Επιτέλους και ο Κρούγκμαν …

Του Κώστα Λαπαβίτσα

Στους Νιου Γιορκ Τάιμς της 30ης Νοεμβρίου ο Πολ Κρούγκμαν δημοσίευσε δύο πολύ ενδιαφέροντα κείμενα περί ‘Κακών Ευρωπαίων’ και περί της Άκραίας Περίπτωσης στην Ευρώπη’. Με δυό λόγια, ούτε η Γαλλία, ούτε η Ιταλία, ούτε η Ισπανία, ούτε ακόμη και η κακόμοιρη Ελλάδα, είναι οι ‘Κακοί Ευρωπαίοι’. Η πηγή του προβλήματος στην Ευρωζώνη, η ‘Ακραία Περίπτωση’, είναι η Γερμανία.

Για ποιό λόγο;

Διότι ο γερμανικός πληθωρισμός, όπως αυτός προσεγγίζεται με το ονομαστικό μοναδιαίο κόστος εργασίας, ήταν συστηματικά κάτω από τον πληθωρισμό την Γαλλίας και της Ιταλίας, όπως δείχνει και ο πίνακας του Κρούγκμαν:
Όχι μόνο αυτό όμως. Ο γερμανικός πληθωρισμός ήταν και συστηματικά κάτω του στόχου της ΕΚΤ για πληθωρισμό στο 2% ετησίως. Η Γαλλία και η Ιταλία, από την άλλη, πέτυχαν το στόχο με πολύ μεγαλύτερη ακρίβεια. Το αποτέλεσμα της γερμανικής παρασπονδίας (προς τα κάτω) ήταν η συστηματική συσσώρευση ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος για τη Γερμανία εντός της Ευρωζώνης, εφόσον δε μπορούσε να υπάρξει υποτίμηση. Άρα εμφανίστηκαν τεράστια γερμανικά πλεονάσματα και εξαγωγή ύφεσης στην υπόλοιπη Ευρώπη. Αυτή είναι η πηγή του προβλήματος της ΟΝΕ, όπως ο Κρούγκμαν μας λέει ότι τώρα συνειδητοποίησε.

Πως να αντισταθεί κανείς στον πειρασμό να χαμογελάσει;

Η πρώτη μελέτη του RMF στο Λονδίνο τον Μάρτιο του 2010 έδειχνε ακριβώς ότι η Γερμανία είναι η πηγή του προβλήματος γιατί κρατάει τους ονομαστικούς μισθούς χαμηλά και ‘φτωχαίνει τους γείτονές της’ εντός της Ευρωζώνης. Στη μελέτη που έκανα με τον Χάινερ Φλάσμπεκ το 2013 για λογαριασμό του Ινστιτούτου Ρόζα Λούξεμπουργκ αναπτύξαμε πλήρως το επιχείρημα και καταδείξαμε ότι το πρόβλημα έχει μετατοπιστεί στο κέντρο της Ευρωζώνης, αφού οι μισθοί στην περιφέρεια έχουν συντριβεί.

Ο πίνακας που παραθέτω είναι από τη μελέτη εκείνη και αρχικά αναρτήθηκε στο μπλογκ μου στις 10 Μαρτίου του 2014 με τίτλο ‘Η γαλλική και ιταλική επιπλοκή της Ευρωζώνης’. Δείχνει παραστατικά το πρόβλημα: η Γερμανία συνεχίζει να κρατάει χαμηλά τους μισθούς – πολύ κάτω του στόχου του 2% της ΕΚΤ – η Ελλάδα και η Ισπανία έχουν συντριβεί (και οι μισθοί τους θα μείνουν χαμηλά μέσα στην Ευρωζώνη), αλλά οι γαλλικοί και ιταλικοί μισθοί δεν έχουν πέσει, αφού παραμένουν κοντά στο στόχο. Το ανταγωνιστικό κενό με την Γερμανία διευρύνεται και οι δύο αυτές οικονομίες πνίγονται μέσα στην Ευρωζώνη.
Ο Κρούγκμαν συνειδητοποιεί φυσικά ότι η επιβολή περαιτέρω λιτότητας στη Γαλλία και την Ιταλία – όπως βλακωδώς επιμένει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή – είναι συνταγή απόλυτης καταστροφής που στρέφεται κατά του θύματος και όχι του θύτη. Προτείνει διστακτικά μια επιθετική νομισματική πολιτική που ίσως αυξήσει των πληθωρισμό στη Γερμανία (που; πως; από ποιόν;), αλλά συνειδητοποιεί ότι δεν πρόκειται να το επιτρέψει η Γερμανία. Και παραδίδει τα όπλα μπροστά στην ‘καταστροφική δύναμη των κακών ιδεών’.
Το πρόβλημα δεν είναι φυσικά οι ‘κακές ιδέες’ περί λιτότητας, όπως δυστυχώς πολλοί πιστεύουν ακόμη και στην Αριστερά στην χώρα μας. Η ΕΕ αναμφίβολα πάσχει από επιδημία νεοφιλελευθερισμού, αλλά αν το ζήτημα ήταν απλώς οι ιδέες, θα αρκούσε ίσως μια σειρά σεμιναρίων στην κ. Μέρκελ. Ούτε βέβαια φταίει η απουσία ‘πραγματικής’ κεντρικής τράπεζας, ή ενός ενιαίου κράτους στην ΕΕ. Είναι αληθές ότι πρόκειται περί σοβαρών αδυναμιών, αλλά το πρόβλημα της νομισματικής ένωσης είναι βαθύτερο, όπως σωστά ισχυρίζεται τώρα και ο Κρούγκμαν.
Ένα πρόβλημα τέτοιου μεγέθους είναι στη βάση του ταξικό, όπως μας δίδαξε ο Καρλ Μαρξ πριν πολλά χρόνια. Για να γίνω πιο συγκεκριμένος, το γερμανικό εξαγωγικό κεφάλαιο και οι γερμανικές τράπεζες είναι απολύτως κερδισμένοι από την πολιτική μισθών στη Γερμανία. Κρατώντας τους μισθούς χαμηλά έχουν μετατρέψει τη Γερμανία σε μια τεράστια εξαγωγική μηχανή (50% του ΑΕΠ είναι εξαγωγές) που κυριαρχεί στην (ουσιαστικά εγχώρια) αγορά της Ευρωζώνης. Δεδομένου δε ότι η Γερμανία είναι ο κύριος δανειστής στην ΕΕ, η πολιτική ισχύς της είναι πλέον γιγαντιαία.
Δεν υπάρχει το παραμικρό ενδιαφέρον από πλευράς γερμανικού κεφαλαίου για να αλλάξει η κατάσταση. Απεναντίας. Η γερμανική πολιτική μετά το 2010 έχει κάνει την ΟΝΕ ακόμη σκληρότερη. Αντί να πιέζεται σήμερα η Γερμανία, ασκείται πίεση στη Γαλλία και την Ιταλία να ακολουθήσουν μια καταστροφική πολιτική.

Παρ’ όλα αυτά, η διαπίστωση που τελικά έκανε και ο Κρούγκμαν έχει την αξία της, τουλάχιστον για τη χώρα μας. Η άτεγκτη στάση της Γερμανίας και της Τρόικα, ο εξευτελισμός της κυβέρνησης Σαμαρά-Βενιζέλου, δεν είναι αποτέλεσμα ιδεολογικής εμμονής, αλλά πηγάζει από σκληρά συμφέροντα που είναι σύμφυτα με την ΟΝΕ. Δεν πρόκειται η Γερμανία να υποχωρήσει στο θέμα του χρέους και της λιτότητας, όταν γνωρίζει ότι θα πάρει σειρά η υπόλοιπη περιφέρεια και το κέντρο, τινάζοντας στον αέρα ένα σύστημα που ευνοεί τα γερμανικά συμφέροντα.

Δεν υπάρχει όμως λόγος να συζητάμε άλλο για την καταρρέουσα κυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ. Το ζητούμενο είναι να αντιληφθεί ο ΣΥΡΙΖΑ, έστω και την ύστατη ώρα, ότι το πρόβλημα δεν είναι η περιβόητη κυριαρχία του νεοφιλελευθερισμού, αλλά η ίδια η φύση της ΟΝΕ. Τα προβλήματα που έχουν ταξική ρίζα δυστυχώς δε λύνονται με ‘σκληρές διαπραγματεύσεις’. Ακόμη και τα άρθρα του Κρούγκμαν δείχνουν ότι έρχεται αναπόφευκτη σύγκρουση που απαιτεί ουσιαστική προετοιμασία.

"google ad"