ΗΠΑ: Ποια θα είναι η επόμενη υπερδύναμη – κυρίαρχος του παγκόσμιου παιχνιδιού;

Ποιος κυβερνά τον κόσμο; Η απάντηση κάποτε ήταν πολύ εύκολη.

Για όσους σήμερα είναι άνω των 45 ετών, οι ΗΠΑ έθεσαν τους κανόνες από τη μία πλευρά του Τείχους του Βερολίνου, ενώ η Σοβιετική Ένωση κανόνιζε το παιχνίδι  από την άλλη. Όλες οι άλλες χώρες ευθυγράμμιζαν τα πολιτικά και οικονομικά τους συμφέροντα, όπως επίσης και τη νευραλγικής σημασίας ασφάλεια τους, με τη μία ή την άλλη πλευρά. Ήταν ξεκάθαρα ένας διπολικός κόσμος.

Το 1991, η Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε, αφήνοντας τις ΗΠΑ ως τη μοναδική υπερδύναμη αυτού του κόσμου. Οι ΗΠΑ έγιναν ο απόλυτος κυρίαρχος, τόσο μέσω των διεθνών οργανισμών που διαφέντευαν, όσο και με την ξεκάθαρη και αδιαμφισβήτητη δύναμη της. Αυτός ήταν ένας μονοπολικός κόσμος.

Πριν από περίπου 15 χρόνια, ο κόσμος άλλαξε ξανά και έγινε περισσότερο περίπλοκος. Οι ΗΠΑ άρχισαν να ενδιαφέρονται λιγότερο στο να παίζουν τον ρόλο του παγκόσμιου χωροφύλακα, να είναι ο αρχιτέκτονας του παγκόσμιου εμπορίου και η… μαζορέτα των παγκόσμιων αξιών, γράφει το Foreign Policy.

Οι αλλαγές στην γεωπολιτική ισορροπία

Άλλες χώρες, που αποκτούσαν ολοένα και μεγαλύτερη δύναμη, μπορούσαν να αγνοούν τους κανόνες που δεν τους άρεσαν, και περιστασιακά να τους κόβουν και τους ράβουν στα δικά τους μέτρα. Αυτός είναι ο κόσμος «G-Zero», δηλαδή χωρίς πόλους και άνευ παγκόσμιων ηγετών. Τα τρία πράγματα που άλλαξαν τη γεωπολιτική ισορροπία και μας έφεραν στο σήμερα είναι τα εξής:

Πρώτον, η Ρωσία δεν εντάχθηκε στη διεθνή τάξη πραγμάτων υπό το πρόσταγμα της Δύσης. Έγινε μια πρώην υπερδύναμη με μεγάλο θυμό απέναντι στην πρωτοκαθεδρία της Δύσης στο παγκόσμιο σκηνικό.

Δεύτερον, η Κίνα εισήχθη σε θεσμούς υπό την ηγεσία των ΗΠΑ. Το σκεπτικό ήταν ότι από τη στιγμή που οι Κινέζοι θα γίνονταν πιο ολοκληρωμένοι, πλούσιοι και ισχυροί, θα αποκτούσαν και την αμερικανική νοοτροπία. Όπως αποδείχτηκε στη συνέχεια παρέμειναν Κινέζοι μέχρι το μεδούλι, εξέλιξη την οποία οι ΗΠΑ δεν είναι διατεθειμένες να ανεχτούν.

Τρίτον, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους αγνόησαν τους δεκάδες εκατομμύρια πολίτες τους, που ένιωσαν ότι μένουν πίσω λόγω της παγκοσμιοποίησης Οι ανησυχίες τους ενισχύθηκαν στη συνέχεια  λόγω της αυξανόμενης εισοδηματικής και μισθολογικής ανισότητας, της δημογραφικής μετατόπισης και της πολιτικής κωλυσιεργίας, αλλά και της πόλωσης από την τεχνολογία των νέων μέσων επικοινωνίας. 

Μια διαφορετική παγκόσμια τάξη

Μετά από δεκαετίες αδιαφορίας, οι περισσότεροι από αυτούς τους πολίτες δυσπιστούν απέναντι στις κυβερνήσεις τους και την ίδια τη δημοκρατία, με αποτέλεσμα οι ηγέτες τους να είναι λιγότερο ικανοί ή πρόθυμοι να αναλάβουν το τιμόνι.

Για όλες τις σημερινές γεωπολιτικές κρίσεις από τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία, τη σύγκρουση για την Ταϊβάν και τις πυρηνικές εντάσεις με το Ιράν και τη Βόρεια Κορέα, ευθύνεται σε ποσοστό 90% η γεωπολιτική ύφεση που προκάλεσαν τα παραπάνω τρία συμβάντα. Επειδή όμως τίποτα δεν κρατάει για πάντα -ακόμα και μια γεωπολιτική κρίση – η επερχόμενη παγκόσμια τάξη θα είναι πολύ διαφορετική από όσα έχουμε δει μέχρι σήμερα.

Και μπορεί από στρατιωτικής άποψης οι ΗΠΑ να έχουν το προβάδισμα, στην οικονομία όμως το παιχνίδι παίζεται στα ίσα με την Κίνα, ενώ η ΕΕ αποτελεί τη μεγαλύτερη κοινή αγορά όλου του κόσμου.

Αν σε αυτό το μείγμα προστεθεί το γεγονός ότι οι αναπτυσσόμενες δυνάμεις έχουν πάρει το σκουπόξυλο και τρέχουν και δεν μπορεί να τις φτάσει κανείς, εξηγείται απόλυτα γιατί οι εντάσεις ανάμεσα σε όλες αυτές τις χώρες είναι σήμερα το αναμενόμενο αποτέλεσμα, που δεν πρόκειται να διαφοροποιηθεί για την επόμενη τουλάχιστον δεκαετία, διάστημα στο οποίο δεν προβλέπεται να έχει κάτσει καμιά μπίλια σε κανένα επίπεδο.

Μια τρίτη τάξη πραγμάτων

Σε όλα αυτά όμως μια τρίτη νέα τάξη πραγμάτων έρχεται να μπερδέψει τα πράγματα, αφού αποκτά μεγαλύτερη δύναμη έναντι όλων των υπολοίπων, και αυτή δεν είναι άλλη από την ψηφιακή τάξη.

Δεν υπάρχει άνθρωπος επί γης που να μην έχει ακούσει τους τελευταίους μήνες ότι τα όπλα, οι πληροφορίες και η εκπαίδευση του ΝΑΤΟ ήταν οι παράγοντες που βοήθησαν τους Ουκρανούς να υπερασπιστούν τη γη τους.

Αν όμως οι δυτικές εταιρείες τεχνολογίας δεν είχαν σπεύσει τις πρώτες ημέρες της εισβολής να αποκρούσουν τις ρωσικές επιθέσεις στον κυβερνοχώρο και να επιτρέψουν στους Ουκρανούς ηγέτες να επικοινωνούν με τους στρατιώτες τους στην πρώτη γραμμή, η Ρωσία θα είχε βγάλει την Ουκρανία ολοκληρωτικά εκτός σύνδεσης μέσα σε λίγες εβδομάδες, κερδίζοντας εξαρχής τον πόλεμο. Το δίχως άλλο ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι δεν θα ήταν ακόμα πρόεδρος της Ουκρανίας χωρίς τις εταιρείες τεχνολογίας και την αυξανόμενη δύναμη τους στον ψηφιακό κόσμο.

Οι ίδιες εταιρείες άλλωστε αποφασίζουν αν ο Ντόναλντ Τραμπ μπορεί να μιλήσει χωρίς φίλτρα και σε πραγματικό χρόνο σε εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους, στην προσπάθεια του να διεκδικήσει την προεδρία των ΗΠΑ ξανά. 

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης

Χωρίς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και την απίστευτη ικανότητα τους να προωθούν θεωρίες συνωμοσίας, δεν θα είχε σημειωθεί ούτε η εξέγερση της 6ης Ιανουαρίου στο Καπιτώλιο, ούτε η αντίστοιχη της 8ης Ιανουαρίου στη Βραζιλία.

Οι εταιρείες τεχνολογίας καθορίζουν ακόμα και την ταυτότητά μας. Μέχρι χθες αναρωτιόμασταν αν η ανθρώπινη συμπεριφορά ήταν κυρίως αποτέλεσμα της φύσης ή της ανατροφής. Όχι πια. Σήμερα, είναι η φύση, η τροφή και μετά ο αλγόριθμος. Η ψηφιακή τάξη γίνεται καθοριστικός παράγοντας για το πως ζούμε, τι πιστεύουμε, τι θέλουμε – και τι είμαστε διατεθειμένοι να κάνουμε για να το αποκτήσουμε.

Λόγω της εκπληκτικής αυτής δύναμης τους, οι εταιρείες τεχνολογίας έχουν μετατραπεί και σε σημαίνοντες γεωπολιτικούς παίκτες. Με γνώμονα το κέρδος ελέγχουν ήδη πτυχές της κοινωνίας, της οικονομίας και της εθνικής ασφάλειας που μέχρι πρόσφατα αποτελούσαν αποκλειστική ιδιοκτησία του κράτους.

Πως όμως μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι εταιρείες τεχνολογίας αυτή τη νέα, τεράστια, δύναμή τους; Τα σενάρια, σύμφωνα με το αμερικανικό περιοδικό, είναι τρία.

Τεχνολογικός ψυχρός πόλεμος

Εάν οι Αμερικανοί και οι Κινέζοι συνεχίσουν να διεκδικούν ολοένα και περισσότερο χώρο στον ψηφιακό κόσμο, και οι εταιρείες τεχνολογίας ευθυγραμμιστούν με τις κυβερνήσεις τους, θα καταλήξουμε σε έναν τεχνολογικό ψυχρό πόλεμο μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας. Ο ψηφιακός κόσμος θα χωριστεί στα δύο, οι υπόλοιπες χώρες θα αναγκαστούν να επιλέξουν στρατόπεδο και η παγκοσμιοποίηση θα κατακερματιστεί, καθώς αυτές οι στρατηγικές τεχνολογίες θα έχουν το πρόσταγμα στην εθνική ασφάλεια και την παγκόσμια οικονομία.

Εάν οι εταιρείες τεχνολογίας επιμείνουν στις στρατηγικές παγκόσμιας ανάπτυξης, αρνούμενες να ευθυγραμμιστούν με τις κυβερνήσεις και διατηρώντας το υπάρχον χάσμα μεταξύ του φυσικού και του ψηφιακού πεδίου ανταγωνισμού, τότε θα δούμε μια νέα παγκοσμιοποίηση, την παγκοσμιοποιημένη ψηφιακή τάξη. Οι εταιρείες τεχνολογίας θα παραμείνουν κυρίαρχες στον ψηφιακό χώρο και θα ανταγωνίζονται μεταξύ τους για κέρδη και με τις κυβερνήσεις για γεωπολιτική ισχύ.

Αν όμως ο ψηφιακός χώρος γίνει η σημαντικότερη αρένα ανταγωνισμού των μεγάλων δυνάμεων, και η δύναμη των κυβερνήσεων συνεχίζει να φθίνει μπροστά στην ισχύ των εταιρειών τεχνολογίας, τότε η ψηφιακή τάξη θα γίνει η κυρίαρχη παγκόσμια τάξη πραγμάτων. Το αποτέλεσμα θα είναι ένας κόσμος με την τεχνολογία ως μοναδικό πόλο και τις εταιρείες της ως τους βασικούς γεωπολιτικούς παίκτες του 21ου αιώνα.

Το ποιο από τα τρία αυτά σενάρια θα επικρατήσει εξαρτάται τόσο από την εκρηκτική φύση της Τεχνητής Νοημοσύνης, όσο και από την ταχύτητα με την οποία οι κυβερνήσεις θα προσπαθήσουν να «ρυθμίσουν» τις εταιρείες τεχνολογίες ή οι ηγέτες τους θα αποφασίσουν να χρησιμοποιήσουν τη νέα δύναμη τους.