Το σταθερό πλαίσιο συζήτησης, διαπραγμάτευσης και συγκρούσεων μεταξύ «ευρωπαϊστών» και «ευρωσκεπτικιστών» από την γέννηση της ιδέας μιας ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης μεταπολεμικά, έχει χάσει πλέον το νόημά του και τείνει να ξεπεραστεί στη σημερινή Ευρώπη. To σχήμα διάκρισης μεταξύ ενός στείρου διακυβερνητισμού που θα άγεται και θα φέρεται από τα συμφέροντα των εθνικών οικονομικών ελίτ και των δύο άλλων ενοποιητικών εκδοχών, του λειτουργισμού που σηματοδότησαν τα πρώτα φιλόδοξα εγχειρήματα της ΕΚΑΧ και της ΕΥΡΑΤΟΜ τη δεκαετία του ’50 και βέβαια εκείνης των ένθερμων φεντεραλιστών όπως του Spinelli κ.α., δεν άντεξε κάτω από το βάρος της πολιτικής «αναγκαιότητας» που προέκυψε τη δεκαετία του ’90 από την κατάρρευση των χωρών του «υπαρκτού» σοσιαλισμού και την αμείλικτη επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού.
Την πολυτάραχη αυτή περίοδο, οι ευρωπαϊκές κοινωνίες δεν αφέθηκαν να μπουν στη συζήτηση στα σοβαρά και με όρους πολιτικής ειλικρίνειας και ιστορικών οραματισμών. Οι ευρωπαίοι ηγέτες, «μικροί» ή «μεγάλοι» σε σχέση με την εμβέλεια, το κύρος ή τον ευρωπαϊσμό τους, δεν ρίσκαραν απέναντι στους πραγματικούς εντολοδόχους τους να επιτρέψουν αυτή η συζήτηση να γίνει υπόθεση των πολιτών και κατ’ επέκταση με συλλογικό και δημοκρατικό τρόπο μέρος (του προβλήματος ή της λύσης) της ιδέας της ολοκλήρωσης. Σημαντικά ή μη -αναφορικά με το βάθος των ερωτημάτων- δημοψηφίσματα που διενεργήθηκαν κατά καιρούς σε Βρετανία, Δανία, Ιρλανδία και αλλού, περισσότερο συσκότισαν παρά ανέδειξαν συλλογικές απαντήσεις στο αδήριτο ερώτημα για το αν μια πολιτική (πέραν της οικονομικής και νομισματικής) ένωση θα ευνοούσε de facto τα συμφέροντα των «από κάτω» της ηπείρου και σε ποιο βαθμό. Σήμερα, που εν πολλοίς μια τέτοια εξέλιξη φαντάζει «ληγμένο όραμα», όσοι (από τα στρατόπεδα του κεφαλαίου και των δυνάμεων της εργασίας) σπεύδουν να δώσουν με βεβαιότητα λακωνικές απαντήσεις, ή κάτι τους διέφυγε ή εκτελούν διατεταγμένες ιδεοληπτικές αποστολές.
Αλλά καλώς ή κακώς φτάσαμε στο σήμερα, ζώντας στην Ελλάδα, σε μια χώρα μέλος του σκληρού πυρήνα της Ένωσης, που ως κρατική οντότητα και λαός έμελλε να υποστεί το μεγαλύτερο σε έκταση και απανθρωπιά πείραμα βίαιης προσαρμογής, ως «φάρμακο» για τα αδιέξοδα ενός άκρατου νεοφιλελευθερισμού και «σωσίβιο» για την επιβίωση ενός κλειστού club γκανγκστερικών χρηματοπιστωτικών συμφερόντων. Και προς επίρρωση της προσφιλούς στους οικονομικούς κύκλους ρήσης «ποτέ μην αφήνεις μια κρίση να πάει χαμένη», οι συνέπειες κρίσης και πειράματος δεν ήταν ίδιες για όλους: τα δύο άκρα τους σηματοδοτούν από τη μια η Ελλάδα της ύφεσης, της απορρύθμισης, της βίαιης φτωχοποίησης, της ισοπέδωσης κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων, των αυτοκτονιών και από την άλλη οι ωφελημένες ΗΠΑ και Γερμανία. Τα διεθνή ΜΜΕ «ξεχνούν» συστηματικά να ενημερώσουν τους ευρωπαίους εργαζόμενους που πλήττονται βάναυσα, ότι παρόλο που στην Αμερική η ανεργία καλπάζει πάνω από το 10% και το συνολικό έλλειμμα αγγίζει τα 100 τρις δολάρια, αναχρηματοδοτούν πλέον το τεράστιο χρέος τους με μόλις 2,5% και όχι με 4% όπως έκαναν πριν την «ελληνική κρίση», δηλαδή 33% φτηνότερα. «Ξεχνούν» να μας εξηγήσουν γιατί στις μέρες μας το γερμανικό ΑΕΠ αυξάνεται με ρυθμούς που συγκρίνονται μόνον με εκείνους από την εποχή της επανένωσης της Γερμανίας, ως απόρροια κυρίως της μεγάλης αύξησης των εξαγωγών, που επέφερε κυρίως η πτώση του Ευρώ έναντι του Δολαρίου, ως συνέπεια κυρίως της ελληνικής κρίσης και της «κολοκυθιάς» που έπαιζαν το πρώτο κρίσιμο διάστημα οι κυβερνήσεις Γερμανίας και Ελλάδας, για το άν θα έπρεπε να δοθεί βοήθεια ή όχι στην δεύτερη.
Η επικοινωνιακή μάχη βέβαια, δόθηκε πρωτίστως στο εσωτερικό της Ελλάδας και από εκεί εξαγόταν κατά το δοκούν από τα επιτελεία του Μερκελιστικού πλέον ευρωπαϊσμού, σε απόλυτη συνέργεια με τις πειθήνιες μνημονιακές κυβερνήσεις της Ελλάδας: οι «καλοζωισμένοι» Έλληνες όφειλαν να πληρώσουν για τη βιώσιμη συνέχεια του κοινού νομίσματος, συμβόλου του κοινού οράματος. Η ανερχόμενη Αριστερή εκδοχή στην Ελλάδα, που αμφισβητούσε και αμφισβητεί στην πράξη ότι η σωτηρία από την κρίση περνάει μέσα από την εσωτερική υποτίμηση και την ανθρωπιστική κρίση και ότι η απειλή για το κοινό ευρωπαϊκό μας σπίτι αναχαιτίζεται μόνο δια της ελεύθερης πτώσης αποδοχών, κοινωνικών παροχών και βιοτικού επιπέδου των Ελλήνων, έπρεπε να στοχοποιηθεί τόσο ως εθνική όσο και ως ευρωπαϊκή «προδοσία» και να χρεωθεί το όποιο κόστος της επικείμενης ή θρυλούμενης «κατάρρευσης». Οι ευρωπαϊκοί λαοί και ιδίως ο ελληνικός, έπρεπε να απέχουν της ιστορικής εμπειρίας που εξηγεί ότι ποτέ το κεφάλαιο δεν απειλήθηκε πραγματικά από την κατάρρευση μιας υπερεθνικής συσσωμάτωσης που το ίδιο κατασκεύασε. Από την εμπειρία που δείχνει ότι κάθε εγχείρημα νομισματικής ένωσης «έσπαγε» πάντα από τον ισχυρό και όχι τον αδύναμο κρίκο της (από τη Γερμανία στα τέλη του 19ου που ως νικητής του Γαλλοπρωσικού πολέμου έσπασε τον «διμεταλλικό» κανόνα, μέχρι την Αγγλία που εγκατέλειψε και ουσιαστικά κατάργησε τον «κανόνα του χρυσού» και τις «σκέψεις» για το κοινό νόμισμα που αναπτύσσονται σήμερα στη Γερμανία).
Όμως από την Ιστορία δεν μπορεί κανείς να «κρυφτεί». Σε κάθε εποχή αυτό που ο κόσμος ονόμαζε Ευρώπη, ήταν εκείνο που τροφοδοτούσε και κινούσε τα κοινωνικοπολιτικά επίδικα στα εδάφη της. Από τη ρωμαϊκή Ευρώπη μέχρι τη Ναπολεόντεια κατάκτηση και από την εξεγερμένη εργατική ήπειρο του 19ου αιώνα μέχρι την Ε.Ε., κατεξοχήν Ευρωπαίοι ανάμεσα σε λαούς και προσωπικότητες ήταν οι πρωτοπορίες και οι πρωταγωνιστές που αναλάμβαναν στους ώμους τους το βάρος των ιστορικών ανατροπών. Σήμερα, που το κεφάλαιο -στην πιο «αλήτικη» εκδοχή του- έχει ταυτιστεί με τη Διακυβέρνηση, ενώ το «κοινό μας σπίτι» έχει ξεπεράσει σε συντηρητισμό ακόμα και την ίδια του την Ιστορία, αυτό που εννοούμε με τον όρο «Ευρώπη» και που στην τελευταία αξιομνημόνευτη εκδοχή του, πέραν της Δημοκρατίας και του Πολιτισμού συνοψίζεται στις οικουμενικές αξίες του Διαφωτισμού, των κοινωνικών αγώνων και του σοσιαλιστικού ιδεώδους, απειλείται, κατεδαφίζεται και αν μη τι άλλο έχει ανάγκη τη νέα λοκομοτίβα του.
Αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα με την ραγδαία πολιτική ισχυροποίηση μιας αριστερής δύναμης που ευαγγελίζεται τις ουμανιστικές και σοσιαλιστικές αξίες, ενδεδυμένες με τα ιδεώδη της Δημοκρατίας και της Ελευθερίας, οδηγεί έναν ευρωπαϊκό λαό σε απτά βήματα κοινωνικής χειραφέτησης και απειλεί να «ανάψει φωτιά» στον ευρωπαϊκό Νότο με απρόβλεπτες εξελίξεις. Στην πραγματικότητα «απειλεί» να υποστασιοποιήσει ξανά τον όρο «Ευρώπη». Η επιλογή από την ευρωπαϊκή Αριστερά της υποψηφιότητας του Αλέξη Τσίπρα για την προεδρία της διακυβερνητικής μεν, αλλά με σαφή υπερεθνικά στοιχεία Commission, ξεπερνά τα εσωτερικά πολιτικά επίδικα της Ελλάδας και συνιστά ανατροπή για την Ευρώπη. Κι αυτό γιατί από μόνη της αυτή η υποψηφιότητα σηματοδοτεί την καθολική απαίτηση για εκδημοκρατισμό, αλληλεγγύη και κοινωνική δικαιοσύνη, υπενθυμίζοντας ξανά σε ευρύτερα πληθυσμιακά στρώματα ότι η Ευρώπη έχει ανάγκη την Αριστερά της, ή αλλιώς …ότι εκεί που φτάσαμε σήμερα, είτε θα επιτευχθεί η αριστερή Ευρώπη είτε θα πάψει να υπάρχει.
Μάρκος Χατζησάββας
Σπουδές στον Ευρωπαϊκό Πολιτισμό