Η Ευρώπη σε βήμα… σημειωτόν

Γράφει ο Βαγγέλης Πάλλας
δημοσιογράφος ΑΠΕ-ΜΠΕ

Χρειαζόμαστε την Ευρώπη, για να μπορέσουμε να διαφυλάξουμε και να αναπτύξουμε το μοντέλο ζωής μας, αυτό που ονομάζουμε   ευρωπαϊκό κοινωνικό πρότυπο και που, παρά τις ελλείψεις και τις υπαναχωρήσεις του, είναι το καλύτερο (από τα υπαρκτά) στον κόσμο, και αυτό που βρίσκεται καταφανώς πλησιέστερα στις ευαισθησίες και τα οράματα της αριστερός.

Το ευρωπαϊκό μοντέλο υφίσταται κατά μέτωπο επίθεση από μιαν άκρατη παγκοσμιοποίηση. Μια παγκοσμιοποίηση που σήμερα πια ελάχιστοι εξακολουθούν να πιστεύουν ότι μας οδηγεί, με τον αυτόματο πιλότο, στον παράδεισο. Όμως και όποιος πιστεύει ότι η εθνική αναδίπλωση αποτελεί απάντηση στην επίθεση αυτή, πλανάται, πιστεύω, πλάνην μεγάλη.

• Μόνο η Ευρώπη έχει την κρίσιμη μάζα για να μπορεί να τιθασεύσει τις περίφημες αγορές, να επηρεάσει τις παγκόσμιες εξελίξεις και να συμβάλει σε μια νέα παγκόσμια διακυβέρνηση. Και εννοείται πως το ευρώ είναι το ισχυρότερο όπλο της Ευρώπης.
• Μόνο η Ευρώπη έχει την κρίσιμη μάζα για να διαχειριστεί σωστά την ανα­πό­φευκτη μετακίνηση του κέντρου βάρους της ανθρωπότητας προς ανατολάς, αναζητώντας για τον εαυτό της μια βιώσιμη θέση στη νέα παγκόσμια πραγματικότητα.
• Μόνο μια ισχυρή και ανοιχτή Ευρώπη μπορεί να διαφυλάξει και να προβάλλει τις ελευθερίες μας και την ανοχή στον άλλο, απέναντι σε ισχυρές δυνάμεις αναδίπλωσης στην ήπειρο και τη γειτονιά μας.

Η Ευρώπη οικοδομήθηκε πάνω σε δύο συνθέσεις/συμβιβασμούς: έναν εθνικό ανάμεσα σε μεγάλες και μικρές χώρες, πλούσιες και λιγότερο πλούσιες, βόρειες και νότιες. Και έναν πολιτικό, ανάμεσα στην κεντροδεξιά και την κεντροαριστερά. Αγκωνάρι αυτών των συνθέσεων -πάνω βέβαια στο υπόβαθρο της δημοκρατίας και των τεσσάρων οικονομικών ελευθεριών- ήταν θεσμικά μεν η κοινοτική μέθοδος, οικονομικά και κοινωνικά δε η αλληλεγγύη και η συνοχή. Αυτές οι ισορροπίες απειλούνται σήμερα με πλήρη ανατροπή προς την κατεύθυνση της δεξιάς -μιας δεξιάς που λίγη πια σχέση έχει με τις μεταπολεμικές χριστιανοδημοκρατίες- και του ηγεμονισμού των μεγάλων κρατών. Αυτή η κατεύθυνση δεν μας αρέσει, ως αριστερούς και ως Έλληνες.

Όμως η σημερινή κατεύθυνση της Ευρώπης ούτε βιώσιμη είναι. Οικονομικά, γιατί οι συνταγές του νεοφιλελευθερισμού, έχουν αποδειχθεί μείζον μέρος του προβλήματος και καθόλου της λύσης του. Κοινωνικά και εθνικά, γιατί μια Ευρώπη της λιτότητας και του γερμανικού ηγεμονισμού δεν μπορεί να εξασφαλίσει την αναγκαία συναίνεση για να επιβιώσει σε πλαίσια δημοκρατικά. Ιδιαίτερα επικίνδυνη είναι η διάδοση αντιτιθέμενων λαϊκισμών σε βορρά και νότο, τάση που διαρρηγνύει τον συνεκτικό ιστό της ευρωπαϊκής οικογένειας που τόσο επίπονα οικοδομήθηκε μετά τη λαίλαπα του ναζισμού.

Συχνά, με τις αναπόφευκτα τεχνοκρατικές συζητήσεις και διαμάχες για την κρίση του ευρώ, χάνεται η κρίσιμη διάσταση της δημοκρατίας. Αξίζει γι’ αυτό ίσως να τονιστεί ότι μια Ευρώπη που παραμένει επί μακρόν τρομοκρατημένη μην τυχόν και οι πολίτες της εκφράσουν τη γνώμη τους γι’ αυτήν δεν έχει μέλλον, τουλάχιστον στα πλαίσια δημοκρατικών καθεστώτων. Και αυτό άσχετα με το γεγονός ότι τα δημοψηφίσματα δεν είναι κατά κανόνα ο καλύτερος τρόπος δημοκρατικής έκφρασης των πολιτών.

Η οικονομική ένωση δεν μπορεί να έχει ως μοναδική συνιστώσα τη δημοσιονομική πειθαρχία, αλλά πρέπει να εμπεριέχει και ουσιαστικές πολιτικές — ανάπτυξης και απασχόλησης (όχι ως προπαγανδιστική σάλτσα) και σημαντικές μεταβιβάσεις για οικονομική και κοινωνική συνοχή.

Είναι εύλογο μια ισχυρή Ευρώπη να χρειάζεται αποτελεσματικούς μηχα­νισμούς λήψης αποφάσεων και δεν είναι δυνατό κάθε απόφαση να περιμένει τη χρονοβόρα συμφωνία 27 και περισσότερων κρατών και των συχνά πολύπλοκων θεσμών τους. Όμως είναι εξίσου εύλογο ένα σύστημα όπου για 500 εκατομμύρια ανθρώπους και 27 κράτη-μέλη αποφασίζουν οι ηγεσίες δύο, βλέπε μιας μεγάλης χώρας, που μάλιστα, ως προς την ευρωπαϊκή της πολιτική δεν ελέγχεται στην ουσία από κανένα, να συναντά την αντίδραση λαών και κρατών. Οι σημερινές προσπάθειες ωμής επιβολής της Γερμανίας με βάση την οικονομική της ισχύ, κάνουν τεράστια ζημιά και θα αποτύχουν, γιατί οι συσχετισμοί, αλλά και η ιστορία δεν της επιτρέπουν ένα τέτοιο ρόλο.

Η απάντηση στα διευθυντήρια και το γερμανικό ηγεμονισμό είναι βέβαια η ομοσπονδία: οι κοινοτικοί θεσμοί και η κοινοτική μέθοδος που επιτρέπουν την εξισορρόπηση ανάμεσα στα κράτη μέλη και ανοίγουν το δρόμο και για τη συμμετοχή των πολιτών και στο ευρωπαϊκό επίπεδο. Τέτοιοι θεσμοί και μηχανισμοί ήδη υπάρχουν αλλά παρακάμπτονται, όμως χρειάζεται η ενίσχυση του δημοκρατικού ελέγχου, καθώς σήμερα στηρίζονται υπερβολικά σε μη εκλεγμένες τεχνοκρατικές γραφειοκρατίες, σε βαθμό που πολλές φορές τα διευθυντήρια να παρουσιάζονται ως πιο δημοκρατικά και κοντά στους πολίτες από ό,τι οι Βρυξέλλες.

"google ad"