Η αρωματική αρμύρα του κρίταμου

Είχα πρωτοδοκιμάσει το κρίταμο τουρσί – crithum maritimum είναι το βοτανικό του όνομα – σαν σπεσιαλιτέ της Θεσσαλίας. Το ξαναθυμήθηκα μερικά χρόνια αργότερα όταν το βρήκα να χρησιμοποιείται κατά κόρον στις ντοματοσαλάτες που σερβίρουν στη Χίο. Κλωναράκια παστό κρίταμο στολίζουν την πατροπαράδοτη πια «χωριάτικη» σε όλα τα εστιατόρια και τα ταβερνάκια του νησιού. Το κρίταμο στην άλμη που φτιάχνουν τα Μυλέλια προέρχεται κυρίως από αυτό το νησί. Η περίεργη αλμυρή και αρωματική γεύση του το κάνει θαυμάσιο μεζέ για το ρακί ή το ούζο. Οι παλιοί Χιώτες το τρώγαν και βραστό, περιχυμένο με μια αραιή σκορδαλιά, κι αν βρείτε φρέσκο κρίταμο σε κάποια παραλία, αξίζει να το δοκιμάσετε. Μια πιο εκλεπτυσμένη παραλλαγή αυτού του χωριάτικου πιάτου έφαγα στη Σμύρνη, στο εστιατόριο Deniz, ένα από τα καλύτερα της παραλίας. Σέρβιραν το κρίταμο – «θαλασσινό φασόλι» το λένε οι Τούρκοι – σαν ορεκτικό, μόλις ζεματισμένο και κριτσανιστό, μαζί με ψιλοκομμένη ντομάτα, περιχυμένο με νερουλή σκορδάτη μαγιονέζα.

Πίστευα πως ήταν φυτό καθαρά της Μεσογείου, και μου έκανε τεράστια εντύπωση όταν στο ιστορικό – γαστρονομικό συνέδριο της Οξφόρδης – με θέμα υλικά και φαγητά που εξαφανίζονται – ο φίλος Colin Spencer είχε το κρίταμο σαν θέμα του. Σύμφωνα με τα λεγόμενα του Colin, το κρίταμο (rock samphire) ήταν τόσο δημοφιλές στην Αγγλία του Μεσαίωνα αλλά και τα μετέπειτα χρόνια, που το φυτό σχεδόν εξαφανίστηκε από τα παράλια των βρετανικών νησιών, επειδή φτωχοί, αλλά και πλούσιοι, είχαν σχεδόν εθιστεί στην νόστιμη γεύση του.

Οι Γάλλοι, που μοιάζει να το ανακάλυψαν πριν από τους Βρετανούς, το λένε herbe de Saint-Pierre («χόρτο του Αγίου Πέτρου», προστάτη των ναυτικών) και από παραφθορά του ονόματος το φυτό κατέληξε να αποκαλείται στα αγγλικά samphire, υποστηρίζει ο Spencer. Πολύ πριν από τους Βορειοευρωπαίους, πάντως, οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι έβαζαν το κρίταμο σε σαλάτες για να τις νοστιμίζουν, αλλά το τρώγαν και βραστό, όπως τα άλλα χόρτα.

Σε μερικά μέρη της Ελλάδας, το κρίταμο το λένε και «αλμυρίχη». Αλλά η αλμυρίχη (salicornia eyropea) είναι άλλο φυτό που και αυτό φυτρώνει σε παραλίες και μοιάζει με το κρίταμο. Μόνο που τα φυλλαράκια του είναι πιο σαρκώδη, μοιάζουν με του κάκτου και δεν είναι αρωματικά. «Είναι κριτσανιστό, νόστιμο και αλμυρούτσικο. Θυμίζει τα πολύ λεπτά φρέσκα φασολάκια που τα βάλαμε στην άλμη μόλις τα κόψαμε από τη φασολιά» γράφει για την αλμυρίχη η Elizabeth Schneider στο έξοχο βιβλίο της “Uncommon Fruits and Vegetables» (Ασυνήθιστα φρούτα και λαχανικά). Αλμυρίχη βρασμένη, όπως τα συνηθισμένα χόρτα, δοκίμασα σε εστιατόριο του Πόρτο Ράφτη, και ήταν γευστικότατη σαλάτα. Ο Coin Spencer πάντως υποστηρίζει ότι πρόκειται για φυτό πολύ κατώτερο από το κρίταμο, και τον εξοργίζει το μπέρδεμα ανάμεσα στα δύο
Όμως αυτό το υποδεέστερο φυγό, που εμείς τελείως το έχουμε παραμελήσει, αποτελεί πλουτοπαραγωγική πηγή της ερήμου Ras al-Zawr της Σαουδικής Αραβίας. Όπως διάβασα στο πάντα προσεγμένο περιοδικό «Aramco World» μετά από πολυετείς μελέτες και δοκιμές σε αραβικά και αμερικανικά πανεπιστήμια, βρέθηκε πως η αλμυρίχη είναι το ιδανικό φυτό για να καλλιεργηθεί σε εδάφη όπου μέχρι τώρα τίποτε δεν φύτρωνε.

Οι μικροί σπόροι της salicornia παράγουν λάδι ανάλογο με το ηλιέλαιο, και οι επιστήμονες πιστεύουν πως με την καλλιέργειά της θα πρασινίσουν και οι έρημοι της Αφρικής, αφού το φυτό ποτίζεται με θαλασσινό νερό. Εκατομμύρια λιμοκτονούντες Αφρικανοί μπορούν να βρουν δουλειά και τροφή, ενώ η αλμυρίχη θα συμβάλει στην οικολογική ισορροπία του πλανήτη μας, λένε οι επιστήμονες, που παρακολουθούν στενά τα πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα στις καλλιέργειες της Σαουδικής Αραβίας