Η Ευρώπη στα χέρια ενός Κρητικού

Ο Νίκος Γκόγκολος γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Ηράκλειο Κρήτης. Σπούδασε αρχαιολογία και ιστορία της τέχνης στην Αθήνα και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη μουσειολογία και οργάνωση εκθέσεων στο Πανεπιστήμιο του Έσσεξ στην Αγγλία. Είναι επίσης διπλωματούχος του Ιnstitute of Art and Law, στο «Νομικό Δίκαιο και Πολιτιστική Διαχείριση».

Εργάστηκε για πέντε χρόνια στην Τate Gallery στο Λονδίνο, αρχικά στο τμήμα διαχείρισης της συλλογής έργων σε χαρτί και αργότερα στο τμήμα διοργάνωσης περιοδικών εικαστικών εκθέσεων της Tate Modern. Κατά την περίοδο αυτή συνεργάστηκε με μεγάλα μουσεία τέχνης σε Ευρώπη, Βόρεια και Νότια Αμερική, Ιαπωνία και Αυστραλία για την οργάνωση και περιοδεία εκθέσεων καλλιτεχνών όπως οι Giorgio Morandi, Andy Warhol, Barnett Newman, Constantin Brancusi, Henri Rousseau, Luc Tuymans και Frida Kahlo.

Ο Νίκος Γκόγκολος εργάστηκε και στο Μουσείο του Λονδίνου, ένα από τα μεγαλύτερα μουσεία αστικής ιστορίας στον κόσμο, όπου παρέμεινε οχτώ χρόνια ως αρμόδιος πολιτιστικής διαχείρισης (Registrar) με ευθύνη για τη στρατηγική, το νομικό πλαίσιο και τις πρακτικές διαδικασίες δανεισμού, δωρεών και εκποίησης της μουσειακής συλλογής. Τα τελευταία δυόμισι χρόνια εργάζεται στο Victoria & Albert Museum (V&A), οι εθνικές συλλογές του οποίου περιλαμβάνουν όλες τις εικαστικές και διακοσμητικές τέχνες, υφάσματα, μόδα, έπιπλα, κοσμήματα, κεραμεική, φωτογραφία, αρχιτεκτονική και ηλεκτρονικό ντηζάιν, τέχνες της Ασίας, το μουσείο της παιδικής ηλικίας και τη συλλογή θεάτρου και παραστατικών τεχνών.

Το μουσείο έχει περίπου 4,5 εκατομμύρια αντικείμενα και αρχεία που αντιπροσωπεύουν 5.000 χρόνια ανθρώπινης δημιουργικότητας. Το V&A ιδρύθηκε αρχικά το 1852. Θεμελιώδης αρχή του ήταν να κάνει τις τέχνες προσιτές σε όλους, να εκπαιδεύσει και να εμπνεύσει τους Βρετανούς σχεδιαστές και κατασκευαστές. Από την ίδρυσή του, το Μουσείο και οι συλλογές του συνέχισαν να αυξάνονται ώστε να αποτελούν σήμερα μία από τις μεγαλύτερες πηγές για τη μελέτη της τέχνης και του ντιζάιν, σε ένα από τα ωραιότερα βικτωριανά κτίρια της Βρετανίας.

«Εδώ είμαι προϊστάμενος εξωτερικού δανεισμού και σύμβουλος σε νομικά και δεοντολογικά ζητήματα διαχείρισης της συλλογής. Ορισμένα από τα θέματα που αφορούν τη δουλειά μου είναι οι διεθνείς προδιαγραφές για τη συσκευασία, μεταφορά και έκθεση έργων τέχνης, όροι συμβολαίων για την περιοδία προσωρινών εκθέσεων και η δεοντολογία του δανεισμού συλλογών, το νομικό πλαίσιο για την εισαγωγή και εξαγωγή έργων τέχνης, η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς με ανεξακρίβωτη ή προβληματική προέλευση από νομικές διεκδικήσεις και τα κυβερνητικά ασφαλιστικά προγράμματα έναντι ιδιωτικής ασφάλειας», αναφέρει ο ίδιος, για να προσθέσει:

«Δουλεύω με μια ομάδα ειδικευμένου προσωπικού που διαχειρίζεται δάνεια τουλάχιστον 1.000 αντικειμένων σε περίπου 200 άλλα μουσεία στη Βρετανία και τον υπόλοιπο κόσμο κάθε χρόνο και διοργανώνει πάνω από 15 προσωρινές εκθέσεις τον χρόνο στο κτίριό μας, οι περισσότερες από τις οποίες μετά ταξιδεύουν στο εξωτερικό. Παράλληλα, μια που το V&A συλλέγει ενεργά, αναλαμβάνω την εισαγωγή όλων των νέων αντικειμένων (δωρεές, αγορές κλπ) από όλο τον κόσμο».

Η δουλειά του τον φέρνει συχνά σε επαφή με γκαλερί, μουσεία, ιδιωτικές συλλογές, καλλιτέχνες, επιμελητές, κυβερνητικούς οργανισμούς, τελωνεία, πράκτορες μεταφορών έργων τέχνης και ασφαλιστικές εταιρείες στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ, τη Ρωσία, την Ιαπωνία, την Κίνα, την Αυστραλία και αλλού. Έχει κάνει παρουσιάσεις και έχει συγγράψει για την αποκαταλαγογράφηση και εκποίηση μουσειακών αντικειμένων, το βρετανικό ασφαλιστικό πρόγραμμα κυβερνητικής εγγύησης, τη διευκόλυνση του δανεισμού μουσειακών συλλογών μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, την πραγματοποίηση περιοδικών εκθέσεων.

Τέλος έχει εκτελέσει στο παρελθόν χρέη προέδρου του Συλλόγου Βρετανών Registrars, ο οποίος αριθμεί άνω των τετρακοσίων επαγγελματιών που εργάζονται σε μουσεία, γκαλερί τέχνης και οργανισμούς πολιτιστικής κληρονομιάς στο Ηνωμένο Βασίλειο και στο εξωτερικό. Ο Σύλλογος ως στόχο έχει να προάγει τις καλύτερες επαγγελματικές πρακτικές, μέσα από μια σειρά δημοσιεύσεων, σεμιναρίων και εργαστηρίων και να προωθεί τις εθνικές και διεθνείς προδιαγραφές στους διάφορους συναφείς τομείς εργασίας στα μουσεία.

Πόσο περήφανος είσαι για όλο αυτό που κάνεις, αλλά και που είσαι Έλληνας;

Ναι. Το διαβατήριό μου, όπως και οι ρίζες μου, παραμένουν ελληνικές. Ό,τι κατάφερα ως τώρα είναι αποτέλεσμα πολλής προσπάθειας, αλλά και τύχης. Δεν είναι εύκολο να υπερβάλλει κανείς για τη σημασία του πολιτισμού στη ζωή μας, αλλά σ’ένα κόσμο που μοιάζει να οδεύει στην αυτοκαταστροφή… δεν μπορώ παρά να αναρωτιέμαι πόσο πιο περήφανοι πρέπει να είναι εκείνοι που καθημερινά βοηθούν στη Λέσβο και αλλού τα θύματα της αλόγιστης ανθρώπινης τραγωδίας.

Πώς ερμηνεύεται η σημασία της ιστορίας της Ευρώπης μέσα από το έργο του ζωγράφου Pierre Gobert αλλά και πως συνδέεται η τέχνη με τη σημερινή πραγματικότητα της Βρετάνιας;

Ο Gobert απλά χρησιμοποιεί τον μύθο ως δικαιολογία για να κάνει το «ιστορικό» πορτρέτο μιας από τις κυρίες της γαλλικής βασιλικής αυλής και για να παρουσιάσει ίσως συμβολικά τη σεξουαλική ικανότητα του Λουδοβίκου 14ου. Ακολουθεί τα αισθητικά πρότυπα της εποχής του και ο μύθος της αρπαγής της Ευρώπης δεν εξυπηρετεί άλλο σκοπό. Όταν επέλεξα να μιλήσω γι’ αυτό το έργο, ο ίδιος μύθος είχε μόλις χρησιμοποιηθεί από ένα πολωνικό περιοδικό ως κακόγουστο εξώφυλλο για να περιγράψει αρνητικά το προσφυγικό ζήτημα στην Ευρώπη του σήμερα. Ταυτόχρονα, θεωρώ το έργο ένα καλό παράδειγμα του πόσο κοινή είναι η ευρωπαϊκή μας ιστορία. Οι στενές σχέσεις της Αγγλίας με την υπόλοιπη Ευρώπη την εποχή που εξετάζουν οι συγκεκριμένες αίθουσες στο V&A (1600- 1815) γίνονται ολοφάνερες μέσα από τα αντικείμενα που εκτίθενται και έτσι φυσικά το μουσείο κάνει έμμεση αναφορά στη σημερινή πραγματικότητα. Αρκεί ο επισκέπτης να σκεφτεί…

Βάσει της εμπειρίας σου, πώς αντιμετωπίζει ο κόσμος στα βρετανικά μουσεία την τέχνη στην εποχή της κρίσης; Και πώς επηρεάζονται οι δημοπρασίες;

Σε αντίθεση με άλλες τέχνες όπως το θέατρο, η κλασική μουσική ή το μπαλέτο, η Βρετανία πριν τη δεκαετία του 1990 δεν είχε παράδοση στη υποστήριξη των εικαστικών τεχνών. Τα τελευταία 25 χρόνια οι εικαστικές τέχνες έχουν γνωρίσει τεράστια άνθιση και μεγάλη στήριξη από τις εκάστοτε κυβερνήσεις. Σε αυτό συντέλεσε η μεγάλη επιτυχία της Tate Modern, από το 2000, και η ελεύθερη για το κοινό είσοδος σε όλα τα μουσεία (πολιτική που καθιέρωσε η κυβέρνηση των εργατικών του Τόνι Μπλερ) με αποτέλεσμα κάθε κυβέρνηση πια να αναγνωρίζει τη συμβολή του πολιτισμού στην οικονομία και να απαιτεί την πρόσβαση σε όλες τις τέχνες από ένα όλο και πιο ευρύ κοινό. Η οικονομική κρίση έχει φυσικά, όπως παντού, συμβάλει αρνητικά στις φιλοδοξίες και τα προγράμματα όλων των καλλιτεχνικών φορέων.

Συγκεκριμένα τα μουσεία καλούνται να επιτύχουν περισσότερα πράγματα με λιγότερο προσωπικό και με περιορισμένες απολαβές, ενώ οι διαπραγματεύσεις με την κυβέρνηση είναι διαρκείς και συνεχώς μας ζητείται να αποδείξουμε την αξία της δουλειάς μας. Στην επαρχία τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα. Παρ’ όλα αυτά, το κοινό δεν αμφισβητεί τη σημασία της τέχνης. Τα μουσεία, τα θέατρα, τα σινεμά, η όπερα, τα λογής φεστιβάλ είναι γεμάτα. Μέσα στην κρίση ο κόσμος αναζητά ακόμη περισσότερο απαντήσεις στα ερωτήματα που τον πνίγουν, ή απλά διέξοδο απ’ αυτά. Η αγορά της τέχνης έχει αποδειχτεί να μην επηρεάζεται σημαντικά από την κρίση, μια που η τέχνη θεωρείται μεγάλη επένδυση από τους ανθρώπους με οικονομική δύναμη και το Λονδίνο είναι ένα σημαντικό κέντρο αυτής της αγοράς.

Το Victoria & Albert Museum (V&A) έχει περίπου 4,5 εκατομμύρια αντικείμενα-έργα τέχνης και συλλογές. Ποιο είναι το πιο πρόσφατο έργο που απέκτησε αλλά και το πιο παλιό που έχει στη διάθεσή του;

Ένα από τα πιο παλιά αντικείμενά στη συλλογή είναι ένα ερυθρό κεραμικό δοχείο από την Άνω Αίγυπτο, 3.500 πΧ.

Ένα από τα πιο καινούργια είναι ένα Mini Drone (μη επανδρωμένο αεροσκάφος) Zano 2015. Σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε από το Torquing Group, Pembrokeshire, Ουαλία. Αποτελείταια από πλαστικό, μέταλλο και ηλεκτρονικά εξαρτήματα. Το 2015, το Zano mini drone έγινε το πιο επιτυχημένο ευρωπαϊκό σχέδιο ποτέ στην crowdfunding ιστοσελίδα Kickstarter, όταν πέτυχε οικονομική υποστήριξη 2.300.000 λιρών από περισσότερους από 12.000 χορηγούς.

Θα ήθελες να επιστρέψεις στην Ελλάδα;

Η καριέρα μου είναι ένας μόνο από τους λόγους που με κρατούν στη Βρετανία. Στην Ελλάδα θα επέστρεφα προσωρινά με μεγάλη χαρά για να συνεισφέρω στην πραγματοποίηση μιας ιδέας, όχι απαραίτητα στον πολιτιστικό τομέα, που θα βοηθούσε, ας πούμε, μια μεγάλη κοινότητα ανθρώπων ή τους νεότερους από μένα ώστε να μη χάσει η χώρα όλο το ταλέντο της.

protothema.gr