Η Ε. Γλύκατζη Αρβελέρ για το Πανεπιστήμιο των Ορέων και τη συμβολή του στην αναβίωση της παραδοσιακής ελληνικής υφαντικής τέχνης

Το Πανεπιστήμιο των Ορέων είναι μία οργάνωση ενταγμέννη στο Mountain Partnership, μία επίσημη εθελοντική συνεργασία υπό τη σκεπή του ΟΗΕ στην οποία συμμετέχουν 234 οργανώσεις από όλο τον κόσμο που σκοπό έχουν να βελτιώσουν τη ζωή των ανθρώπων στα βουνά και να προστατέψουν το βουνίσιο περιβάλλον σε όλο τον κόσμο.

Η Ε. Γλύκατζη Αρβελέρ  έδωσε μία ενδιαφέρουσε ομιλία στα πλαίσια των Εορτών του Νήματος, στην έδρα του Πανεπιστήμιου των Ορέων, στην Κράνα, στην κορυφή του Ιδαίου Άντρου για τη σημασία της πρωτοβουλίας και της Αποστολής Πηνελόπη Gandhi:

Η Αποστολή Πηνελόπη Gandhi αναδύθηκε αυθόρμητα από την σημερινή Κρητική πραγματικότητα. Στηρίχθηκε σε αντικειμενικά δεδομένα – η εξαιρετική ποιότητα των κρητικών υφαντών, η παρουσία πεπειραμένων υφαντριών, η λαογραφική δουλειά που είχε γίνει στις αρχές του 20ου αιώνα – αλλά κυρίως σε ελπίδες και αισθήματα.

Άμεσοι στόχοι ήταν η ανατροπή της συρρίκνωσης της τέχνης, η διάσωση της υφαντικής από τον μαρασμό και τη λήθη που την απειλούσε, καθώς και η αναβίωση των ποικίλων τεχνικών της παραδοσιακής κατασκευής υφασμάτων από όλη την Κρήτη.

Ίσως πιο σημαντικό στην δημιουργία και τη λειτουργία της Πηνελόπης Gandhi, είναι η επιθυμία του αποστασιοποιημένου σύγχρονου ανθρώπου να επιστρέψει στον εαυτό του, στις κινήσεις των χεριών και τη χειροτεχνία, στην περηφάνια της προσωπικής δημιουργίας και την προσωπική σύνδεση με την παράδοση. Η ανάκτηση της υφαντικής τέχνης συμβαδίζει μαζί με μία αίσθηση της αρμονίας του εαυτού με τους άλλους, με μία ανάκτηση της συλλογικότητας μέσω μίας προσωπικής και συνάμα κοινής δημιουργίας.

Με τέτοια περίπου αισθήματα και ελπίδες καταλήξαμε και στην ονομασία.

Πηνελόπη είναι η κατεξοχήν υφάντρα της αρχαιότητας που έζησε όλη τη ζωή της πλάι σε έναν αργαλειό και μέσα από αυτόν έδειξε την πίστη, την αγάπη της και τις πολύπλευρες και πολυμήχανες σκέψεις της. Το όνομα Γκάντι αναφέρεται στον Mαχάτμα Γκάντι, του οποίου η προσωπική εμπλοκή και ενασχόληση με τη χειροτεχνία υποδηλώνει, μία κοινωνική στάση και αντίσταση. Είναι σύμβολο της αντίστασης στην αγγλική κυριαρχία, η οποία μέσω της εκβιομηχάνισης και της υφαρπαγής του βαμβακιού, υποβάθμισε, κατέκτησε και ταπείνωσε την Ινδία.

Η Αποστολή Πηνελόπη Gandhi, είναι μια από τις δράσεις του Πανεπιστημίου των Ορέων, το οποίο είναι επίσημο μέλος του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών – Mountain Partnership, FAO. Είναι εθελοντική, μη κερδοσκοπική και μη επιχορηγούμενη οργάνωση, η οποία ιδρύθηκε το 2007 στην Κρήτη, από τον καθηγητή Οφθαλμολογίας Ιωάννη Παλλήκαρη, από καθηγητές του Πανεπιστημίου Κρήτης και από μεγάλα πανεπιστήμια του εξωτερικού, διανοούμενους, τεχνίτες, κτηνοτρόφους, γεωργούς και μαστόρους του λαϊκού βίου της Κρήτης, με στόχο την διαφύλαξη και τη μελέτη του τρόπου ζωής των ορεινών κοινοτήτων.

Πρόκειται για έναν τρόπο ζωής που στην ολότητά του, ως κοινωνική έκφραση και καθημερινότητα, υπακούει σε πανάρχαιες σχέσεις φύσης και ανθρώπων, κοινωνικές σχέσεις και τρόπους άντλησης των μέσων ζωής, μέσα από την αναβίωση των φυσικών οικονομικών πόρων, την αποτροπή της εγκατάλειψης των χωριών, τη μη εξάντληση του φυσικού πλούτου, την ισορροπία των υδάτων, της άγριας ζωής, των δασών, των ζώων και των πουλιών και την ανάπτυξη οικονομίας μικρής κλίμακας-μεγάλης αξίας.

Ένα τμήμα του είναι η Αποστολή Πηνελόπη Gandhi. Όλα αυτά τα χρόνια οι εθελοντές της, ταξίδεψαν σε όλα τα χωριά της Κρήτης, συλλέγοντας υλικό σχετικό με την υφαντική, εργαλεία, υφάσματα, τεχνικές, ξόμπλια και μοτίβα, φωτογραφίζοντας, βιντεοσκοπώντας, γνωρίζοντας από κοντά ανθρώπους και μεθόδους. Συγκεντρώθηκε τεράστια ποσότητα υλικού που βρίσκεται κατατεθειμένο στο αρχείο. Παράλληλα τα μέλη κατεύθυναν την δραστηριότητά τους προς δύο πεδία. Το ένα ήταν η οργάνωση θεματικών εκδηλώσεων και εκθέσεων-διαδράσεων σε όλη την Ελλάδα, όπου σε δύο περιπτώσεις, στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου το 2012 και στο Μουσείο Μπενάκη το 2013, οι ίδιες οι υφάντρες στα αργαστήρια τους έδειξαν την τέχνη τους μαγεύοντας τους επισκέπτες. Αυτό ήταν πολύ διαφορετικό από την παράθεση εργαλείων και εικόνων όσο καλά και αν εξηγούνται. Οι γυναίκες που υφαίνουν και που μιλούν με τις κινήσεις του σώματος και των δαχτύλων, των ευχών και της συνεργασίας μεταξύ τους, είναι η άμεση γνωριμία με την τέχνη.

Το δεύτερο και σημαντικότερο, είναι ότι η υφαντική σιγά-σιγά στην αρχή και κατόπιν όλο και εντονότερα, εντάχθηκε στα σχολεία της Μέσης και Δημοτικής Εκπαίδευσης ως δραστηριότητα επιλογής. Έτσι έγινε προσέγγιση του συνόλου των παιδιών, φτάσαμε στην καρδιά των στόχων δηλαδή.

Η Πηνελόπη Gandhi και το μέλλον

Τα μέλη της Πηνελόπης Gandhi στοχεύουν στην δημιουργία προϊόντων που απευθύνονται στο σύγχρονο κόσμο, με έναν συνδυασμό παραδοσιακών τεχνικών και σύγχρονων δυνατοτήτων. Επιδιώκεται η παραγωγή εξαιρετικών και πρωτότυπων υφαντικών προϊόντων που θα προωθηθούν στη διεθνή αγορά. Τα μεγάλα επιτεύγματα αυτής της στάσης, ήταν ότι ρίχνοντας το βάρος σε μία αναβίωση, μπόρεσαν να εκκινήσουν εκ νέου δύο σημαντικές δραστηριότητες για την απόκτηση πρώτων υλών που είχαν εκλείψει. Η μία ήταν το λινάρι και η άλλη το μετάξι. Πλέον το λινάρι σε συνεργασία με το ΤΕΙ Κρήτης – Σχολή Γεωπονικής, σπέρνεται και θερίζεται κάθε χρόνο. Επίσης εκτρέφονται μεταξοσκώληκες. Αυτά είναι από τα αφανέστερα αλλά τα πιο σημαντικά έργα που πραγματοποιούνται.

Στο πλαίσιο του γενικού στόχου της αντίστασης στη μαζική παραγωγή, στη φθοροποιό πραγματικότητα του μιμητισμού και της ομοιομορφίας, προβάλλονται και μερικοί ειδικότεροι στόχοι όπως:

• η διδασκαλία της τέχνης από τις πολύπειρες δεξιοτέχνες υφάντρες μας στη νέα γενιά και γενικά η ευαισθητοποίηση των νέων

• η δημιουργία και προώθηση στη διεθνή αγορά, σε Μουσεία και ιδιωτικές συλλογές, χειροποίητων και αριθμημένων υφαντών

• η δημιουργία Κοσμητειών – Εστιών Υφαντικής και η δυναμική ενσωμάτωση τους στο σύγχρονο τρόπο ζωής, με μοντέρνες μεθόδους και

• η δημιουργία οικοτεχνιών παραγωγής φυτικών και ορυκτών βαφών.