Η καρδιά της αλληλεγγύης και της ισότητας χτυπά στα Αλληλέγγυα Σχολεία

Εδώ και πολλά χρόνια, τα Σχολεία Αλληλεγγύης σε κάθε γωνιά της χώρας βοηθούν εκατοντάδες μαθητές ελληνικής καταγωγής αλλά και όλων των εθνικοτήτων, προσφέροντας μαθήματα ενισχυτικής διδασκαλίας, ελληνικών και ξένων γλωσσών, αλλά και προετοιμασία για τις Πανελλαδικές εξετάσεις. Λειτουργώντας με ανοιχτές συνελεύσεις και οριζόντιες διαδικασίες, τα Αλληλέγγυα Σχολεία προάγουν την έννοια της δημοκρατίας, της ισότητας και της ισόνομης συμμετοχής στα κοινά, εντός και εκτός της εκπαιδευτικής διαδικασίας, δίνοντας ταυτόχρονα σε όλους μας μαθήματα αντίστασης και αλληλεγγύης προς όσους και όσες το έχουν ανάγκη.

Έτσι λοιπόν, στις 16 και 17 Ιουνίου, το Πανελλαδικό Συντονιστικό Σχολείων Αλληλεγγύης μας καλεί να «διεκδικήσουμε δημιουργώντας», διοργανώνοντας μια διήμερη συνάντηση στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών με θέμα την παιδεία ως κοινό αγαθό. Στο διήμερο θα συμμετάσχουν καθηγητές και μαθητές των Αλληλέγγυων Σχολείων, αλλά και εκπαιδευτικοί και επιστήμονες από χώρες του εξωτερικού, σε συζητήσεις που ξεκινούν από τη λειτουργία των σχολείων και φτάνουν μέχρι τα κοινωνικά κινήματα σε σχέση με την παιδαγωγική, τις έμφυλες ταυτότητες στην εκπαίδευση και την κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία.

Το TVXS, με αφορμή τη διήμερη συνάντηση, μίλησε με τη Μαρινίκη Κολιαράκη, καθηγήτρια στο Σχολείο Αλληλεγγύης Κερατσινίου, σε μια συζήτηση για το έργο των Σχολείων, την αλληλεγγύη και τη δημοκρατία στην εκπαιδευτική διαδικασία.

-Διδάσκετε στο Σχολείο Αλληλεγγύης Κερατσινίου. Πότε ξεκίνησε η λειτουργία του, τι μαθήματα προσφέρονται και πόσοι μαθητές τα παρακολουθούν;

Το Φεβρουάριο του 2013, μια ομάδα καθηγητών και πολιτών του Κερατσινίου πήραμε την πρωτοβουλία, στο πλαίσιο δράσεων έμπρακτης αλληλεγγύης, να ξεκινήσουμε ενισχυτικά μαθήματα για μαθητές γυμνασίου και λυκείου. Ήταν ένας τρόπος για να στηρίξουμε μαθητές των οποίων οι οικογένειες δυσκολεύονταν να καλύψουν το κόστος των φροντιστηρίων, στη βάση της ισότιμης πρόσβασης στη γνώση, αλλά και στη βάση της αλληλεγγύης και της συμμετοχής.

Απευθυνθήκαμε αρχικά στα σχολεία της περιοχής για εθελοντές καθηγητές και κάναμε την πρώτη συνέλευση, στην οποία αποφασίσαμε να απευθυνθούμε στη σχολική επιτροπή του δήμου για την παραχώρηση κάποιου χώρου. Μας παραχωρήθηκε η χρήση κάποιων αιθουσών στο 2ο λύκειο Κερατσινίου, όπου συνεχίζουμε να στεγάζουμε τη δράση μας.

Από τότε μέχρι σήμερα έχουν περάσει πολλοί και πολλές εθελοντές καθηγητές και εθελόντριες καθηγήτριες,  μαθητές και μαθήτριες. Κάθε χρονιά ήταν διαφορετική. Όταν ξεκινήσαμε η ανάγκη ήταν πιο επιτακτική και ήταν περισσότεροι και οι μαθητές αλλά και οι καθηγητές που ήθελαν να προσφέρουν. Φέτος είχαμε περίπου 30 μαθητές, εκ των οποίων 16 μαθητές, σε τμήματα προετοιμασίας για πανελλήνιες, οι υπόλοιποι σε τμήματα γυμνασίου και λυκείου και ήμασταν δέκα καθηγητές. Προσπαθούμε να καλύπτουμε όλες τις ανάγκες που προκύπτουν κατά τη διάρκεια των εγγραφών, αυτό δεν είναι πάντα εφικτό, αλλά καλύπτονται οι περισσότερες. Κάθε χρόνο ταυτόχρονα με την ανακοίνωση των εγγραφών κάνουμε έκκληση και για εθελοντές.

-Πότε δημιουργήθηκε το Πανελλαδικό Συντονιστικό Αλληλέγγυων Σχολείων και με ποιο τρόπο ακριβώς λειτουργεί;

Το Πανελλαδικό Συντονιστικό Αλληλέγγυων Σχολείων συγκροτήθηκε τον Οκτώβριο του 2015, μετά από μια σειρά συναντήσεων δομών που ασχολούνται με την εκπαίδευση στο πεδίο της αλληλεγγύης και σε αυτοοργανωμένο, συμμετοχικό και δημοκρατικό πλαίσιο. Μέσα από αυτές τις συναντήσεις θελήσαμε να διαμορφώσουμε μια κοινή ταυτότητα, που να χωράει πολλά διαφορετικά σχολεία και ένα συνεκτικό οραματικό στόχο.

Το Συντονιστικό λειτουργεί με ανοιχτές μεικτές συνελεύσεις, μαθητών, γονέων και καθηγητών, χωρίς μόνιμους αντιπροσώπους και όλες οι αποφάσεις λαμβάνονται με συναίνεση, χωρίς ψηφοφορία.

Στόχος του συντονιστικού είναι η εμβάθυνση στο ρόλο των αλληλέγγυων σχολείων, ως χώρων που θέλουν να εμπλουτίσουν το δημόσιο χαρακτήρα της εκπαίδευσης και η ενδυνάμωσή τους. Σε αυτό το πλαίσιο έχουμε ήδη πραγματοποιήσει δύο ανοιχτές εκδηλώσεις, η πρώτη ήταν μια παρουσίαση της ταυτότητας και των στόχων των αλληλέγγυων σχολείων, όπως είχε προκύψει από τις συζητήσεις των δομών και η δεύτερη με τη διαπολιτισμικότητα.

-Σε όλο το διάστημα λειτουργίας των Αλληλέγγυων Σχολείων, έχουν δημιουργηθεί ουσιαστικοί δεσμοί με τα «κανονικά» σχολεία των μαθητών, με δεδομένο ότι ο ρόλος σας είναι συμπληρωματικός ως προς αυτά;

Η σχέση μας με το δημόσιο σχολείο είναι κυρίως μέσω των ανθρώπων. Δεν υπάρχει ένα παράλληλο μοντέλο. Αν θα θέλαμε να αναφέρουμε παραδείγματα θα έπρεπε να αναφερθούμε σε κάθε περίπτωση ξεχωριστά. Ένα εξαιρετικά ελπιδοφόρο παράδειγμα, είναι η περίπτωση του Αλληλέγγυου Σχολείου της Κίνησης Πολιτών Μοσχάτου «Μεσοποταμία», που είναι το πιο μαζικό από τα αλληλέγγυα σχολεία και έχει μια συνεργασία με το σύλλογο γονέων του 2ου γυμνασίου Μοσχάτου, από την οποία φέτος προέκυψε και μια θεατρική ομάδα.

Στα Αλληλέγγυα Σχολεία διδάσκουν καθηγητές που διδάσκουν και στο δημόσιο σχολείο και μαθητές που είναι μαθητές και στο δημόσιο σχολείο. Ο βασικός μας στόχος είναι να καλλιεργήσουμε μια κουλτούρα συμμετοχής και πιο ισότιμες σχέσεις. Αυτό συμβαίνει μέσα από την αλλαγή της νοοτροπίας.

-Ως εκπαιδευτικός σε Σχολείο Αλληλεγγύης, ποια θεωρείτε πως είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι μαθητές και οι μαθήτριες που περνούν από τα θρανία σας και με ποιο τρόπο εργάζεστε για την επίλυσή τους;

Πρώτος στόχος είναι πάντα να ενισχύσουμε την αυτοπεποίθηση των παιδιών που φτάνουν στα θρανία μας. Είναι πολύ σημαντικό να αποτρέψουμε την «παραίτηση». Να στηρίξουμε παιδιά που έχουν να αντιμετωπίσουν πολλές δυσκολίες. Αυτό το κάνουμε με την πρόθεσή μας να βοηθήσουμε τα παιδιά, θέτοντας ρεαλιστικούς εκπαιδευτικούς στόχους, χωρίς να καλλιεργούμε τον ανταγωνισμό ή το κυνήγι των βαθμών.

Οι έφηβοι όμως έχουν και μια ανάγκη έκφρασης, την οποία δεν μπορούν να ικανοποιήσουν μέσα στο σχολείο. Εμείς επιχειρούμε να τους δείξουμε τρόπους και να τους δώσουμε κίνητρα για να εκφραστούν θετικά. Να πουν τη γνώμη τους για το σχολείο που θέλουν.

-Τα Αλληλέγγυα Σχολεία, μεταξύ άλλων, προσφέρουν μαθήματα της ελληνικής γλώσσας σε πρόσφυγες και μετανάστες. Ποιο είναι το feedback που εισπράττει ένας καθηγητής στα σχολεία σας από τη συναναστροφή μαζί τους και ποιες είναι οι δικές τους εντυπώσεις όπως σας τις έχουν εκφράσει ανά τα χρόνια;

Τα αλληλέγγυα σχολεία μεταναστών και προσφύγων είναι σχολεία με μεγάλη ιστορία. Τα περισσότερα σχολεία μεταναστών λειτουργούν περισσότερο από μια δεκαετία και ουσιαστικά έδωσαν τεχνογνωσία στα σχολεία που δημιουργήθηκαν μετά το 2011. Προσωπικά δεν έχω μεγάλη εμπειρία από τα μαθήματα σε μετανάστες και πρόσφυγες, αν και παρακολουθώ αρκετά τη δράση του Ανοιχτού Σχολείου Μεταναστών Πειραιά.

Είναι μια σπουδαία πρωτοβουλία. Τα σχολεία αυτά εκτός από την εκμάθηση της γλώσσας, είναι και χώροι κοινωνικοποίησης και προσφέρουν ορατότητα και προστασία στους μαθητές τους. Δίνουν μεγάλη βαρύτητα στην ανταλλαγή πολιτιστικών στοιχείων, στις κουζίνες, στους χορούς, τις παραδόσεις. Είναι πολύ σημαντικό γιατί εκτός από το να μαθαίνουν εκείνοι τη γλώσσα και τον πολιτισμό μας, μαθαίνουμε κι εμείς από αυτούς. Σε αυτούς τους χώρους υπάρχει μια αμοιβαιότητα, ιδιαίτερα σημαντική για κοινωνικές ομάδες, όπως τους μετανάστες.

– Έχει αυξηθεί το ενδιαφέρον για τα μαθήματα ελληνικών από το ξεκίνημα του έργου των Σχολείων, κι αν όχι, τι πιστεύετε πως ευθύνεται γι’ αυτό;

Η εικόνα που μεταφέρουν τα σχολεία μεταναστών και προσφύγων στο συντονιστικό είναι ότι το ενδιαφέρον είναι αυξημένο, το οποίο εξηγείται εύκολα, αφού είμαστε σε μια εποχή με μεγάλες μετακινήσεις πληθυσμών. Η ποιοτική διαφορά είναι ότι υπάρχει πλέον μεγάλο ενδιαφέρον για εκμάθηση και άλλων γλωσσών παράλληλα με τα ελληνικά, αφού πολλοί μαθητές των σχολείων μεταναστών, δεν σκοπεύουν να μείνουν στην Ελλάδα.

-Πως προάγεται για εσάς η έννοια της δημοκρατίας και της ισότητας μέσω των Αλληλέγγυων Σχολείων;

Τα αλληλέγγυα σχολεία λειτουργούν με μεικτές συνελεύσεις και με οριζόντιο τρόπο, όπως και το συντονιστικό. Πραγματοποιούν δράσεις πολιτισμού και αλληλεγγύης τις οποίες οργανώνουν όλοι μαζί.

Οι μαθητές έχουν την ευκαιρία να συζητήσουν και να πουν τη γνώμη τους για το χώρο και τον τρόπο που γίνονται τα μαθήματά τους. Είναι πολύ διαφορετικό από το σχολείο τους, όπου ψηφίζουν για το πενταμελές και το δεκαπενταμελές, τα οποία έχουν κι αυτά περιορισμένο πεδίο παρέμβασης.

Επίσης σημαντικό είναι ότι το να οργανώνουμε μαζί μια δράση, να διαμορφώνουμε το χώρο μας, καθηγητές και μαθητές δημιουργεί πιο ισότιμες σχέσεις. Βοηθάει τα παιδιά να διαχωρίσουν τον ρόλο του καθηγητή στην τάξη, που είναι καθοδηγητικός και σε ένα βαθμό εξουσιαστικός, με τον καθηγητή έξω από την τάξη.

-Πως πάρθηκε η απόφαση για τη διοργάνωση της διήμερης συνάντησης και ποιοι είναι οι στόχοι που έχουν τεθεί από το Συντονιστικό;

Πιστεύουμε ότι είναι μια κρίσιμη στιγμή για να συζητήσουμε και να αναστοχαστούμε σχετικά με το ρόλο μας και τους στόχους μας. Η οικονομική κρίση δεν έχει την επιτακτικότητα που είχε τα προηγούμενα χρόνια, συνεπώς η ανάγκη δεν είναι η ίδια.

Παρόλα αυτά δεν πιστεύουμε ότι τα αλληλέγγυα σχολεία έχουν ολοκληρώσει την αποστολή τους. Στόχος μας είναι να απευθύνουμε τα ζητήματα που αφορούν τα αλληλέγγυα σχολεία σε ένα ευρύτερο κοινό, να μιλήσουμε για το εκπαιδευτικό περιεχόμενο και τις εκπαιδευτικές πρακτικές και να καλλιεργήσουμε συμμαχίες για μια εκπαίδευση πιο δημοκρατική, πιο συμπεριληπτική, πιο συμμετοχική.

-Στο διήμερο έχετε αναλάβει την εισήγηση και το συντονισμό της συζήτησης πάνω στο ζήτημα των έμφυλων ταυτοτήτων στην εκπαίδευση.  Πόσο ενημερωμένοι είναι για εσάς οι εργαζόμενοι στην εκπαιδευτική κοινότητα γύρω από αυτές και με ποιο τρόπο συμβάλουν τα Αλληλέγγυα Σχολεία στο  κομμάτι των δικαιωματικών διεκδικήσεων αυτού του τύπου μέσω της εκπαίδευσης;

Η κοινωνία δεν είναι αρκετά ενημερωμένη για τα ζητήματα των έμφυλων ταυτοτήτων και του σεξουαλικού προσανατολισμού. Οι εργαζόμενοι στην εκπαίδευση δεν έχουν κάποια ιδιαίτερη επιμόρφωση στα ανθρώπινα δικαιώματα ή και ειδικότερα σε ζητήματα φύλου και σεξουαλικού προσανατολισμού. Οι δύο έρευνες που θα παρουσιαστούν στη συζήτηση από το «πολύχρωμο σχολείο» και την «Colour Youth», επιβεβαιώνουν την ανάγκη για ενημέρωση των εκπαιδευτικών. Εκτός από τους ανθρώπους και τα σχολικά εγχειρίδια πολύ συχνά δεν έχουν συμπεριληπτικές αναπαραστάσεις, όπως αποτυπώνεται και στον οδηγό που θα μας παρουσιάσουν οι «οικογένειες ουράνιο τόξο».

Οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές στα αλληλέγγυα σχολεία είναι μέρος του προβλήματος. Άλλωστε οι ίδιοι είναι και στο δημόσιο σχολείο. Το πλαίσιο όμως που λειτουργούν τα αλληλέγγυα σχολεία, δημιουργεί ένα πιο ασφαλές περιβάλλον για τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα, αφού προωθεί τη σύνθεση των διαφορετικοτήτων και δεν αφήνει περιθώριο για διακρίσεις και συμπεριφορές εκφοβισμού.

Εξάλλου τα ζητήματα αυτού του τύπου πηγάζουν από το πατριαρχικό πρότυπο συγκρότησης της κοινωνίας, με το οποίο έρχονται σε αντίθεση οι πρακτικές των αλληλέγγυων σχολείων και αντίστοιχων εγχειρημάτων.

-Μια επίσης ενδιαφέρουσα συζήτηση του διημέρου έχει να κάνει με την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία. Με ποιο τρόπο εντάσσονται τα Αλληλέγγυα Σχολεία σε αυτή την αφήγηση;

Τα Αλληλέγγυα Σχολεία δεν είναι μέρος της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας, αφού η παιδεία είναι ένα κοινό αγαθό, επομένως δεν έχει ανταλλακτική αξία.

Όμως, το αφήγημα του εκδημοκρατισμού της οικονομίας μέσα από ένα αποκεντρωμένο μοντέλο, με άξονα τις ανάγκες της κοινωνίας και όχι τα υπερκέρδη, είναι συνυφασμένο με τα χαρακτηριστικά των αλληλέγγυων σχολείων.
Μέσα από τη λειτουργία τους, μπορούν να «εκπαιδεύουν» τους εμπλεκόμενους στη λογική του συνεργατισμού.

Συνολικά τέτοιες πρωτοβουλίες, με χαρακτηριστικά τη συμμετοχή και τη συλλογική διαχείριση μπορούν να δημιουργούν οικοσυστήματα σε τοπικό επίπεδο, που συμβάλουν στη δημιουργία αυτόνομων κοινοτήτων.

 

Η διήμερη συνάντηση που διοργανώνει το Πανελλαδικό Συντονιστικό Αλληλέγγυων Σχολείων θα διεξαχθεί στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών. Για περισσότερες πληροφορίες, όπως και για το πρόγραμμα του διημέρου, μπορείτε να επισκευθείτε την ιστοσελίδα του, //meeting.solidarityschools.gr/

"google ad"