Ολόκληρη η ιστορία της Κρήτης και ευρύτερα του Μεσογειακού χώρου υπήρξε βαθιά επηρεασμένη από την καλλιέργεια της Ελιάς και του αμπελιού. Μυθολογία ζωγραφική, γλυπτική, ποίηση, ήθη και έθιμα, συνήθειες διατροφής, εμπόριο, ιατρική και η θρησκεία μας φέρνουν τη σφραγίδα της ελιάς και του αμπελιού.
Η ελαιοκομία φαίνεται να υπάρχει σαν απασχόληση πάνω από έξη χιλιάδες χρόνια. Συνδέεται στενά με την ιστορία, την παράδοση, την κοινωνική και οικονομική κατάσταση των κατοίκων του νησιού. Η ανέρευση λύχνων με εμφανή σημεία καύσης στο πρωτομινωικό οικισμό της Κουμάσα στη Μύρτο και στο Μόχλο δείχνει ότι αυτή την περίοδο η παραγωγή λαδιού ήταν ήδη γνωστή.
Για χιλιάδες χρόνια η ελιά και το λάδι της αποτελούν βασική διατροφή. Παράλληλα το λάδι ήταν πηγή φωτισμού, πρώτη ύλη για καθαρισμό(σαπούνι κλπ.) και καλλωπισμό, καθώς και ιερό αφιέρωμα στις διάφορες θρησκείες. Σήμερα οι ελαιώνες αποτελούν το στοιχείο που κυριαρχεί στο φυσικό περιβάλλον του νησιού καλύπτοντας το 65% περίπου της γεωργικής γής και απασχολούν το σύνολο σχεδόν των αγροτικών οικογενειών. Η ελαιοκομία μαζί με τον τουρισμό αποτελούν στην Κρήτη τους δύο βασικότερους πλουτοπαραγωγικούς πόρους.
Η καλλιέργεια της ελιάς στη Κρήτη καλύπτει πάνω από 2.300.000 στρέμματα , τα μισά στο Νομό Ηρακλείου τα άλλα μισά στους νομούς Χανίων – Ρεθύμνου και Λασιθίου. Τα ελαιόδεντρα είναι πάνω από 40.000.000 και αποτελούν τα ελαιοδάση στη Κρήτη. Θετικότερο όμως στοιχείο είναι ότι πολλές περιοχές της Κρήτης είναι οριακές γιατί είναι ξηρικές και με μεγάλες κλίσεις έτσι ώστε αν δεν είχαν καλυφθεί με ελιές θα είχαν διαβρωθεί.
Η ελιά είναι μια από τις σημαντικότερες καλλιέργειες στην Ελλάδα, καλύπτοντας πάνω από 8.000.000 στρέμματα. Είναι η πρώτη σε έκταση καλλιέργεια στη χώρα μας.
Τα τελευταία χρόνια και ιδιαίτερα φέτος βλέπουμε να ΄χάνεται η παραγωγή, να υποβαθμίζεται το προϊόν, να υποθηκεύεται το μέλλον του λαδιού από το δάκο και το γλοιοσπόριο την Ξεροβούλα που ευνοούνται από τη δακοπροσβολή και τις κλιματικές συνθήκες.
Οι ανθρώπινοι πολιτισμοί ιστορικά εξαφανίστηκαν όταν έχασαν την ικανότητα τους να παράγουν τρόφιμα. Η τροφή είναι ο καταλύτης των κοινωνικών αλλαγών της πολιτικής οργάνωσης, της βιομηχανικής και οικονομικής ανάπτυξης καθώς και των στρατιωτικών συγκρούσεων.
Η ελληνική κοινωνία χρειάζεται ένα στρατηγικό στόχο, ένα όραμα για την γεωργία και την ύπαιθρο της χώρας. Όμως ένας τέτοιος στρατηγικός στόχος πρέπει να στηρίζεται σε μια αντικειμενική αξιολόγηση του διεθνούς, του ευρωπαϊκού και του ελληνικού κοινωνικό-οικονομικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο θα αναπτυχθεί η ελληνική γεωργία και η ύπαιθρος. Χρειαζόμαστε εθνικό διατροφικό σχεδιασμό.
Με τις υπηρεσίες του υπουργείου αγροτικής ανάπτυξης και τροφίμων αποστελεχώμενες και με γερασμένο προσωπικό χωρίς σχέδιο, χωρίς προγραμματισμό, χωρίς αντίληψη σχεδιάζω καλλιέργειες προγραμματίζω παραγωγές χωρίς πολιτική τροφίμων και όλα να εξαντλούνται στις αποζημιώσεις και στις επιδοτήσεις.
Στην σημερινή επιστημονική και τεχνολογική έκρηξη το να χάνεται η παραγωγή από το δάκο κ.λ.π., είναι αδιαφορία, είναι έλλειψη συντονισμού και ευθύνης.
Οι ζημιές θα είναι ανυπολόγιστες για τους παραγωγούς τις γεωργικές επιχειρήσεις, τις επιχειρήσεις γεωργικών εφοδίων και γενικότερα στην οικονομία του νησιού.
Η περιφέρεια δείχνει να στερείται αναπτυξιακής πυξίδας και στρατηγικής.
Οι δήμοι ασχολούνται με την αγροτική οδοποιία και την γραφιοκρατική εξυπηρέτηση και βρίσκονται μακριά από τον παλμό της αγροτικής ανάπτυξης.
Οι συνεταιρισμοί και γενικότερα οι συλλογικές δράσεις είναι η ασπίδα και το καταφύγιο του μικρού και μεσαίου παραγωγού, αλλά σήμερα έχουν ισχνή παρουσία.
Οι παραγωγοί θα πρέπει να αλλάξουν νοοτροπία, να πάρουν τις εξελίξεις στα χέρια τους και να αναδείξουν στοιχεία του εμείς και όχι του εγώ.
Τα κόμματα έχουν τεράστια ευθύνη για την εξέλιξη του αγροτικού τομέα. Χρειάζεται σχέδιο-πολιτική, αλλαγή παραγωγικού μοντέλου σε βάθος χρόνου που θα λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες της χώρας και θα συνδέεται με τους δύο άλλους τομείς, την βιομηχανία τροφίμων και το τουρισμό.
Η αγροτική παραγωγική και ο τουρισμός στο νησί μας δεν μπορούν να αποτελούν παράλληλες δράσεις αλλά επιβάλλεται προς όφελος και των δυο τομέων να αποτελούν ενιαίους τομείς της οικονομίας.
Ενσωματωμένα σε ένα σχέδιο ήπιας ανάπτυξης με βάση τα νέα δεδομένα που καθορίζονται από την κλιματική αλλαγή. Έτσι καθίσταται εφικτή η ισσόροπη ανάπτυξη πρωτογενή-δευτερογενή και τριτογενή τομέα.
Προτάσεις
- Ένα νέο θεσμικό πλαίσιο για τη δακοκτονία που θα αντικαταστήσει το Βασιλικό απαρχαιωμένο διάταγμα του 1951.
- Αναλυτική καταγραφή όλων ανεξαιρέτως των ελαιώνων και εκσυγχρονισμό του ελαιοκομικού Μητρώου. Με την αμπελουργία να έχει σχεδόν καταρρεύσει και τα χωράφια να έχουν φυτευτεί κύρια ελιές χωρίς ενημέρωση του ελαιοκομικού μητρώου. (Το 1983 στη Κρήτη είχαμε 450.000 στρέμματα Αμπέλια επίσημα και σήμερα έχουμε γύρω στα 120.000 στρέμματα και πάνω από το 80% βρίσκεται στον Νομό Ηρακλείου).
- Σύνδεση του προγράμματος του δάκου με την έρευνα και την τεχνολογία και συνεχής έλεγχος-αξιολόγησης της αποτελεσματικότητάς του.
- Σύσταση εθνικού Συμβουλίου για το ελαιόλαδο όπου θα συμμετέχουν παραγωγοί, μεταποιητές, έμποροι, συλλογικές δράσεις(συνεταιρισμοί) πολιτεία καθώς και οι επιστήμονες του κλάδου τόσο στο τομέα παραγωγής όσο και στη πρόβλεψη και αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής.
- Δεν έχει γίνει παραγωγή κατάλληλου (εξυγιασμένου και ταυτοποιημένου) προβασικού υλικού για πιστοποίηση και στη συνέχεια διάθεση σε φυτωριούχους που πληρούν τις προϋποθέσεις της πιστοποιημένης αναπαραγωγής στην ελιά. Βλέπουμε φυτωριούχους για να βρουν προβασικό υλικό των ελληνικών ποικιλιών ελιάς-αμπελιού κλπ. να καταφεύγουν σε ιδρύματα άλλων χωρών.
Ζούμε στο επίπεδο της διακίνησης των τροφίμων και του ελαιολάδου κάτω από την δικτατορία των αγορών, των πολυεθνικών και των μεγάλων αλυσίδων σούπερ μάρκετ που επιβάλλουν νέα διατροφικά πρότυπα και οι παραγωγοί βιώνουν την ασυδοσία της αγοράς.
Οι νέες τάσεις που υπάρχουν στη διεθνή αγορά για την ποιότητα του ελαιολάδου εκτός από τις οξύτητες έχουμε την μέτρηση υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων, μέτρηση αντιοξειδωτικών και περιβαλλοντικό αποτύπωμα κ.λπ. όλες τις παραπάνω προτάσεις ανέπτυξα στη σύσκεψη του Προφήτη Ηλία στις 6-3-2019 , παρουσία του τότε υπουργού αγροτικής ανάπτυξης και τροφίμων Σταύρου Ανωμερίτη και του Περιφεριάρχη Σταύρου Αρναουτάκη.
Οι πολλοί ψεκασμοί που γίνονται από μεμονωμένους παραγωγούς που συνήθως είναι κάλυψης, παρατηρήθηκαν πέρσι υπολείμματα φυτοφαρμάκων για αυτό οι παραγωγοί πρέπει να είναι προσεκτικοί. Μπορεί με τους ψεκασμούς να «σώσουν» την παραγωγή τους αλλά με τα υπολείμματα κινδυνεύουν να χάσουμε τις αγορές. Αυτό το φαινόμενο δυσφημεί το προϊόν μιας ολόκληρης περιοχής-περιφέρειας.
Στη Δακοκτονία λοιπόν πρέπει να υπάρχει κεντρικός έλεγχος και όχι να κάνει ο καθένας ότι θέλει και πάντα σε συνεννόηση με το γεωτεχνικό.
Οι γεωτεχνικοί του υπουργείου αγροτικής ανάπτυξης τις περιφέρειας των Δήμων των συνεταιρισμών. Οι ιδιώτες γεωτεχνικοί πρέπει να υφάνουν ένα πλέγμα, ένα ιστό προστασίας της καλλιέργειας της ελιάς.
Η ύπαρξη αγροτικής παραγωγής είναι συνυφασμένη με συλλογικές δράσεις λόγω της ιδιαίτερης διάρθρωσης του αγροτικού τομέα και παρέμβαση στη τυποποίηση και τη διάθεση του τελικού προϊόντος, είναι μονόδρομος η κοινή άλεση.
Η κρητική διατροφή που βασικό στοιχείο είναι το ελαιόλαδο και η βρώσιμη ελιά όσο λιτή και αν ήταν αποδείχθηκε η πλέον υγιεινή διατροφή του σήμερα γνωστή ως μεσογειακή διατροφή.
Με πυρήνα αυτό το πρότυπο μπορούμε να εμπνευστούμε και να δημιουργήσουμε ένα νέο ευρωπαϊκό διατροφικό πολιτισμό. Απαιτείται τεχνογνωσία έρευνα τεχνική στήριξη σωστή τυποποίηση και προβολή του κρητικού ελαιολάδου θα πρέπει να γίνουν παρεμβάσεις σε όλα τα ζητήματα της παραγωγικής αλυσίδας που αφορούν την ελιά και το ελαιόλαδο έτσι ώστε η ελαιοκαλλιέργεια να αποτελεί υπόδειγμα περιβαλλοντικής ανάπτυξης.
Μπροστά μας είναι οι ευθύνες, οι προκλήσεις και οι κίνδυνοι. Απ’ όλους μας εξαρτάται αν θα σταθούμε στο ιστορικό ύψος των καιρών.
* Τομεάρχης δακοκτονίας στην επαρχία Μαλεβυζίου το 1985-1986-1987, Παραγωγός λαδιού μέλος του αγροτικού συνεταιρισμού Κρουσώνα από το 1990, Τεχνολόγος-γεωπόνος επίτιμος πρόεδρος Τεχνολόγων Γεωπόνων Ανατολικής Κρήτης, Πρώην μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών (Ε.Α.Σ.Η) εκπρόσωπος εργαζομένων από 2000-2007.