Η ανυπαρξία αντιπλημμυρικής προστασίας και οι καταστροφικές προσπάθειες αποπροσανατολισμού της κοινής γνώμης

Άρθρο του Χαράλαμπου Λουτσέτη του Εμμ., Πολιτικού Μηχανικού   *

Την προηγούμενη εβδομάδα επισκέφτηκα τις πληγείσες περιοχές του Νομού μας (Δευτέρα 25/2 και Τρίτη 26/2 με κλιμάκια της Λαϊκής Συσπείρωσης και της Τ.Ε. Χανίων του ΚΚΕ, ενώ την Πέμπτη 28/2 με κλιμάκιο μηχανικών του ΤΕΕ-ΤΔΚ). Οι καταστροφές στις υποδομές και στο βιος των ανθρώπων των χωριών μας είναι ανυπολόγιστες, αλλά στο παρόν άρθρο δεν θα αναφερθώ σε αυτές..

Θα αναφερθώ στην συντονισμένη, πλήρως αντιεπιστημονική προσπάθεια αποπροσανατολισμού της κοινής γνώμης, που γινόμαστε όλοι μάρτυρες τις τελευταίες μέρες, σχετικά με τις αιτίες των πλημμυρικών φαινομένων και των επιπτώσεών τους στον νομό μας.

Δύο είναι οι βασικοί άξονες αυτής της προσπάθειας: Αφενός ότι ήταν ακραία τα καιρικά φαινόμενα , επηρεασμένα από την κλιματική αλλαγή, και αφετέρου ότι η βροχή που έπεσε ήταν πρωτοφανής για τα δεδομένα του νησιού. Μάλιστα χρησιμοποιούνται και δηλώσεις διαφόρων καθηγητών-επιστημόνων για να ντυθεί με επιστημονικά επιχειρήματα η όλη αυτή προσπάθεια [1]..

Ο στόχος αυτής της προσπάθειας είναι ξεκάθαρος: Αν ισχύουν τα παραπάνω επιχειρήματα, τότε δεν υπάρχουν ευθύνες του τοπικού και κεντρικού κράτους, αφού το φαινόμενο χαρακτηρίζεται ως «απρόβλεπτο» από την επιστήμη. Σε μια προεκλογική περίοδο σαν αυτή που διανύουμε είναι υπερβολικά «βολικά» τα επιχειρήματα αυτά και στόχο έχουν να αποποιηθούν τις ευθύνες τους αυτοί που διοίκησαν και διοικούν, ώστε να μην έχουν πολιτικό κόστος στις επικείμενες εκλογές.

Η πιο επικίνδυνη στόχευση όμως των παραπάνω επιχειρημάτων είναι ότι αν τελικά τα φαινόμενα της φύσης δεν μπορούν να προβλεφθούν (λόγω μιας «κλιματικής αλλαγής» που … αλλάζει συνεχώς) τότε δεν μπορούμε να προδιαγράψουμε τεχνικά έργα για να προστατευθούμε από αυτά. Οπότε αποποιείται το κράτος όχι μόνο των ευθυνών του για την ανεπάρκεια των υφισταμένων υποδομών, αλλά και για την μελλοντική ανεπάρκεια αυτών που θα αναγκαστεί να επιδιορθώσει ή και να κατασκευάσει τώρα μετά τις καταστροφές.

Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Φταίει όντως η κλιματική αλλαγή; Ήταν όντως οι βροχοπτώσεις αυτές έξω από τα όρια που η επιστήμη έχει τις δυνατότητες να προβλέψει;

Η κλιματική αλλαγή τεκμηριώνεται από μερίδα της επιστημονικής κοινότητας, και δεν υποστηρίζω ότι δεν υφίσταται αυτή καθεαυτή. Αλλά το κατά πόσο αυτή ευθύνεται για τις καταστροφές στον τόπο μας και για την ένταση των πλημμυρικών φαινομένων είναι αντικείμενο σοβαρής επιστημονικής προσέγγισης.

Μια σοβαρή τέτοια προσπάθεια έχει γίνει από το 2015 και έχει παραδοθεί στην ειδική γραμματεία υδάτων του ΥΠΕΚΑ στο «ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΠΛΗΜΜΥΡΑΣ των Λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Κρήτης» [2], όπου μάλιστα δημοσιεύτηκε και σε ΦΕΚ (ΦΕΚ 2687/Β/06-07-2018). Τα συμπεράσματά της για τις ανεπάρκειες των τεχνικών έργων στον νομό μας επιβεβαιώθηκαν πλήρως, και παλαιότερα η Λαϊκή Συσπείρωση του Δήμου Χανίων «έκρουε» τον κώδωνα του κινδύνου για αυτές τις ανεπάρκειες και τις επιπτώσεις που θα είχαν στο μέλλον [4].

Όσο αφορά την επιρροή της κλιματικής αλλαγής στο Νομό μας, οι μελετητές αναφέρουν: [αυτούσιο απόσπασμα από τη μελέτη]: «..η υπόθεση ότι η κλιματική αλλαγή έχει οδηγήσει σε ένταση των πλημμυρικών φαινομένων, δέχεται έντονη επιστημονική αμφισβήτηση» [3] .

Μέσω της επιστημονικής προσέγγισης του ελέγχου τάσεων των υδροκλιματικών μεταβλητών για την περιοχή μελέτης (Υδατικό διαμέρισμα Κρήτης), με έλεγχο και στα δεδομένα υδρολογικών σταθμών των Χανίων, καταρρίπτεται παντελώς το επιχείρημα επιρροής της κλιματικής αλλαγής καταλήγοντας στο εξής:

[αυτούσιο απόσπασμα από τη μελέτη]: “Είναι σαφές ότι στην περιοχή μελέτης (σ.σ. εννοεί την Κρήτη) δεν προκύπτει καμία απολύτως ένδειξη κλιματικής αλλαγής, πόσο δε μάλλον αύξησης των ακραίων βροχοπτώσεων. Σε κάθε περίπτωση, θεωρούμε ότι η αβεβαιότητα στον υδρολογικό σχεδιασμό αντιμετωπίζεται με ικανοποιητική ασφάλεια με τη θεώρηση των ορίων εμπιστοσύνης των όμβριων καμπυλών, που βασίζονται σε στατιστικά συνεπείς μαθηματικές υποθέσεις, και όχι με αυθαίρετα «σενάρια», που παράγονται από αμφίβολης εγκυρότητας μοντέλα και τα αποτελέσματά τους δεν επιβεβαιώνονται από τη γενική στατιστική εικόνα των ισχυρών βροχοπτώσεων στην περιοχή μελέτης” [3].

Αυτό που λοιπόν μένει να διερευνηθεί από επιστημονικής απόψεως, είναι αν τα ύψη βροχής που καταγράφηκαν την ημέρα με τα πιο έντονα φαινόμενα (25 Φεβρουαρίου) ήταν όντως ιστορικά υψηλά, και αν ήταν πάνω από αυτά που η επιστήμη της υδρολογίας ορίζει ως μέγιστα για τον αντιπλημμυρικό σχεδιασμό που πρέπει να έχει μια περιοχή για περίοδο επαναφοράς 50 και 100 ετών. (Σημειώνεται ότι το βασικό επαρχιακό δίκτυο πρέπει να μελετάται για πλημμυρικά φαινόμενα με περίοδο επαναφοράς τα 100 έτη…)

Σύμφωνα με τον παραπάνω πίνακα, ο μέσος όρος ημερήσιας βροχής από 5 σταθμούς των Χανίων την 25η Φεβρουαρίου είναι 240,3 χιλιοστά, αρκετά μικρότερος τόσο από το μέσο ιστορικό ημερήσιο μέγιστο των αντίστοιχων σταθμών (335,45 χιλ.), όσο και από αυτό που η επιστήμη ορίζει ως μέγιστο για τον αντιπλημμυρικό σχεδιασμό των τεχνικών έργων (313,85 για περίοδο επαναφοράς Τ=50 έτη και 364,90 για περίοδο επαναφοράς Τ=100 έτη).

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι οι έντονες βροχοπτώσεις ΔΕΝ ξεπέρασαν τις ιστορικά υψηλότερες του Νομού, ΔΕΝ υπερβαίνουν τα όρια εκτίμησης με βάση τα οποία οφείλεται να γίνεται ο αντιπλημμυρικός σχεδιασμός και ΔΕΝ τεκμηριώνεται η οποιαδήποτε παρέμβαση της κλιματικής αλλαγής σε αυτά.

Αυτό που επιβεβαιώθηκε είναι η διαχρονική ανυπαρξία υλοποίησης έργων συντήρησης και σχεδιασμού αποτροπής φυσικών φαινομένων πλήρως προβλέψιμων από την επιστήμη. Οι περιορισμοί στην επιλεξιμότητα έργων που της ΕΕ

Τα ίδια ακριβώς ισχύουν και για την αντισεισμική θωράκιση των υποδομών μας. Ενώ η ανεπάρκεια των παλαιότερων αντισεισμικών κανονισμών είναι επιστημονικά τεκμηριωμένη, υπάρχει κυριολεκτικά πλήρης και συνειδητή αδιαφορία για την πρόληψη του φαινομένου του σεισμού, μέσω της αντισεισμικής θωράκισης των υποδομών μας. Το 70% των δημοσίων υποδομών έχουν κατασκευαστεί με αντισεισμικούς κανονισμούς (προ του 1985) που η ίδια η φύση έχει ήδη αποδείξει την ανεπάρκειά τους και έχει επιβάλλει την αναθεώρηση σε πιο σύγχρονους κανονισμούς [8]. Η –απευκταία- κατάρρευσή τους σε ένα μελλοντικό σεισμικό φαινόμενο δεν θα είναι τότε αποτέλεσμα της «κακής στιγμής» αλλά επιστημονικά προβλέψιμο και αναμενόμενο γεγονός.

Την κρίσιμη λοιπόν ώρα που η έκταση των καταστροφών στον νομό μας ακόμα καταγράφεται, επιστρατεύεται η -βολικά- «στρατευμένη» επιστημονική γνώμη, με επιστήμονες που βγάζουν πορίσματα μετά από μια αυτοψία με στόχο να επηρεαστεί η κοινή γνώμη ότι για όλα φταίει η κλιματική αλλαγή και η «κακιά η ώρα». Ενώ λοιπόν το ίδιο το κράτος (ΥΠΕΚΑ) αναθέτει σε ομάδα μελετητών να συντάξει μελέτη για ένα θέμα, τα συμπεράσματά της «μένουν στα χαρτιά», παίζοντας κορόνα γράμματα με τις ζωές και τις περιουσίες του κόσμου αφού τα έργα αυτά δεν ικανοποιούν την λογική κόστους-οφέλους για την ΕΕ, το κεφάλαιο και τους πολιτικούς εκφραστές του. Το ίδιο συμβαίνει και με την αντισεισμική θωράκιση. Ενώ από το 2013 έχει ψηφιστεί ο Κανονισμός Επεμβάσεων (ΚΑΝ.ΕΠΕ.) που αποτελεί το πιο σύγχρονο εργαλείο επιστημονικής μελέτης αποτίμησης και ενίσχυσης κτιρίων από οπλισμένο σκυρόδεμα, το ίδιο το κράτος μέσω του νέου νόμου αυθαιρέτων (Ν.4495/17) [9] αφενός εξαιρεί από την υποχρέωση μελέτης στατικής επάρκειας όλα τα κτίρια που είναι κατασκευασμένα πριν το 1984 (που είναι και αυτά που έχουν την μεγαλύτερη ανάγκη για έλεγχο), αφετέρου στα υπόλοιπα επιτρέπει να γίνει ο αντισεισμικός έλεγχος με τον αντισεισμικό κανονισμό που ίσχυε κατά την κατασκευή του κτιρίου, ακόμα και αν αυτός έχει αποδειχτεί ως ανεπαρκείς!

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η μεγάλη ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας μας δίνει τη δυνατότητα να ελαχιστοποιήσουμε τις συνέπειες στη ζωή και στην περιουσία των κατοίκων και γενικότερα τις επιπτώσεις που προκαλούν οι σεισμοί. Η τεράστια αντίφαση που εκδηλώνεται ανάμεσα σε αυτή τη δυνατότητα και τη σκληρή πραγματικότητα που βιώνουμε, υπογραμμίζει την πολιτική διάσταση του ζητήματος της αντιπλημμυρικής προστασίας.

Αναδεικνύεται και σε αυτό το ζήτημα ότι είναι μονόδρομος για τα λαϊκά συμφέροντα η αμφισβήτηση αυτού του δρόμου ανάπτυξης, η μαχητική διεκδίκηση έργων και μέτρων για την προστασία του λαού, στην προοπτική μεγάλων και ριζικών αλλαγών που θα επιτρέψουν την άρση των αιτιών που δημιουργούν την τρωτότητα του δομημένου, κοινωνικού και οικονομικού περιβάλλοντος. Είναι ζήτημα ζωής, επιβίωσης για τους εργαζόμενους, τους συνταξιούχους και αγρότες που κρατάνε όρθια τα χωριά μας, τους αυτοαπασχολούμενους, για τη νέα γενιά, να σηκώσουμε ανάστημα, να βάλουμε μπροστά τις μεγάλες σύγχρονες ανάγκες μας για όλες τις απαραίτητες υποδομές που θα ανεβάζουν το επίπεδο ζωής μας και θα στηρίζουν την προστασία του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος.

Το πλαίσιο διεκδίκησης για απαραίτητα έργα και υποδομές και στον τομέα της αντισεισμικής θωράκισης που καταθέτει το ΚΚΕ και η “Λαϊκή Συσπείρωση”, μπορεί να αποτελέσει βάση για να συναντηθούμε στον αγώνα.

Άμεσα να απαιτήσουμε την πλήρη αποζημίωση και αποκατάσταση των ζημιών, με έργα σύγχρονα και όχι αποσπασματικού χαρακτήρα. Με προτεραιότητα στο οδικό δίκτυο και την επανασύνδεση των χωριών μας, να καλυφθούν το σύνολο των αναγκών των πληγέντων που με πρωτοφανή τρόπου δοκιμάζονται αυτή τη περίοδο.

Γραμματέας του Τοπικού παραρτήματος Χανίων του Συλλόγου Πολιτικών Μηχανικών Ελλάδας,

Μέλος της αντιπροσωπείας του ΤΕΕ-ΤΔΚ

Μέλος του Γραφείου της Τ.Ε. Χανιων του ΚΚΕ,

Υποψήφιος Δημοτικός Σύμβουλος του Δήμου Χανίων με την Λαϊκή Συσπείρωση

Χανιά, 4-3-2019

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ:

[1] Κ. Συνολάκης : Θα μας πάρει πολύ καιρό να καταλάβουμε, αν αυτό είναι ένα ακραίο φαινόμενο ή είναι ένα αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής., hania.news

Ευθύμης Λέκκας, πρόεδρος ΟΑΣΠ : μια καταστροφή η οποία ενδεχομένως να περιέχει και την κλιματική αλλαγή και τα δεδομένα που προκύπτουν από αυτό το φαινόμενο (…) Είναι η πρώτη φορά που βλέπουμε τα δεδομένα αυτά της κλιματικής αλλαγής σε ένα τόσο περιορισμένο χώρο και με τόσο τεκμηριωμένο τρόπο», flashnews.gr 

Δ. Παπαδημούλης (ευρωβουλευτής ΣΥΡΙΖΑ) : Δεδομένου ότι οι καταστροφές που έπληξαν το νησί πηγάζουν από τα φαινόμενα κλιματικής αλλαγής, ερωτάται η Κομισιόν…, agonaskritis.gr

Σταύρος Θεοδωράκης: «Δηλαδή, υπάρχει μια κλιματική αλλαγή και πρέπει να ληφθούν μεγάλες αποφάσεις στην Ε.Ε, ώστε αυτά τα φαινόμενα να μην είναι συνεχώς επαναλαμβανόμενα», kathimerini.gr

Χρύσα Χαριτάκη (Γραμματέας ΚΙΝΑΛ Χανίων): «Τα πρώτα μηνύματα έχουν έρθει αφού η ένταση και η συχνότητα των ακραίων καιρικών φαινομένων έχει ραγδαία αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, απόρροια της Κλιματικής Αλλαγής» , flashnews.gr

[2] όλη η παραδοτέα μελέτη μπορεί να βρεθεί εδώ: http://thyamis.itia.ntua.gr/egyfloods/

[3] Διακήρυξη της λαϊκής συσπείρωσης δήμου χανίων για το έγκλημα της έλλειψης αντιπλημμυρικού σχεδιασμού στην περιοχή των Χανίων, agonaskritis.gr

[4] Κεφάλαιο 16 παραδοτέου 2 (GR13_P02-T1.pdf)

http://thyamis.itia.ntua.gr/egyfloods/IDF/GR13/GR13_P02-T1.pdf

[5] Τα δεδομένα βροχής για την ημέρα έντονης βροχόπτωσης ελήφθησαν από:

http://penteli.meteo.gr/stations/askyfou/NOAAPRMO.TXT

http://penteli.meteo.gr/stations/alikianos/NOAAPRMO.TXT

http://penteli.meteo.gr/stations/sebronas/NOAAPRMO.TXT

http://penteli.meteo.gr/stations/paleochora/NOAAPRMO.TXT

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Δεδομένου ότι οι σταθμοί «Σέμπρωνα» και «Αλικιανού» του ΜΕΤΕΟ από όπου μπορούμε να αντλήσουμε ανοιχτά δεδομένα υψών βροχής δεν υπάρχουν στους σταθμούς της μελέτης αναφοράς, τα δεδομένα τους αντιπαραβάλλονται με τους κοντινότερους σε αυτούς που αναφέρονται στην μελέτη, ήτοι των «Μεσκλων» και των «παλαιών ρουμάτων» αντίστοιχα

[6]: Τα ιστορικά μέγιστα ύψης βροχής ελήφθησαν από τον πίνακα 12.1 σελ. 52 του παραδοτέου 2 (GR13_P02-T1.pdf)

[7]: Οι εκτιμήσεις βροχόπτωσης 24h που εκτιμώνται από την όμβρια καμπύλη ελήφθησαν από τον πίνακα 14.2 σελ. 61 του παραδοτέου 2 (GR13_P02-T1.pdf)

[8]: Λουτσέτης Χαράλαμπος – Ραδαίου Σμαρώ: «Κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές προεκτάσεις του προβλήματος της αντισεισμικής θωράκισης της χώρας», episkevesold.civil.upatras.gr

[9]: Υπουργική απόφαση ΥΠΕΝ/ΔΑΟΚΑ/19409/1507 – ΦΕΚ 1643/Β/2018 , 1ο εδάφιο άρθρου 1 και παρ. β άρθρου 1