόν το 1889.
Την άνοιξη του 1889 ο 25χρονος δικηγόρος Ελευθέριος Κυριάκου Βενιζέλος εκλέγεται βουλευτής Κυδωνίας, με το κόμμα των Φιλελευθέρων, στη Γενική των Κρητών Συνέλευση. Ο πατέρας του, Κυριάκος, είχε πεθάνει από το 1883 και μέντοράς του ήταν ο σύζυγος της αδελφής του Κατίγκως, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης (1844-1898), μια «ογκολιθική προσωπικότητα».
Μετά τις εκλογές του 1889 τα κομματικά πάθη εξερράγησαν. Στη διάρκεια της Συνέλευσης βουλευτές των συντηρητικών, με επικεφαλής τον οπλαρχηγό Αριστείδη Κριάρη, τάχθηκαν υπέρ της Ένωσης με την Ελλάδα. Αυτό προκάλεσε την αντίδραση της Υψηλής Πύλης, την κήρυξη στρατιωτικού νόμου και τις αναπόφευκτες διώξεις των Κρητικών πολιτικών. Ο Βενιζέλος, για να μη συλληφθεί, στις αρχές του φθινοπώρου του 1889 εκπατρίστηκε στην Αθήνα, όπου και έμεινε έως την άνοιξη του 1890.
Σ’ αυτούς τους μήνες αλληλογραφεί πυκνά με τη μνηστή του Μαρία. 97 ερωτικά γράμματα ανταλλάσσουν γεμάτα αγάπη και τρυφερότητα που θα μείνουν στην ιστορία και θα γραφτεί βιβλίο γι’ αυτά με τίτλο: «Ελευθέριος Βενιζέλος και Μαρία Ελευθερίου. Η αλληλογραφία (1889-1890)».
Οι μήνες που ακολούθησαν ήσαν οι πιο ευτυχισμένοι ίσως, στη ζωή του Βενιζέλου. Έφθασε η ώρα του γάμου, που έγινε στα Χανιά στην εκκλησία της Αγίας Φωτεινής, το φθινόπωρο του 1890. Όλοι οι Χανιώτες γιόρτασαν τη χαρά του. Ο γάμος ήταν το γεγονός της εποχής. Παραβρέθηκαν σ’ αυτόν, όχι μόνο η καλή κοινωνία της πόλης, αλλά και οι εκπρόσωποι των Μεγάλων Δυνάμενων στο νησί.
Το ζευγάρι εγκαταστάθηκε στη Χαλέπα σ’ ένα σπίτι που θα ονειρευόταν κάθε ερωτευμένο ζευγάρι.
Ο Βενιζέλος περνά τις πιο ευτυχισμένες στιγμές της ζωής του. Το μόνο που τον βασανίζει είναι οι κιρσοί στα πόδια του. Για αυτό το λόγο έχει ένα γαϊδουράκι το οποίο χρησιμοποιεί για να πηγαίνει από τη Χαλέπα, όπου μένει, στα Χανιά.
Πριν χρόνια όταν ο Λευτέρης Βενιζέλος αποφοιτούσε με επιτυχία από τη Νομική στην Αθήνα και καθώς ετοιμάζεται να πάρει το δρόμο της επιστροφής προς τα Χανιά, αρρωσταίνει από τυφοειδή πυρετό και γράφει στην αδερφή του Ευανθία να σπεύσει κοντά του για να τον περιποιηθεί. Ο μεγαλύτερος όμως φόβος του ήταν μήπως η ασθένεια που περνούσε του άφηνε κάποιο σημάδι, όπως του αδερφού του Αγαθοκλή. Τελικά το μόνο σημάδι που του άφησε η ασθένεια αυτή, ήταν οι κιρσοί που τον ταλαιπώρησαν πολύ σε όλη τη ζωή του. Κι έτσι πάντα το γαϊδουράκι ήταν στις συνήθειες του…
Δύο χρόνια μετά τον γάμο τους απέκτησαν τον Κυριάκο, το πρώτο τους παιδί. Συγκινημένος ο Βενιζέλος έπλεκε και μαντινάδες ακόμη. Η Μαρία περήφανα υπέγραφε ως κυρία Ελευθερίου πια…
Πέρασαν ακόμη δύο χρόνια και η Μαρία, ο μεγαλύτερος έρωτας του, επρόκειτο να φέρει και άλλο παιδί στη ζωή. Η γέννα όμως δεν πήγε καλά…. Μία ανησυχία κρατούσε τον Βενιζέλο, που φώναξε τους καλύτερους γιατρούς, για να βοηθήσουν τη νέα γυναίκα. Επιλόχειος πυρετός είπαν οι γιατροί…. Παρ’ όλες τις προσπάθειές τους η Μαρία άφησε την τελευταία της πνοή, λίγες μόνο μέρες αφότου έφερνε στον κόσμο το δεύτερο παιδί της, τον Σοφοκλή… Ήταν μόλις 22 χρόνων…
«Η Μαρία Κατελούζου έδωσε για οχτώ μερόνυχτα άνιση μάχη με το θάνατο. Πέθανε ξημερώματα Κυριακής. Ο τάφος της, στο νεκροταφείο της Αγίας Φωτεινής, έγινε αναπάντεχα και τραγικά το καθημερινό στέκι του Βενιζέλου που, στα τριάντα του, έμεινε χήρος με δύο παιδιά, το ένα ενάμιση χρόνου και το άλλο οχτώ ημερών». Έγραψαν οι εφημερίδες της εποχής…
Θρήνος για τον άνδρα… τον πολιτικό… τον άνθρωπο… Η απουσία της, του σημάδεψε τη ζωή. Ποτέ του δεν βρήκε το χαμόγελο που είχε δίπλα της, θα πουν όσοι τον γνώριζαν…
Ο χαμός της Μαρίας πόνεσε πολύ, πίκρανε βαθιά τον Βενιζέλο. Ο χαμός της τον συγκλόνισε, τον οδήγησε στα όρια της παραφροσύνης. Κάθε μέρα πήγαινε και καθόταν με τις ώρες στον τάφο της και διάβαζε βιβλία.
Κάποτε, μπόρεσε να συνέλθει. Δάμασε τον πόνο του και ζήτησε να του φέρουν το παιδί του – δεν το είχε γνωρίσει ακόμη. Το πήρε στα χέρια του φοβισμένα, έσκυψε να το φιλήσει. Μα δεν μπόρεσε. Βούρκωσαν τα μάτια του, μούσκεψαν τα μάγουλά του, κι ήλθε ένα δάκρυ και κύλισε και αυτό, κοντά στο στόμα του μικρού. Κι εκείνο, διψασμένο για το μητρικό γάλα που δεν είχε γευθεί, άνοιξε ορμέμφυτα το στοματάκι του.
«Προς Θεού… όχι… μην πιει τα δάκρυά μου…», έκανε τρομαγμένος ο Βενιζέλος, κι έδωσε το μωρό στην αδελφή του. Και από τότε δεν το πλησίασε… Στιγμές τραγικές που θα άφηναν ανεξίτηλα τα σημάδια τους στις ψυχές του πατέρα μα και του γιου ακόμη… Μπόρεσε να δαμάσει τον πόνο του ο Βενιζέλος, μα όχι και να λησμονήσει. Μαζί με τα μάτια της γυναίκας, έκλεισε και κάθε ευτυχία γι’ αυτόν.
Ο πόνος θα ‘μενε βουβός… βαθιά χαραγμένος στο πρόσωπό του.
Μετά το θάνατο της γυναίκας του, έμεινε απελπιστικά μόνος. Ρίχτηκε στον αγώνα, αφοσιώθηκε στο έργο του… έπαψε να είναι άνθρωπος κι έμεινε μόνο ο ηγέτης, ο πατέρας.. Επρόκειτο, στην πολυτάραχη ζωή του, να ζήσει πολλές στιγμές χαράς, μα ευτυχίας ποτέ πια!.. Έλεγαν όλοι γύρω του…
Μα η ζωή, έχει απρόβλεπτα σχέδια ενίοτε για τον καθένα… Πέρασαν χρόνια πένθους κι ώσπου μια μέρα, εντελώς ξαφνικά, η συμπεριφορά του άλλαξε και έγινε πάλι ο παλιός, καλός Βενιζέλος που όλοι ήξεραν.
Η άγνωστη ερωμένη…
Τότε ήταν που έκανε την εμφάνισή της στη ζωή του η σύζυγος αρχικά και αργότερα χήρα του Θανάση Βλουμ. Μια γνώριμη από τα παλιά. Μια σύντροφος στα παιχνίδια της παιδικής τους ηλικίας. Η Παρασκευούλα Βλουμ ή Μπλουμ όπως την ήξεραν όλοι. Ένας παλιός, εφήμερος έρωτας. Η ομορφότερη γυναίκα της Κρήτης όπως την θυμούνταν και την θαύμαζαν οι σύγχρονοί της.
Αυτή η γυναίκα τον λάτρεψε τον Βενιζέλο όσο καμιά. Λίγο πριν πεθάνει (σε ηλικία 91 χρονών) κατέστρεψε μόνη όλα τα ερωτικά γράμματα που της είχε στείλει ο Βενιζέλος για να μην δώσει το δικαίωμα σε κανέναν να πει κάτι γι’ αυτόν.
Η Παρασκευούλα Βλουμ, γεννημένη στα Χανιά το 1870, σύζυγος, και μετέπειτα χήρα του γνωστού τότε στα Χανιά δικηγόρου και υπεύθυνου Τύπου Χανίων Θανάση Βλουμ, φίλου και συνεργάτη στο γραφείο του Βενιζέλου, θέλησε να μείνει στην αθέατη πλευρά της Ιστορίας. Διάλεξε η ίδια τον ρόλο της «αντί-ηρωΐδας». Αν και είχε ένα φλογερό ειδύλλιο με τον Εθνάρχη για πάνω από 30 χρόνια δεν θέλησε ποτέ να τον εκθέσει ή να δημοσιοποιήσει τον έρωτα τους.
Η Παρασκευούλα Γ. Φουλάκη συνδύαζε την εντυπωσιακή ομορφιά με την ακραία φτώχεια. Κόρη του Γιώργου Φουλάκη μεγάλωσε σε ένα φτωχόσπιτο που έτυχε να βρίσκεται στην ίδια γειτονιά με το σπίτι του Κυριάκου Βενιζέλου, πατέρα του Λευτέρη, πριν οι Βενιζέλοι μετακομίσουν στο σπίτι της Χαλέπας. Είχαν μια σχέση πριν φύγει ο Λευτέρης για σπουδές αλλά εκείνος είχε άλλα όνειρα τότε…
Στην ίδια παρέα, καλός φίλος του Βενιζέλου ήταν κι ο δικηγόρος Αθανάσιος Βλούμ. Ασθενικός, μικρόσωμος και καχεκτικός ο Βλουμ, μα ευκατάστατος οικονομικά. Ήταν και τρελά ερωτευμένος με την Παρασκευούλα, κι όταν εκείνη απογοητεύτηκε από τον μεγάλο της έρωτα, παντρεύτηκε τον φίλο του. Ήταν το 1895. Την είχε ζητήσει σε γάμο και ο Νικόλαος Νικολαΐδης. Είχε το μεγαλύτερο κατάστημα νεωτερισμών στα Χανιά, μα εκείνη τον απέρριψε. Δεν θέλησε είπε να κλειστεί σε μια χρυσή φυλακή. Με τον Θανάση ήταν διαφορετικά τα πράγματα, τον είχε του χεριού της.
Ήταν μια κίνηση απελπισίας; Μια κίνηση αποκατάστασης; Ή μια κίνηση για να βρίσκεται στον ίδιο κύκλο με τον πρώην αγαπημένο της; Κανείς δεν θα μας το πει αυτό…
Ο Θανάσης Βλουμ πέθανε γρήγορα στις 9/1/1906 και άφησε την Παρασκευούλα χήρα. Τότε την επισκέπτονταν συχνά ο Πρόεδρος και ίσως συνευρέθηκαν πάλι. Ήταν κι εκείνος πια χήρος και έβρισκε παρηγοριά στην αγκαλιά της. Οι κακές γλώσσες λένε πως η σχέση είχε φουντώσει όσο ζούσε ακόμη ο Βλουμ. Όταν πέθανε ο σύζυγος της, ο Βενιζέλος έφτασε πολύ κοντά να τη ζητήσει σε γάμο. Βασικά έγιναν τρεις προτάσεις γάμου στην «αψηλόκορμη καλλονή» χήρα, Παρασκευούλα. Από τον συμβολαιογράφο Γ. Κουφάκη, τον Χαρ. Τορνατζάκη και τον Μιχαήλ Π. Σαββάκη, τις οποίες, η όμορφη νεαρή χήρα απέκρουσε εξ αιτίας του Ελευθερίου Βενιζέλου, ο οποίος λέγεται πως την ζήτησε μάλιστα σε γάμο από τον θείο της, Ι. Μαλλινάκη πριν κλείσει χρόνος από τον θάνατο του συζύγου της.
Την εποχή εκείνη, ο Μιχαήλ Σαββάκης και ο Ελευθέριος Βενιζέλος λογόφεραν και τελικά πιάστηκαν στα χέρια για την όμορφη χήρα. Ο Βενιζέλος είχε και προηγούμενα από το Θέρισο με τους Σαββάκηδες από τα Σελλιά Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνης.
Οι εφημερίδες της εποχής ανέφεραν:
«….Μια βραδιά συνάντησε ο Ελ. Βενιζέλος τον Μ. Σαββάκη έξω από το δικηγορικό του γραφείο, στην Τριμάρτυρη, και πήγε να του κάμει παρατηρήσεις γιατί ο Σαββάκης κυνηγούσε την Παρασκευούλα. Ο Σαββάκης αγρίεψε και σήκωσε τη γνωστή μαγκούρα του. Αλλά και ο Βενιζέλος δεν έμεινε πίσω. Τελικά άκουσε τη φασαρία ο Γιώργης Ξενάκης, που ήταν αντιγραφέας στο γραφείο του Βενιζέλου, και τους χώρισε…..Ο πρώτος τσακωμός είχε και συνέχεια. Εξαγριωμένος ο Μιχ. Σαββάκης που ο Βενιζέλος του ‘φαγε τη γυναίκα των ονείρων του, όταν θα συναπαντηθεί κάποια νύχτα με το Βενιζέλο, θα τον αφήσει να προσπεράσει και θα του δώσει μια δυνατή μπαστουνιά στο κεφάλι. Το κτύπημα ήταν γερό και ο Βενιζέλος σώθηκε με το μιραμπώ καπέλο που φορούσε….. το καπέλο χώθηκε μέχρι τα αυτιά του Βενιζέλου, ο οποίος δεν έδωσε συνέχεια στην υπόθεση…».
Όμως η μοίρα αποφάσισε διαφορετικά για την Παρασκευούλα και τον Λευτέρη.
Ο Βενιζέλος μέχρι το 1910, που ανέβηκε στην Αθήνα ως εκπρόσωπος πια της Ελληνικής Βουλής είχε σχέσεις με την όμορφη χήρα. Η Παρασκευούλα ήρθε τότε ξοπίσω του, αλλά κατάλαβε γρήγορα ότι η πολιτική, της τον είχε κλέψει.
Οι πολιτικές εξελίξεις οδήγησαν το Βενιζέλο και ήταν τόσο ραγδαίες, που δεν του άφηναν καιρό να σκεφτεί την προσωπική του ζωή. Η Παρασκευούλα τον επισκέφτηκε κάμποσες φορές στην Αθήνα και γοήτευσε την αθηναϊκή κοινωνία με την ομορφιά της. Το 1914 όταν έφτασε μάλιστα στην Αθήνα με το νυφικό της, ελπίζοντας πως ο Βενιζέλος θα την παντρευόταν, το μόνο που κέρδισε ήταν να εντυπωσιάσει τον ανδρικό πληθυσμό, καθώς η εκδρομή που της είχε τάξει ο μεγάλος Κρητικός πολιτικός στην Εύβοια, το Πάσχα του 1914, και στην οποία θα της έκανε πρόταση γάμου δεν έγινε ποτέ, ελέω Εθνικού διχασμού. Η Παρασκευούλα είχε πει τότε: «Εμένα μου έταξε γάμο ο δικηγόρος Βενιζέλος και όχι ο πρωθυπουργός Βενιζέλος».
Όμως ο γάμος που σχεδίαζε δεν έγινε ποτέ. Το νυφικό που έφερε μαζί της, έμεινε στην ντουλάπα κρεμασμένο και κάποια στιγμή αποφάσισε να επιστρέψει στην Κρήτη με το «άδειο νυφικό». Μια φωτογραφία μόνο, που άφησε ο Βενιζέλος δίπλα στο κρεβάτι της το 1916, όταν ξεκινούσε για το κίνημα της Εθνικής Άμυνας στη Θεσσαλονίκη, ήταν το μόνο ενθύμιο που κράτησε από εκείνον σε όλη της τη ζωή.
Ήταν η φωτογραφία, που εκείνη κράτησε μέχρι το θάνατό της πάνω στο κομοδίνο της. Μοναδικό ντοκουμέντο του έρωτά τους, που πάντα έμεινε αναμμένος αν και εκτυλίχθηκε στα πιο δραματικά χρόνια της ελληνικής ιστορίας.
Μια λιτή,.. ψυχρή, θα έλεγα αφιέρωση, συνόδευε την μοναδική φωτογραφία του αγαπημένου της. Με τη γνώριμη καλλιγραφική γραφή του χάραξε πάνω στη φωτογραφία τα πιο κρύα γράμματα: «Τη φιλτάτη κυρία Παρασκευούλα Βλουμ. Ελ. Κ. Βενιζέλος. Χανιά, 18/9/1916».
Κι όμως! Εκείνη κορνιζάρισε τούτη τη φωτογραφία του με την κρύα αφιέρωση ύστερα από εκείνη την ερωτική συνεύρεση τον Σεπτέμβριο του 1916 και την κράτησε μέχρι τον θάνατό της, το 1961, ως μοναδικό ντοκουμέντο του άγνωστου και συναρπαστικού έρωτα με τον Βενιζέλο.
Η ίδια, θα μου πείτε διάλεξε τον ρόλο αυτό, της αθέατης ερωμένης. Η ιστορία αυτού του έρωτα, θα έμενε κρυφή, αφού η Παρασκευούλα, ουδέποτε μίλησε γι’ αυτήν. Οι ιστορικοί και οι βιογράφοι την αγνόησαν. Δεν μνημονεύτηκε από ιστορικούς ούτε και βιογράφους του Ελ. Βενιζέλου, όμως μαρτυρίες, στοιχεία και σπάνιο φωτογραφικό υλικό βεβαιώνουν την ύπαρξη αυτού του μεγάλου έρωτα που έφερε στην επιφάνεια ο δημοσιογράφος Αργύρης Ντινόπουλος. Κι όμως! Ήταν τόσο σημαντική η Παρασκευούλα Βλουμ στη ζωή του Βενιζέλου, που όσο κι αν το θέλησε, δεν μπόρεσε να μείνει στην αφάνεια.
«Παίρνω τη ζωή όπως έρχεται», συνήθιζε να λέει η Παρασκευούλα Βλουμ, η γυναίκα με τα μάτια στο χρώμα της θάλασσας, η οποία ερωτεύτηκε με πάθος τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Κι εκείνος δεν έμεινε ασυγκίνητος στα θέλγητρά της. Τον έκανε να ξεχνά τα πάντα. Στην αγκαλιά της ζούσε στιγμές πάθους και γαλήνης. Εκείνη τον λάτρευε από παλιά. Τον θαύμαζε σαν άνθρωπο πρώτα και τον ερωτεύτηκε σαν άνδρα κι όχι σαν πολιτικό. Ο Βενιζέλος πάλι σε όλη του τη ζωή την προστάτευε και την βοηθούσε οικονομικά, αν υποθέσουμε από την παρακάτω απόδειξη η οποία μας δηλώνει ότι με επιστολήν του από την 31/1/1930 δίνει εντολή στην Εθνική Τράπεζα Ελλάδος δια σίτιση μηνός Σεπτεμβρίου το ποσόν των 4.750 δρχ. στην δικαιούχο Παρασκευούλα Βλουμ.
Ο απόκρυφος έρωτας του Ελευθέριου Βενιζέλου, αυτός ο άγνωστος μέχρι σήμερα έρωτας του μεγάλου ηγέτη, άνθιζε στην πιο ταραγμένη περίοδο της νεότερης Ελληνικής ιστορίας. Μέσα σε πολέμους, επαναστάσεις, μίση, διχασμούς και ανελέητες συγκρούσεις, η ζωή του έδωσε τη χαρά να γευτεί αυτό το φλογερό ειδύλλιο για πάνω από 30 χρόνια, μα δεν του έδωσε και την ευκαιρία να το κρατήσει για πάντα.
Κι έπειτα… ήρθε η Μικρασιατική καταστροφή, ο Εθνικός Διχασμός κι η απογοήτευση του απ’ την πολιτική.
Από τις εκλογές νικητής αναδείχθηκε η Ηνωμένη Αντιπολίτευσις ενώ ο ίδιος ο Ελευθέριος Βενιζέλος, που πριν λίγους μήνες η Βουλή τον είχε ανακηρύξει “άξιον της Ελλάδος ευεργέτην και σωτήρα της πατρίδος” δεν εκλέχθηκε ούτε βουλευτής (1/11/1920). Μετά την αποτυχία του αυτή ο Βενιζέλος κατέφυγε αυτοεξόριστος στο Παρίσι. Όπως είχε δηλώσει θα εγκατέλειπε την πολιτική αν έχανε τις εκλογές.
Στο λιμάνι τον περιμένει η υπερπολυτελής θαλαμηγός της Έλενα Σκυλίτση, “Νάρκισσος”.
Η Έλενα κόρη του Γιάννη Σκυλίτση-Στεφάνοβικ, Χιώτη εμπόρου, εγκατεστημένου στη Μεγάλη Βρετανία, και της Βιργινίας Σεκιάρη, είναι ερωτευμένη μέχρι το μεδούλι με τον Βενιζέλο. Η πάμπλουτη Βρετανίδα από χρόνια ονειρεύεται τον γοητευτικό πολιτικό στο πλευρό της και τον πολιορκεί. Οι δυο τους έχουν αναπτύξει μια φιλία και στενή αλληλογραφία από το 1912. Τον έχει πείσει αν αποφασίσει να φύγει για τη Γαλλία όπως έλεγε, να τον πάρει μαζί με την μητέρα της με την οποία συνταξιδεύουν στην θαλαμηγό. Ο Βενιζέλος απογοητευμένος ετοιμάζει βαλίτσες και επιβιβάζεται. Η θαλαμηγός με τις δυο γυναίκες τον μεταφέρει στη Νίκαια της Γαλλίας. Δέκα μήνες μετά (15/9/1921) ο Βενιζέλος παντρεύεται στο Λονδίνο, σε μια ιδιωτική τελετή με την Έλενα Σκυλίτση.
Τη γυναίκα, που το 1930 θα φάει τις σφαίρες, για να προστατεύσει τον αγαπημένο της πέφτοντας πάνω του, κατά την απόπειρα εναντίον του. Εκείνη, που αγόρασε το σπίτι της Χαλέπας, για να του το δωρίσει, κι αργότερα να το γράψει όλο στα παιδιά του, μαζί με την προσωπική της περιουσία. Εκείνη, η γενναιόδωρη και γενναία σύζυγος του Ελ. Βενιζέλου για την οποία τον κατηγόρησαν ως προικοθήρα, έζησε με μια σφαίρα στον μηρό για όλη της τη ζωή, έχοντας φάει άλλη μία στους γλουτούς, υποφέροντας στις αλλαγές του καιρού, για το χατίρι του. Εκείνη που στο όνομα της πίνουν νερό ακόμα και σήμερα γυναίκες που βρίσκουν την θεραπεία ή γενούν με την βοήθεια του ιατρικού προσωπικού στο Μαιευτήριο που φέρει το όνομα της. (Έλενα).
Μια γυναίκα αξιόλογη όσο και υποτιμημένη από τους Κρήτες που την είδαν ως αντίζηλο. Για ‘κείνους ήταν αυτή, η στεγνή Εγγλέζα που έκλεβε το ίνδαλμά τους, αυτόν, που δικαιωματικά τους ανήκε! Ήταν δικός τους, ανήκε σ’ αυτούς.. και τώρα ήρθε μια παρείσακτη να τον κλέψει! Αυτή η αυστηρή, τυπική και ψυχρή γυναίκα ήταν ανεπιθύμητη στην καρδιά των Κρητικών…
Από εκεί κι έπειτα ένα νέο κεφάλαιο ανοίγεται στη ζωή του μεγάλου Κρητικού Εθνάρχη που θα σημάνει μια νέα άνοδο στην πολιτική νέες κατακτήσεις, μα και την απαρχή του τέλους…
Πάραυτα, η Παρασκευούλα επανεμφανίζεται στη ζωή του όταν εκείνος παντρεμένος επιστρέφει στην Ελλάδα το 1924. Ακόμη και μετά τον γάμο του με την Έλενα Σκυλίτση, ο Βενιζέλος εξακολουθούσε να βλέπει την Παρασκευούλα Μπλουμ, την αιώνια αγαπημένη του. Ο έρωτας με την Παρασκευούλα Βλουμ, αποδείχθηκε πιο δυνατός από τον γάμο του με την «βασίλισσα της στερλίνας», όπως αποκαλούσαν στους κοσμικούς κύκλους της εποχής την Έλενα Σκυλίτση. Εκείνη τον ξεκούραζε… τον ηρεμούσε από τις φουρτούνες της πολιτικής…
Ο Βενιζέλος στη συνέχεια σχετίστηκε και με άλλες γυναίκες, είχε και άλλες ερωτικές περιπέτειες. Κάποιες γνωστές και διάσημες την εποχή εκείνη, Ελληνίδες ή ξένες, όπως με τη διάσημη χορεύτρια Ισιδώρα / Ιζαντόρα Ντάνκαν (που έχασε τη ζωή της, από ασφυξία, όταν το μακρύ μαντίλι της μπλέχτηκε στη ρόδα του αυτοκινήτου της, το 1927). Κι όμως, καμιά απ’ όλες αυτές τις γυναίκες, ερωμένες, φίλες, ή θαυμάστριες, δεν του είχε χαρίσει τη γλυκιά ηρεμία. Ούτε τη σιγουριά του γνώριμου έρωτα και την οικεία αγάπη της Παρασκευούλας. Γι’ αυτό κι αυτός, πάντα επέστρεφε στην αγκαλιά της. Όποτε βρισκόταν στην Κρήτη την επισκέπτονταν και περνούσαν κάποιες νύχτες μαζί. Η μικρή κόρη του Φουλάκη ήταν η παντοτινή ερωμένη και μόνο μ’ αυτήν γέμιζε την ψυχή του με αγάπη. Αυτή τον νοιαζόταν πραγματικά γιατί αγαπούσε τον Λευτέρη, όχι τον πρωθυπουργό.
Σε επιστολή προς τον ιδιαίτερο γραμματέα του Βενιζέλου τον Κλέαρχο Μαρκαντωνάκη βλέπουμε ένα χαριτωμένο περιστατικό στις Κορακιές Χανίων το 1927 όταν ο Ελ. Βενιζέλος βρισκόταν στα Χανιά για την ανακατασκευή του σπιτιού της Χαλέπας με την Παρασκευούλα Βλουμ.
Ο Βενιζέλος είχε κατέβει στα Χανιά χωρίς την συμβία του Έλενα Σκυλίτση, για να κάνει διάφορες επισκευές στην οικία του στην Χαλέπα. Από ‘κει μετέβη ένα σούρουπο στις Κορακιές στην οικία της Παρασκευούλας όπου έπαιζαν χαρτιά με άλλες κυρίες (Ελένη Μαρκαντωνάκη, Κατζουράκη, Μοάτσου κλπ).
Μπαίνοντας εκείνος απρόσμενα, η οικοδέσποινα απολογήθηκε και ζήτησε συγνώμη από τον Κρητικό πολιτικό για τη συσκότιση στον χώρο λέγοντας:
«Με συγχωρείτε κύριε Πρόεδρε, είναι σκοτεινά γιατί δεν ήρθε ο Κωστής να μου ανάψει το λουξ…»
Ο Βενιζέλος απαντά: «Μα έχετε ανάγκη από λουξ Μαντάμ;.. Αφού είστε εσείς!…»
Και η Παρασκευούλα, με νάζι: «Ωω…κύριε Πρόεδρε….»
Το 1921, λίγο μετά τον δεύτερο γάμο του Βενιζέλου η Παρασκευούλα παντρεύτηκε κι εκείνη δεύτερη φορά τον επίσης μικρότερό της, βουλευτή Φαίδρο Βάμβα, αλλά ο γάμος διαλύθηκε γρήγορα.
Η Παρασκευούλα επιχείρησε να φτιάξει τη ζωή της για άλλη μια φορά, όταν το 1947 παντρεύτηκε για τρίτη φορά, μη αντέχοντας την μοναξιά. Μα έμεινε και πάλι χήρα. Έζησε μόνη στην Αθήνα όπου είχε μετοικήσει μετά την τελευταία χηρεία της και μέχρι τον θάνατο της με τις αναμνήσεις ενός μεγάλου έρωτα. Πέθανε μόνη και ξεχασμένη το 1961 σε ηλικία 91 χρόνων. Λίγο πριν πεθάνει κατέστρεψε μόνη όλα τα ερωτικά γράμματα που της είχε στείλει εκείνος, όλα τα πειστήρια του έρωτα τους.
Η Παρασκευούλα Μπλουμ παρέμεινε η αιώνια κρυφή αγαπημένη, για τον άνθρωπο που ήταν πλασμένος «να δοξάσει την Ελλάδα», όπως η ίδια έλεγε χαρακτηριστικά.
Η πανέμορφη Κρητικοπούλα δεν ξεπέρασε ποτέ τον Βενιζέλο. Ήταν πάντα εκεί, για να δώσει ό,τι δεν μπορούσε καμία άλλη γυναίκα στον άνθρωπο που έμελλε να γίνει ο μεγαλύτερος ηγέτης της χώρας. Ήταν ο έρωτας της ομορφότερης γυναίκας της Κρήτης και του επαναστάτη που έγινε στη συνέχεια ο σημαντικότερος Έλληνας πολιτικός.
Τρόμος στον πλανήτη επικρατεί μετά την κλιμάκωση στον ρωσοουκρανικό πόλεμο, καθώς η Μόσχα απάντησε στα…
Θέση εμμέσως εναντίον της διαγραφής του Αντώνη Σαμαρά από την Κ.Ο. της ΝΔ, χωρίς να τον κατονομάζει,…
Του Αργύρη Αργυριάδη Δικηγόρου Εδώ και λίγες ημέρες το ΠΑΣΟΚ αποτελεί την αξιωματική αντιπολίτευση της…
Στο πλαίσιο των δράσεων του Ευρωπαϊκού Συμφώνου για το Κλίμα, συνεχίζονται το Σαββατοκύριακο και ολοκληρώνονται…
Ο Γενικός Γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ Δημήτρης Κουτσούμπας συναντήθηκε σήμερα 22/11, στον Περισσό,…
Την Κυριακή διεξάγονται οι εσωκομματικές εκλογές του ΣΥΡΙΖΑ για την ανάδειξη νέου προέδρου, σε μια…
This website uses cookies.