Ηθική ευθύνη, όχι ενοχή για το Ολοκαύτωμα νιώθουν οι Γερμανοί

Πώς αντιμετωπίζουν σήμερα οι Γερμανοί το πιο σκοτεινό κεφάλαιο της ιστορίας τους; Σύμφωνα με νέα έρευνα αισθάνονται ηθικά υπεύθυνοι, όχι όμως και συνένοχοι για το Ολοκαύτωμα και τα άλλα εγκλήματα που διέπραξαν οι Ναζί.

Σύμφωνα με νέα έρευνα που διενεργήθηκε από το Ίδρυμα «Μνήμη, Ευθύνη και Μέλλον» και το Ινστιτούτο Διεπιστημονικής Έρευνας Διεξένεων και Βίας του Πανεπιστημίου του Μπίλεφελντ, οι Γερμανοί έχουν σε πολύ υψηλό βαθμό επίγνωση της ιστορίας τους. Πάνω από τους μισούς ερωτηθέντες ενδιαφέρονται για τη γερμανική ιστορία: έντονο ενδιαφέρον εκφράζει ποσοστό 32,5%  ενώ πολύ έντονο ενδιαφέρον ποσοστό 27,7%.

Για τους ερωτηθέντες σημαντικό ρόλο επιτελεί επίσης η διδασκαλία της γερμανικής ιστορίας στο σχολείο. Συγκεκριμένα το 79,2% θεωρεί πολύ σημαντικό το μάθημα της Ιστορίας ενώ το 78% εκτιμά ότι οι μαθητές μπορούν με αυτό τον τρόπο να διδαχθούν τι ζημιά μπορεί να προκαλέσει σε μια κοινωνία ο ρατσισμός. Ένα ακόμη μεγαλύτερο ποσοστό που αγγίζει το 84,3% πιστεύει ότι το σχολικό μάθημα της Ιστορίας μπορεί να συμβάλει στην αποφυγή της επανεμφάνισης φαινομένων όπως ο εθνικοσοσιαλισμός.

Το ίντερνετ βασική πηγή πληροφόρησης

Ωστόσο ελάχιστοι από τους αυτόπτες μάρτυρες των ναζιστικών θηριωδιών είναι πλέον εν ζωή και μπορούν να μιλήσουν σε μαθητές στα σχολεία. Επιπλέον όμως οι προσωπικές τους μνήμες, εκτιμούν ειδικοί, ενδέχεται να μην ανταποκρίνονται πάντα στην πραγματικότητα. Και αυτό το ζήτημα εξέτασαν οι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Μπίλεφελντ. Συχνά οι ερωτηθέντες δεν έχουν σαφή εικόνα για το ποιοι ήταν θύματα και ποιοι θύτες την περίοδο του εθνικοσοσιαλισμού. Σύμφωνα με την έρευνα μόλις το 17,6% των ερωτηθέντων δηλώνουν ότι οι πρόγονοί τους συγκαταλέγονται στην πλευρά των θυτών την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Επίσης ένα ποσοστό της τάξης του 18% αναφέρει ότι συγγενείς τους προσέφεραν βοήθεια σε θύματα του ναζιστικού καθεστώτος. Περίπου πάνω από τους μισούς (54,4%) δηλώνουν όμως ότι οι συγγενείς τους υπήρξαν επίσης θύματα του Β´ Παγκοσμίου Πολέμου.

Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο της έρευνας είναι ότι το ίντερνετ αποτελεί ολοένα συχνότερα πηγή πληροφόρησης για το Ολοκαύτωμα. Αυτό ισχύει κατά 94% για τις ηλικίες 16 έως 30 ετών, ενώ και στους ανθρώπους άνω των 76 ετών το ποσοστό είναι υψηλό αγγίζοντας το 74%. Σύμφωνα με τον Αντρέας Τσικ, επικεφαλής της έρευνας από την πλευρά του Πανεπιστημίου του Μπίλεφελντ, στη σημερινή εποχή της ψηφιοποίησης θα πρέπει οι ιστορικές αναφορές και πηγές που απαντώνται στο διαδίκτυο να τύχουν καλύτερης επεξεργασίας. Ο ίδιος επίσης ζητά και αλλαγή των σχολικών βιβλίων γερμανικής ιστορίας προκειμένου να αποφευχθούν οι υπεραπλουστεύσεις που απαντώνται ως προς τη σχέση θυτών και θυμάτων.

Ηθική ευθύνη ναι, όχι όμως και συνυπαιτιότητα

Τι συμβαίνει όμως με το ζήτημα της συναίσθησης ευθύνης ή ενοχής στη σημερινή γερμανική κοινωνία, ειδικότερα απέναντι στο Ολοκαύτωμα; Όπως εκτιμά ο Αντρέας Τσικ, δεν μπορεί να υποστηριχθεί ότι υπάρχει σήμερα έντονο το αίσθημα της άμεσης υπαιτιότητας. Οι Γερμανοί σήμερα κατά πλειοψηφία, βάσει της έρευνας, δεν νιώθουν συνένοχοι για το Ολοκαύτωμα. Ειδικότερα το 55,7% των ερωτηθέντων δεν αποδέχονται ότι υπάρχει δική τους προσωπική ενοχή για τα ναζιστικά εγκλήματα. Αντιθέτως το 10% των ερωτηθέντων αποδέχεται «μάλλον πολύ» ή «πάρα πολύ» ότι υπάρχει μια τέτοια συνενοχή. Σύμφωνα όμως με την ίδια έρευνα οι άνθρωποι που ζουν σήμερα στη χώρα αισθάνονται ότι έχουν πολύ περισσότερο ηθική ευθύνη ως προς αυτό το μελανό κομμάτι της γερμανικής ιστορίας.

Αυτό όμως είναι εντελώς διαφορετικό από την «κουλτούρα της ενοχής» την οποία επικαλείται συχνά το εθνολαϊκιστικό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD). Εντούτοις, όπως σημειώνει από την πλευρά του ο Αντρέας Έμπερχαρντ από το Ίδρυμα «Μνήμη, Ευθύνη και Μάλλον», τα περί «κουλτούρας της ενοχής» που αναφέρει το AfD είναι μια ανοησία, δεδομένου ότι ένοχος μπορεί να νιώθει κάποιος μόνον όταν εμπλέκεται προσωπικά σε ένα έγκλημα. Αυτό όμως δεν συμβαίνει στη σημερινή γερμανική κοινωνία. Ο ίδιος διαχωρίζει το ζήτημα της ηθικής ευθύνης των σημερινών Γερμανών από την ενοχή για τα φρικαλέα εγκλήματα που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου από τη Γερμανία.

Αξίζει τέλος να σημειωθεί ότι στη συγκεκριμένη έρευνα συμμετείχαν 1.000 άτομα ηλικίας 19 έως 92 ετών. Η έρευνα παρουσιάστηκε στις 13 Φεβρουαρίου, ημέρα μνήμης του βομβαρδισμού της Δρέσδης πριν από 73 χρόνια.

DW