Λαογραφία: Πώς άλλαξε το ντύσιμο σην Κρήτη στο διάστημα μόλις ενός αιώνος

Του Κανάκη Γερωνυμάκη

Πριν από ένα αιώνα το ντύσιμο ήτανε καθιερωμένο στον πληθυσμό της υπαίθρου ομοιόμορφα και για τους άντρες και για τις γυναίκες. Φορούσανε οι γυναίκες μακριά φορέματα, μα και φαρδιά για να μη φαίνεται η ανατομία του σώματος. Μέχρι το λαιμό ήταν κλειστά. Είχανε μακριά μανίκια και φτάνανε μέχρι λίγους πόντους από το έδαφος.

Δεν βάζανε παλτά, μα άμε ήτανε κρύο βάζανε «μποξάδες». Ήτανε πλεχτοί με πρόβειο μαλλί, μαύροι και σπανίως άσπροι, σε σχήμα ρόμβου μήκος περίπου 1,50 μέτρο και πλάτος περίπου ένα μέτρο. Εβάζανε τσεμπέρι, που όταν θερίζανε ή αν ήτανε ήλιος το βάζανε κατά τέτοιο τρόπου που μόνο τα μάτια τους φαίνονταν για να μην τις μαυρίσει ο ήλιος. Μα και οι βαρυπενθησμένες, μόνο τα μάτια τους άφηναν να φαίνονται. Τα βάζανε άσπρο και σπάνια σε άλλο χρώμα. Οι πενθούσες βέβαια μαύρο. Τα μαλλιά τους πάντα μακριά και πάντα κότσο ή κοτσίδες.

Πρώτη φορά είδα το 1932 γυναίκα με κοντά μαλλιά, μια νεαρή δασκάλα. Από την δεκαετία του 1930, όμως αρχίσανε οι νεαρές πόντο – πόντο να κονταίνουνε τις φούστες και μέχρι το τέλος της δεκαετίας τα είχανε πάει στη μέση της γάμπας. Όμως άρχισε να είναι ενδεδειγμένο να βάζουνε κάλτσες για να μη φαίνονται τα πόδια τους. Οι κάλτσες ήτανε πάντα μαύρες ή καφετί, έφταναν μέχρι τα γόνατα και τις κρατούσανε καλτσοδέτες λαστιχένιες. Παράλληλα έβαζαν ζαπονέ μανίκια, ετολμούσανε να αφήνουνε λίγο ντεκολτέ και λίγο ξώπλατα. Αυτά όμως αποτελούσανε «αιτία πολέμου» με την προηγούμενη γενιά. Έτυχα μια φορά που μια ηλικιωμένη έκανε έντονες παρατηρήσεις σε νεαρή: «Ίντα διαόλου μόδα είναι ετούτη δα! Απόξω βγορίζει το κορμί σου με το φαρμοστό σου φουστάνι, τα μισά σου πόδια βγορίζουνε και το μισό σου αμπέτι». Ανέκοψε όμως ο πόλεμος την εξέλιξη της μόδας. Παπούτσια εβάζανε οι γυναίκες γόβες μα και καλίκια. Τα καλίκια ήτανε παντόφλες χωρίς τακούνι και ήτανε ίδια το αριστερό και το δεξί. Μετά τον πόλεμο εγίναμε και πιο εξευρωπαϊσμένοι.

Βέβαια το όπλο της γυναίκας είναι τα θέλγητρά της και μ’ αυτά κερδίζει μάχες. Κολακεύεται η γυναίκα όταν βλέπει ότι προσελκύει τα ανδρικά βλέμματα και όσο αφήνει ακάλυπτα μέρος από τα θέλγητρα προσελκύει περισσότερα ανδρικά βλέμματα, μα με το πολύ τολμηρό ντύσιμο σκανδαλίζει και ενώ οι άντρες το απολαμβάνουνε, αρέσει στους δέχτες δεν αποτελεί όμως τιμή για τον πομπό. Τις τελευταίες δεκαετίες οι γυναίκες βάζουνε πολύ συχνά το παντελόνι, αυτό όμως περιορίζει την θηλυκότητά τους και όταν η γυναίκα δεν έχει ωραίο σώμα, με το παντελόνι γίνεται πιο ευδιάκριτη η ατέλεια του σώματος.

Οι γυναίκες αποτελούνε το «ωραίο φύλο» και ποντάρουνε στα θέλγητρά τους. Οι άντρες όμως δεν μπορούνε να παραβγούνε σε ομορφιά, μα σαν «ισχυρό φύλο» ποντάρουνε σε δύναμη, σε σοβαρότητα και αξιοπρέπεια. Πριν έναν αιώνα οι άντρες φορούσανε την Κρητική βράκα γελέκο και με στιβάνια. Για σκολινό ντύσιμο είχανε τα σαλβάρια με γελέκο και με μιτάνι (σαν μποφάν εφαρμοστό) πάνω από το γελέκο, μεταξωτή ζώνη και «καπότο» (κάπα). Όλα τούχινα και συνηθέστατα σε μπλε χρωματισμό όλα εκτός από τη ζώνη που ήτανε κόκκινη.

Από την δεκαετία του 1930 πολλοί άντρες βάζανε μάλλινη χακί κυλώτα χειμώνα – καλοκαίρι. Στην ίδια δεκαετία, λίγοι που είχανε ζήσει μετανάστες στο εξωτερικό εσυνέχισαν να βάζουνε ριχτά, μα οι πιο πολλοί ξανα βάλανε τις βράκες και από τους μετανάστες… Στην κατοχή βάζανε ριχτά, τους αποκαλούσαν «ψαλιδόκωλους». Βάζανε και μαύρο κεφαλομάντηλο που μπορούσε να είναι μεταξωτό και με κρούσια και τα κάνανε πλεχτά τα μεταξωτά κεφαλομάντηλα.

"google ad"

Κανάκης Γερωνυμάκης

Γεννήθηκε στην κοινότητα Ασφένδου στις 31 Δεκεμβρίου 1926 και διετέλεσε για πολλά χρόνια γραμματέας της κοινότητας. Έχει συγγράψει πλήθος βιβλίων μέσω των οποίων μαθαίνουμε τα ήθη και τα έθιμα όχι μόνον των Σφακιών αλλά όλης της Κρήτης. Έργα του "Κοινότης Ασφένδου Σφακίων", "Περιπλοκάδια", "η Κρήτη στο πρόσφατο παρελθόν", "Σφακιανή Λαογραφία" κ.α. Τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών για το έργο του "Περιπλοκάδια" με Α΄έπαινο και το βιβλίο του "Μαντιναδοποιημένες παροιμίες τση Κρήτης" απέσπασε το Β΄έπαινο. | Περισσότερα άρθρα και δημοσιεύσεις μου θα βρείτε εδώ

Recent Posts

Φάμελλος: Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει καθήκον να ξαναγίνει σοβαρό κόμμα – Νέο προσκλητήριο σε όσους «απογοητεύτηκαν»

«Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ έχει καθήκον να ξαναγίνει ένα σοβαρό και συγκροτημένο κόμμα, γι’ αυτό και έχουν…

7 hours ago

Κουτσούμπας: «Δεν συμφωνώ με την άποψη ότι το ΚΚΕ δεν θέλει να κυβερνήσει, έχουμε πρόγραμμα εξουσίας»

«Δεν θα συμφωνήσω ότι έχει επικρατήσει η άποψη «’ότι το ΚΚΕ δεν θέλει να κυβερνήσει’», τόνισε ο…

7 hours ago

Λογοτεχνία και Μαθηματικά – ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΑΘΗΜΑΤΑ

Του Γιάννη Γ. Καλογεράκη Μαθηματικού Στατιστικολόγου  Επιτ. Σχολικού Συμβούλου Μαθηματικών (Την αμαθίαν καταλύεται η αλήθεια)…

7 hours ago

Καταγγελία Ευτύχη Δημαλάκη για παράνομη σύνθεση του Διοικητικού Συμβουλίου Δημοτικής Εταιρείας στον Δήμο Καντάνου-Σελίνου

Ο κ. Ευτύχης Δαμηλάκης, Επικεφαλής της Μείζονος Αντιπολίτευσης Δήμου Καντάνου-Σελίνου και Αντιπρόεδρος της Δημοτικής Επιτροπής,…

7 hours ago

Οι “Onirama” ξεσήκωσαν το κέντρο της Χανιώτικης Αγοράς και έκλεισαν δυναμικά τις εκδηλώσεις του Επιμελητηρίου Χανίων «Χριστούγεννα Μουσικά στη Χανιώτικη Αγορά»

Σήμερα, στο κέντρο της Αγοράς της πόλης των Χανίων, ολοκληρώθηκαν οι εορταστικές εκδηλώσεις που διοργάνωσε…

7 hours ago

Τα Χανιά, το Ρέθυμνο, η Ρόδος οι περιοχές με τα περισσότερα τροχαία στη χώρα μας – H Κρήτη μέσα στις στις πέντε χειρότερες περιοχές της Ευρώπης

Αρκετά υψηλότερος από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο το 2023 είναι ο αριθμός των θανατηφόρων τροχαίων δυστυχημάτων στην Ελλάδα (68…

7 hours ago

This website uses cookies.