Σημαντικό μέρος του έργου του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, ιδίως στον ευαίσθητο τομέα της διαδικασίας ασύλου και στον απαιτητικό τομέα της διαχείρισης των προσφυγικών δομών, έχει ανατεθεί σε εργαζόμενους υψηλής εξειδίκευσης που δουλεύουν σκληρά αλλά δεν απολαμβάνουν τα δικαιώματα όχι μόνο των εργαζομένων αορίστου χρόνου αλλά ούτε τα δικαιώματα των συμβασιούχων ορισμένου χρόνου. Αντιθέτως, εργάζονται χωρίς να γνωρίζουν αν θα συνεχίσουν να έχουν δουλειά τον επόμενο μήνα, σε καθεστώς διαρκούς επισφάλειας και εξάρτησης από τις εντολές του υπουργείου, με συμβάσεις λίγων μηνών έως και 15 ημερών και με αναγκαστικά διαλείμματα ενάμιση μήνα, προκειμένου να μην μπορούν να θεμελιώσουν δικαίωμα σύμβασης αορίστου χρόνου.
Το παράθυρο για παροχή εργασίας χωρίς πλήρη εργασιακά δικαιώματα άνοιξε στο υπουργείο πριν από δυο χρόνια το Ευρωπαϊκό Γραφείο Υποστήριξης Ασύλου, το γνωστό EASO, το οποίο αναβαθμίστηκε πρόσφατα με απόφαση του Ευρωκοινοβουλίου σε Οργανισμό της Ευρωπαϊκής Ενωσης για το Ασυλο (ΕΑUA) με διεύρυνση των δραστηριοτήτων και του προσωπικού του και με μεγαλύτερες εξουσίες στον κρίσιμο και νευραλγικό τομέα του προσφυγικού. Η συμφωνία συνεργασίας που υπέγραψαν τον Ιανουάριο του 2020 ο τότε αναπληρωτής υπουργός Γιώργος Κουμουτσάκος με την εκτελεστική διευθύντρια του EASO, Νίνα Γκρέγκορι, προέβλεπε διπλασιασμό του προσωπικού του στην Ελλάδα από 500 σε περισσότερους από 1.000 εργαζόμενους.
Ωστόσο, σύμφωνα με τα στοιχεία που δίνει στην «Εφ.Συν.» το ίδιο το ΕΑSO, το μεγαλύτερο μέρος του προσωπικού του στην Ελλάδα, περίπου 600 εργαζόμενοι σε σύνολο περίπου χιλίων, δηλ. το 60%, αποτελούν στην πραγματικότητα εργολαβικούς «προσωρινούς εργαζόμενους». Οι εργαζόμενοι αυτοί έχουν σύμβαση προσωρινής εργασίας με εργολαβική εταιρεία η οποία τους παραχωρεί στο ΕΑSO κι αυτό με τη σειρά του τους χρησιμοποιεί σε θέσεις εργασίας του υπουργείου.
Εργολαβικοί εργαζόμενοι που εργάζονται σε προσφυγικές δομές της ενδοχώρας σε θέσεις διοικητικής υποστήριξης και βοηθού υποδοχής σημειώνουν ότι στη συνέντευξη για την πρόσληψή τους συμμετείχε ο υποδιοικητής της υπηρεσίας Υποδοχής και Ταυτοποίησης, Σπύρος Χαγκαμπιμάνα, μαζί με εκπρόσωπο του EASO και της εργολαβικής εταιρείας. Αναφέρουν επίσης ότι οι εξετάσεις ήταν απαιτητικές, αν και έχουν σημειωθεί το τελευταίο διάστημα προσλήψεις που δεν ανταποκρίνονται εμφανώς στο επίπεδο γνώσης αγγλικών ή άλλων γλωσσών, και ότι στην πραγματικότητα απασχολούνται στις δομές όντας «εργαζόμενοι για όλες τις δουλειές», ενώ επικρατεί μια αντίληψη απόλυτης συμμόρφωσης με τις επιθυμίες και τις εντολές της διοίκησης των δομών.
Το χειρότερο είναι, αναφέρουν, ότι υπογράφουν συνεχείς ολιγόμηνες συμβάσεις για τις οποίες ενημερώνονται κάποιες φορές την τελευταία στιγμή, και μάλιστα συμβάσεις διάρκειας ενός μήνα ή ενός δεκαπενθήμερου, και ότι στη συνέχεια υποχρεώνονται σε διάλειμμα 45 ημερών από την εργασία, χωρίς να γνωρίζουν αν θα ξανασυνάψουν σύμβαση. Οταν επιχειρούν να θέσουν εργασιακά ζητήματα, η εργολαβική εταιρεία τούς παραπέμπει στο EASO και το ΕΑSO στην εργολαβική εταιρεία.
«Αλητεία»
«Νιώθω ότι ζω σε εργασιακό Μεσαίωνα» σημειώνει εργολαβικός εργαζόμενος στην «Εφ.Συν.». Για «αλητεία» του EASO και του υπoυργείου προκειμένου να αποφύγουν τις συμβάσεις ορισμένου χρόνου μιλά άλλος. Οι εργαζόμενοι θέλησαν να προστατευτεί η ανωνυμία τους, φοβούμενοι για το εργασιακό τους μέλλον, ενώ φοβούνται να διεκδικήσουν ατομικά ή συλλογικά τα δικαιώματά τους. «Αν συνδικαλιστώ, θα με διώξουν σαν την τρίχα απ’ το ζυμάρι. Ούτε δικηγόρο μπορώ να βάλω, για τον ίδιο λόγο», λέει ένας.
Στις αρχές Οκτωβρίου, εργολαβικοί εργαζόμενοι ενημερώθηκαν από το EASO με ηλεκτρονικό μήνυμα στα αγγλικά ότι έληξε η σύμβαση της υπηρεσίας με τη μέχρι εκείνη τη στιγμή εργολαβική εταιρεία και ότι υπάρχει νέα σύμβαση με άλλη εταιρεία, στην οποία θα υπάγονται στο εξής. «Οπως γνωρίζετε, η σύμβαση παροχής προσωρινών υπηρεσιών με τον τρέχοντα πάροχο έχει εξαντλήσει το ανώτατο όριό της και δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί περαιτέρω για την υπογραφή πρόσθετων συμβάσεων», αναφέρει το μήνυμα. Σημειώνει ότι «η νέα σύμβαση συνεπάγεται ορισμένες αλλαγές σε σχέση με το παρελθόν», καθώς «η EASO έπρεπε να υπολογίσει εκ νέου τις ακαθάριστες μηνιαίες αποδοχές». Οπως λένε οι εργαζόμενοι, η αλλαγή εργολαβικού εργαζόμενου οδήγησε σε μισθολογικές περικοπές που αντιστοιχούν ετησίως σε δυο μηνιαίους μισθούς.
Το μήνυμα ενημερώνει επίσης ότι «οι συμβατικοί περιορισμοί όσον αφορά τη διάρκεια και τις ανανεώσεις των συμβάσεων εξακολουθούν να υφίστανται επίσης στο πλαίσιο αυτής της σύμβασης» και ότι, «παρόλο που η ημερομηνία λήξης της σύμβασής σας δεν είναι επικείμενη», οι εργαζόμενοι καλούνται να δώσουν τα προσωπικά τους στοιχεία στη νέα εργολαβική εταιρεία «ώστε τα στοιχεία σας να παραμείνουν στη βάση δεδομένων, για τυχόν περαιτέρω ανάγκες μετά τη λήξη της τρέχουσας σύμβασής σας».
Η δικηγόρος εργατικού δικαίου Μαρία Κουφοπούλου εξηγεί ότι οι ολιγόμηνες συμβάσεις γίνονται για να μη θεωρηθούν αορίστου χρόνου είτε με το EASO είτε με την εργολαβική εταιρεία, κατόπιν προσφυγής στα δικαστήρια. Επισημαίνει ωστόσο ότι η διάρκεια της σύμβασης πρέπει να είναι συμβατή με την ανάγκη που την υπαγορεύει και να αναφέρεται συγκεκριμένος λόγος για τη διάρκεια της σύμβασης και όχι γενικώς «πρόσκαιρες ανάγκες». Σημειώνει ότι ο νόμος του 2012 που επιτρέπει τις συμβάσεις προσωρινής απασχόλησης μέσω εργολάβου για λόγους πρόσκαιρων αναγκών δεν είναι συμβατός με το ενωσιακό δίκαιο, αν και αυτό δεν έχει κριθεί ακόμα από τη Δικαιοσύνη. Επιπλέον, αναφέρει ότι το Π.Δ. 81/2003 απαγορεύει τις διαδοχικές συμβάσεις ορισμένου χρόνου, εφόσον δεν δικαιολογούνται από αντικειμενικό λόγο. Διαδοχικές θεωρούνται οι συμβάσεις εφόσον δεν μεσολαβεί ανάμεσά τους χρόνος μεγαλύτερος από 45 ημέρες, γεγονός που εξηγεί γιατί οι εργαζόμενοι υποχρεούνται σε 45ήμερο διάλειμμα εργασίας.
Χωρίς προσχήματα
«Με τη σύμπραξη της ελληνικής κυβέρνησης και Οργανισμού της Ευρωπαϊκής Ενωσης καταστρατηγούνται επισήμως και απροσχημάτιστα τα εργασιακά δικαιώματα, όπως αυτά προστατεύονται από το κοινοτικό και το εθνικό δίκαιο. Η πρόσκληση των εργαζομένων από το ίδιο το EASO να υπογράψουν εργολαβικές συμβάσεις, με εργολάβο της επιλογής του, αποδεικνύει την εικονικότητα των συμβάσεων ως προς το πρόσωπο του εργοδότη. Οι άνευ λόγου, ολιγόμηνης διάρκειας διαδοχικές συμβάσεις εργασίας με προσχηματικές και υποτιθέμενες “διακοπές” κινούνται στην ίδια κατεύθυνση: να χρησιμοποιείται ένα εργατικό δυναμικό, υψηλών συνήθως προσόντων και ειδίκευσης, χωρίς συγκεκριμένο εργοδότη, χωρίς δικαιώματα προϋπηρεσίας και υπό τη σταθερή απειλή απόλυσης», σημειώνει η κ. Κουφοπούλου.
Απανωτές συνεντεύξεις… κι όσο αντέξεις!
Εργολαβικοί εργαζόμενοι που εργάζονται στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου σημειώνουν ότι οι ρυθμοί των εργαζομένων που πραγματοποιούν συνεντεύξεις ασύλου είναι εξοντωτικοί: οι χειριστές υποχρεώνονται σε δυο απαιτητικές και ευαίσθητες συνεντεύξεις ανά οκτάωρη βάρδια σε γλώσσα που απαιτεί μεσολάβηση διερμηνείας για καθοριστικά και δύσκολα γεγονότα της ζωής του ατόμου, ή σε δυο γνωμοδοτήσεις ανά βάρδια με σύνθετη αναζήτηση και εξακρίβωση πληροφοριών και πηγών, γεγονός που υποβαθμίζει την ποιότητα και της συνέντευξης και της γνωμοδότησης.
Η εμπλοκή μιας ευρωπαϊκής υπηρεσίας στην ελληνική διαδικασία ασύλου βάζει επιπλέον ζητήματα νομιμότητας. «Το EASO δεν θα πρέπει να διαθέτει καμία άμεση ή έμμεση εξουσία σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων εκ μέρους των αρχών των κρατών-μελών για το άσυλο όσον αφορά τις ατομικές αιτήσεις διεθνούς προστασίας (προοίμιο αρ. 14, άρθρ. 2 Κανονισμού Ε.Ε. 439/2010 για την ίδρυση του Οργανισμού). Ωστόσο, προσωπικό του Οργανισμού διενεργεί συνεντεύξεις ασύλου και εν συνεχεία υπάλληλος της Υπηρεσίας Ασύλου εκδίδει την απόφαση χωρίς να έχει δει ή ακούσει τον αιτούντα. Στα πρακτικά συνεντεύξεων το προσωπικό του EASO καταγράφεται με κωδικό σε πλήρη αντίθεση με το ελληνικό δίκαιο που απαιτεί σε κάθε δημόσιο έγγραφο την αναγραφή των στοιχείων του υπαλλήλου που το εξέδωσε. Ετσι εισάγεται “κρυφή” διοικητική δράση, σε έναν τόσο ευαίσθητο τομέα, που προσβάλλει βάναυσα την αρχή της νομιμότητας και δημιουργεί καθεστώς αδιαφάνειας», σημειώνει η δικηγόρος Γιώτα Μασουρίδου, γενική γραμματέας Ευρωπαίων Δημοκρατών Δικηγόρων.
Τι απαντά το EASO
«Αυτή τη στιγμή απασχολούνται περίπου 600 άτομα μέσω μιας εταιρείας προσωρινών εργαζομένων στην Ελλάδα. Αυτό αντιστοιχεί περίπου στο 60% του συνολικού προσωπικού της EASO στη χώρα, το οποίο περιλαμβάνει επίσης το προσωπικό της EASO, τους εμπειρογνώμονες των κρατών-μελών και τους διερμηνείς.
»Σύμφωνα με τον κανονισμό της EASO, κατόπιν αιτήματος κράτους-μέλους που υφίσταται ιδιαίτερη πίεση, μπορεί να αναπτυχθεί ομάδα υποστήριξης για το άσυλο, για περιορισμένο χρονικό διάστημα, βάσει επιχειρησιακού σχεδίου. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι τα εν λόγω επιχειρησιακά σχέδια έχουν περιορισμένη διάρκεια. Οι ομάδες υποστήριξης για το άσυλο αποτελούνται από εμπειρογνώμονες των κρατών-μελών, οι οποίοι συμπληρώνονται, όπου χρειάζεται, με άλλους πόρους, συμπεριλαμβανομένων των προσωρινών εργαζομένων από γραφεία.
»Λόγω της περιορισμένης διαθεσιμότητας εμπειρογνωμόνων από τα κράτη-μέλη, είναι αυξημένη η χρησιμοποίηση προσωρινών εργαζόμενων, οι οποίοι παρέχονται από εργολάβους μέσω συμβάσεων-πλαίσιο με την EASO. Ως εκ τούτου, οι προσωρινοί εργαζόμενοι δεν χρησιμοποιούνται για να υποκαταστήσουν ή να συμπληρώσουν το μόνιμο προσωπικό του οργανισμού, αλλά τους εμπειρογνώμονες των κρατών-μελών. Επομένως τονίζεται ο προσωρινός χαρακτήρας των συμβάσεων των προσωρινών εργαζομένων που συνδέονται με το εκάστοτε ισχύον επιχειρησιακό σχέδιο.
»Θα πρέπει να τονιστεί ότι ο Οργανισμός εκτιμά ιδιαίτερα τους εν λόγω προσωρινούς εργαζόμενους. Επιπλέον, ο Οργανισμός διασφαλίζει την πλήρη συμμόρφωση με το αντίστοιχο ισχύον νομικό πλαίσιο, σύμφωνα με το οποίο οι βασικοί όροι απασχόλησης, συμπεριλαμβανομένης της αμοιβής, κατά τη στιγμή της ανάθεσης είναι τουλάχιστον αυτοί που θα ίσχυαν εάν οι εργαζόμενοι από εταιρείες προσωρινής εργασίας είχαν προσληφθεί για την ίδια θέση απευθείας από την EASO.
»Τέλος, στο πλαίσιο της επικείμενης νέας εντολής του Οργανισμού, θα δημιουργηθεί εφεδρική δεξαμενή 500 εθνικών εμπειρογνωμόνων από τα κράτη-μέλη. Επιπλέον, η νέα εντολή θα επιτρέψει στον Οργανισμό να καταρτίσει πίνακες εμπειρογνωμόνων σε θέματα ασύλου και υποδοχής, οι οποίοι θα αμείβονται απευθείας από τον Οργανισμό όταν αναπτύσσονται».