Η Κάνδανος οικουμενικό ορόσημο Αντίστασης στο φασισμό

Του Δρ. Αριστομένη Ι. Συγγελάκη *

«Ακόμα και το αίμα μας, χωρίς αμφιβολία,

αν χρειαστεί θα δώσουμε για την ελευθερία!»[1]

Η αυθόρμητη λαϊκή Αντίσταση, ο πάνδημος συναγερμόςτης Μάχης της Κρήτης αποτέλεσε το έναυσμα, τον καταλύτη και την εναρκτήρια πράξη της οικοδόμησης της Ευρωπαϊκής Λαϊκής Αντίστασης, της κυριότερης καινοτομίας του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Ο κρητικός λαός δεν λογάριασε ότι ήταν ουσιαστικά άοπλος, δεν πτοήθηκε από το γεγονός ότι έλειπε η 5^η Μεραρχία Κρητών, ούτε φοβήθηκε τη θηριώδη γερμανική υπεροπλία.Μέσα σε χρόνο – ρεκόρ περισσότερες από 600 μικρές και μεγάλες ομάδες κατοίκων του νησιού οργανώθηκαν και έσπευσαν στα σημεία όπου έπεφταν οι αλεξιπτωτιστές, οι ουρανίτες. Οι ανυπότακτοι Κρήτες, οι «αστράτευτοι μαχητές», αντιστάθηκαν με ηρωισμό στον εισβολέα, προκαλώντας στις επίλεκτες γερμανικές δυνάμεις βαρύτατες απώλειες, τις μεγαλύτερες από την έναρξη του πολέμου.Και αν η 5η Μεραρχία ήταν παρούσα, η ζυγαριά ίσως είχε γύρει προς την πλευρά των αμυνόμενων Κρητικών. Η νίκη των Γερμανών ήταν πύρρειος, το πλήγμα που υπέστησαν πολύ μεγάλο.

Συγκλονιστική η λαϊκή Αντίσταση στην επαρχία Σελίνου!

Η λαϊκή Αντίσταση στην Κάνδανο και την ευρύτερη περιοχή πήρε χαρακτήρα καθολικό. Στην Κάνδανο συγκροτήθηκε, ίσως, η πολυπληθέστερη απ’ όλες τις ομάδες με 250 πολίτες, που πολέμησε με ηρωισμό τους Γερμανούς στο φαράγγι της Κανδάνου προκαλώντας τους μεγάλες απώλειες. Μάλιστα οι ηρωικοί Καντανιώτες και Σελινιώτεςπολέμησαν μόνοι τους, χωρίς καμία στρατιωτική, ελληνική ή συμμαχική δύναμη, στο πλευρό τους! Μοναδικό στα παγκόσμια χρονικά γεγονός είναι καιη απόφαση της λαϊκής συνέλευσης της Κανδάνου, το βράδυ της 22ας Μαΐου, να συνεχιστεί ο αγώνας, παρά το γεγονός ότι η Μάχη της Κρήτης έχει ήδη κριθεί, και παρά τον κίνδυνο να καταστραφεί τη Κάνδανος!..

Στις 23 και 24 Μαΐου οι µάχες στα Φλώρια, στα Μεσαύλια και στο Φαράγγι της Καντάνου είναι εξαιρετικά σκληρές. Η τεράστια γερμανική και οπλισμένη σαν αστακός δύναμη συναντά απρόσμενη αντίσταση από τους αποφασισμένους Σελινιώτες. Το ξημέρωμα της 25^ης Μαΐου, κι αφού είχαν τελειώσει οι σφαίρες, οι αστράτευτοι μαχητές διέφυγαν στο βουνό αποτρέποντας τον δηµογραφικόαφανισµό της Κανδάνου και της ευρύτερης περιοχής. Όμως δεν μπόρεσαν να αποτρέψουν την ισοπέδωση του χωριού και τις εκτελέσεις όσων αμάχων οι Γερμανοί βρήκαν στο διάβα τους. Στις 3 Ιουνίου οι Γερμανοί, αφού έχουν καταλάβει το λιμάνι της Παλαιοχώρας, επιστρέφουν στην Κάνδανο για να την ισοπεδώσουν. Είχε προηγηθεί η σφαγή στο Κοντομαρί, η πρώτη μετά τη Μάχη της Κρήτης, αλλά και μαζικές εκτελέσεις σε αρκετά ακόμη μαρτυρικά χωριά κατά τη διάρκεια της Μάχης της Κρήτης (με κυριότερες αυτές στα Μισίρια Ρεθύμνου και τον Κακόπετρο Χανίων, στις 23 και 24 Μαΐου 1941).

Τον Σεπτέμβρη του 1941 οι Γερμανοί ξανάρχονται και προχωρούν σε μαζική εκτέλεση ανδρών στην Παλαιοχώρα και εμπρησμούς οικισµών σε όλη την επαρχίαΣελίνου. Πέραν των εκτελέσεων και της κασταστροφής του χωριού το Γ’ Ράιχ επιφυλάσσει στον πληθυσµό της Κανδάνου μία ακόμη δοκιμασία: οι Καντανιώτεςθα υποχρεωθούν να παραµείνουν μέχρι την αμνηστία του 1942επικηρυγµένοι και εξορισµένοι από τις εστίες τους.

Η καθολικότητα της συµµετοχής, η ενότητα και η αποτελεσματικότητα στη δράση και η απαράμιλλη γενναιότητα ήταν τα χαρακτηριστικά εκείνα που δημιούργησαν το θαύμα του παλλαϊκού ξεσηκωμού. Όπως επισημαίνει η Νίκη Παπαηλιάκη[2] για την επαρχία Σελίνου, η παραδοσιακή πολεµικήετοιµότητα, η ικανότητα συντονισμού σε έκτακτες, πολεμικές, καταστάσεις και η επίδειξη αλληλεγγύης επέτρεψαν την ένταξη όλων των κατοίκων  στον αγώνα, συµπεριλαµβανοµένων και των γυναικών.Οι Καντανιώτες, οι Σελινιώτες και όλοι οι Κρήτες πήραν στους ώμους τους την τιμή όλης της Ευρώπης! Γι’ αυτό οι Γερμανοί θέλησαν να σβήσουν από το χάρτη την Κάνδανο. Και αφού την ισοπέδωσαν τοποθέτησαν και, διαδοχικά, τρεις πινακίδες, αδιάψευστα πειστήρια της κτηνωδίας τους.

Η αποδόμηση του μύθου του «γενναίου στρατιώτη της Βέρμαχτ»

Στη Μάχη της Κρήτης καταρρίφθηκε πλήρως ο μύθος της ανωτερότητας του στρατιώτη της Βέρμαχτ, που είχε δημιουργήσει το Γ’ Ράιχ!Όπως τεκμηριώνει ο Δρ. Γιώργος Καλογεράκης, σύμφωνα με τον μύθο αυτό οι Γερμανοί στρατιώτες  – και ιδίως οι αλεξιπτωτιστές – ήταν άριστα εκπαιδευμένοι, ακαταμάχητοι στο πεδίο της μάχης, τηρούσαν όλους τους διεθνείς κανόνες του πολέμου, σέβονταν τους αιχμαλώτους, έκαναν διάκριση μεταξύ εμπολέμων και αμάχων. Ο Χάιντς Ρίχτερ μάλιστα τους περιγράφει ως «ιππότες» και «ιδεαλιστές». Όμως, στη Μάχη της Κρήτης ο «γενναίος στρατιώτης» της Βέρμαχτ:

• ταπεινώθηκε στο πεδίο της μάχης από τους άοπλους και ανεκπαίδευτους πολίτες της Κρήτες.
• Αποδείχθηκε θρασύδειλος και ανέντιμος καθώς δεν δίσταζε να χρησιμοποιήσει ως ασπίδα τους αμάχους.
• Διέπραξε ειδεχθέστατα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας κατασφάζοντας χωρίς ενδοιασμό γυναικόπαιδα και ανήμπορους ανθρώπουςκαι καίγοντας χωριά.
• Δεν σεβάστηκε τους αιχμαλώτους, είτε πολίτες είτε στρατιώτες των Συμμάχων.
• Προέβη συστηματικά σε πλιάτσικο, αφού πριν τις ανατινάξεις και πυρπολήσεις των οικισμών, αφαιρούσε όλα τα αντικείμενα αξίας.
• Τέλος αποδείχθηκε και πρόθυμος παραχαράκτης της Ιστορίας.

Ανυποχώρητος αγώνας ενάντια στη λήθη και την παραχάραξη της Ιστορίας

Η Κρήτη και όλη η Ελλάδα αντιστάθηκε ηρωικά στο Γ’ Ράιχ και τον Άξονα πληρώνοντας βαρύτατο τίμημα. Το αποτύπωμα της κτηνωδίας έμεινε χαραγμένο στους εκατοντάδες χιλιάδες τάφους των θυμάτων, στα πρόωρα γηρασμένα πρόσωπα των επιζώντων, στα μαύρα ρούχα των γυναικών, στα καμένα χωριά, στα λημέρια, στα ριζίτικα, στις μαρτυρίες. Στις επιγραφές που άφησαν οι κατακτητές. Μα πάνω απ’ όλα στην καρδιά και το μυαλό των ανθρώπων. Η Κατοχή σφράγισεμε μαύρο, ανεξίτηλο, χρώμα τη ζωή τους, και ιδίως των παιδιών, που γνώρισαν τη σκληρότητα από τα πιο τρυφερά τους χρόνια. Και υπονόμευσε καθοριστικά την ανάπτυξη της χώρας.

Σήμερα, σε μία εποχή κοινωνικής κρίσης, πολέμου και επανάκαμψης  του φασιστικού φαινομένου η διεκδίκηση των γερμανικών οφειλών έχει πολλαπλό περιεχόμενο: ανάδειξης της μνήμης. Υπεράσπισης της ιστορικής αλήθειας απέναντι στην πλαστογράφησή της. Απόδοσης Δικαιοσύνης. Θωράκισης της δημοκρατίας. Και αποτελεί διαρκές διάβημα υπέρ της Ειρήνης.

Απέναντι σε φανερούς ή κρυφούς παραχαράκτες της Ιστορίας, απέναντι σε φανερούς ή κρυφούς αρνητές της διεκδίκησης των γερμανικών οφειλών, απέναντι σε όσους συμπράττουν στο εγχείρημα να τεθεί η ιστορική μνήμη της χώρας μας υπό τον έλεγχο του γερμανικού κράτους, το κίνημα διεκδίκησης των γερμανικών οφειλών με μπροστάρη το Εθνικό Συμβούλιο, συνεχίζει αταλάντευτα τον αγώνα, συνδέοντας τη γενιά της Αντίστασης με τις νεότερες γενιές. Κι έχουμε στο πλευρό μας τον ελληνικό λαό και όλο και περισσότερους Γερμανούς δημοκράτες που αντιλαμβάνονται ότι χωρίς Δικαιοσύνη κι Αποζημίωση δεν θα μπορέσει ποτέ να απαλλαγεί η ΟΔΓ από το άγος των εγκλημάτων του Γ’ Ράιχ.

Η ναζιστική Γερμανία θέλησε να σβήσει από το χάρτη την Κάνδανο. Δεν τα κατάφερε! Η Κάνδανος είναι εδώ, τιμά τους νεκρούς της, αγωνίζεται για ένα δημοκρατικό και δημιουργικό μέλλον, βροντοφωνάζει «ποτέ ξανά» και αγωνίζεται για Μνήμη, Ειρήνη και Δικαιοσύνη!

 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Μαντινάδα της αντάρτισσας κυρίας Μαρίας, το Μάιο του 2015, κατά τη διάρκεια της τελετής μνήμης στο μαρτυρικό Μαγαρικάρι του δήμου Φαιστού.

[2]“Η μάχη της Καντάνου, Μάιος 1941 : τελευταία μάχη του πολέμου ή πρώτη μάχη της Αντίστασης;” “La bataille de Kandanos (mai 1941): dernièrebataille de la Guerre ou première de la Résistance?” Αρχειοτάξιο 20 (Δεκέμβριος 2018) 152-159.

 

* Πανεπιστημιακός, Συγγραμματέας του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα

"google ad"