Η μεγαλύτερη κρίση χρέους στην ιστορία καραδοκεί

Το 2020, οι πλούσιες χώρες ξόδεψαν σχεδόν 12 τρισεκατομμύρια δολάρια, για να αποτρέψουν την οικονομική κατάρρευση και να μετριάσουν τις επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19 στους πολίτες τους. Αυτό το «δημοσιονομικό κίνητρο» δεν περιλαμβάνει νομισματικό κίνητρο με τη μορφή χαμηλότερων επιτοκίων και αγοράς χρηματοοικονομικών επενδυτικών αγαθών από την κεντρική τράπεζα.

Απεναντίας, η απάντησή τους στις καταστροφικές οικονομικές επιπτώσεις της COVID-19 στις λεγόμενες αναπτυσσόμενες χώρες στην Αφρική, την Ασία και τη Λατινική Αμερική – τις οποίες περιέγραψε ο πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας Ντέιβιντ Μαλπέζ ως «χειρότερες από την οικονομική κρίση του 2008 και στη Λατινική Αμερική χειρότερες από την κρίση χρέους της δεκαετίας του 1980»- ήταν μια κλωτσιά στα μούτρα. Τον Νοέμβριο, ο Κεν Οφόρι Άττα, υπουργός Οικονομικών της Γκάνας, σχολίασε ότι «Η ικανότητα των κεντρικών τραπεζών στη Δύση να ανταποκριθούν [στην πανδημία] σε έναν απίστευτο βαθμό, και τα όρια της ικανότητάς μας να ανταποκριθούμε, είναι εκ διαμέτρου αντίθετες … Νιώθουμε σαν να φωνάζουμε “Δεν μπορώ να ανασάνω”».

Η ικανότητα των φτωχών εθνών να ανταποκρίνονται στην πανδημία παρεμποδίζεται επίσης από τα υπανάπτυκτα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης. Οι μέσες κατά κεφαλήν δαπάνες υγείας σε χώρες με υψηλό εισόδημα το 2018 ήταν 5.562 $, 156 φορές υψηλότερες από τα 35,6 $ ετησίως που δαπανήθηκαν κατά κεφαλή σε χώρες χαμηλού εισοδήματος και 21 φορές περισσότερο από τα 262 δολάρια που δαπανήθηκαν κατά κεφαλή στις «αναπτυσσόμενες χώρες» στο σύνολό τους.

Την παραμονή της συνόδου κορυφής των G20 του Νοεμβρίου, υπό την προεδρία της Σαουδικής Αραβίας, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες προειδοποίησε ότι «ο αναπτυσσόμενος κόσμος βρίσκεται στον γκρεμό της οικονομικής καταστροφής και της κλιμάκωσης της φτώχειας, της πείνας και της ανείπωτης ταλαιπωρίας» και ζήτησε από τους ηγέτες των G20 μια ανάλογη απάντηση. Οι G20 είναι πραγματικά G7 – δηλαδή, τα επτά κορυφαία πλούσια έθνη, οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιαπωνία, ο Καναδάς, η Ιταλία – κρυμμένα στο παρασκήνιο. Ασκούν τον έλεγχο, ενώ τα άλλα 13 έθνη, συμπεριλαμβανομένης της Βραζιλίας, της Νότιας Αφρικής, της Σαουδικής Αραβίας και της Ινδίας, προσδίδουν νομιμότητα στις αποφάσεις τους.

Η απάντηση των πλούσιων εθνών στην καταστροφή που πλήττει τα φτωχά έθνη είναι η «Πρωτοβουλία Αναστολής Υπηρεσιών Χρέους» (DSSI) – μια προσφορά για τις 77 «λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες» για αναστολή πληρωμών τόκων σε επίσημους πιστωτές (δηλ. πλούσιες κυβερνήσεις, το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα) έως τον Ιούνιο του 2021. Οι ανεσταλμένες πληρωμές θα προστεθούν στο ήδη μη υποστηριζόμενο χρέος τους και κάθε σεντ θα πρέπει να καταβληθεί εντός πέντε ετών.

Στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική, μόνο η Βολιβία, η Γρενάδα, η Γουιάνα, η Αϊτή, η Ονδούρα και η Νικαράγουα πληρούν τις προϋποθέσεις για αυτά τα ελαφριά οφέλη. Οι υπόλοιποι πρέπει να συνεχίσουν να ρίχνουν χρήματα στο στόμα των πιστωτών τους στα πλούσια έθνη χωρίς να σταματήσουν ούτε για μια μέρα, αντί να χρησιμοποιήσουν αυτά τα μετρητά για να αντιμετωπίσουν τις ιατρικές και οικονομικές κρίσεις τους.

Διάσωση των πλουσίων

Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Αυτή η «ελάφρυνση» του χρέους ισχύει μόνο για τους τόκους που οφείλονται στις κυβερνήσεις και όχι για τους ιδιώτες δανειστές. Ακόμη και η Παγκόσμια Τράπεζα έχει αποκλειστεί από αυτήν τη μικρή γενναιοδωρία – ο Ντέιβιντ Μαλπάς, πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας, απέρριψε τις εκκλήσεις για «πάγωμα» 7 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε τόκους, λόγω του ότι κάτι τέτοιο θα έβλαπτε την ικανότητα της Τράπεζας να δίνει νέα δάνεια. Ως αποτέλεσμα, μόνο το 41% των 42,7 δισεκατομμυρίων δολαρίων που χρωστούσαν οι χώρες DSSI σε πληρωμές χρέους για το 2020 είναι κατάλληλο για απαλλαγή.

Η αναστολή πληρωμών τόκων σε δημόσιους πιστωτές διευκολύνει αυτές τις απελπιστικά φτωχές χώρες να εξυπηρετήσουν τα χρέη τους σε ιδιώτες πιστωτές – όπως οι Blackrock, JP Morgan, HSBC, UBS και τα πλούσια άτομα που εξυπηρετούν. Με άλλα λόγια, οι κυβερνήσεις των πλούσιων χωρών δεν διασώζουν φτωχές χώρες, διασώζουν πλούσιους επενδυτές σε αυτές τις φτωχές χώρες.

Από την αρχή, οι ιδιώτες πιστωτές έχουν κληθεί να συμμετάσχουν στο DSSI προσφέροντας καθυστερήσεις στις πληρωμές τόκων, αλλά αρνήθηκαν να το πράξουν. Τον Νοέμβριο, οι ηγέτες της ομάδας G20 επανέλαβαν αυτές τις φρούδες εκκλήσεις: «Υπάρχει έλλειψη συμμετοχής από ιδιώτες πιστωτές και τους ενθαρρύνουμε έντονα να συμμετάσχουν με συγκρίσιμους όρους όταν ζητηθεί από επιλέξιμες χώρες», όπως είπε η Στέφανι Μπλάνκενμπουργκ, επικεφαλής χρηματοδότησης χρέους και ανάπτυξης στη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το εμπόριο και την ανάπτυξη: «Υπάρχει συμφωνία μεταξύ των προηγμένων και αναπτυσσόμενων χωρών στην G20 να εκπροσωπούν μόνο τα συμφέροντα των πιστωτών».

Ζητήστε, και θα λάβετε… μεγαλύτερο χρέος

Μέχρι στιγμής, 44 χώρες έχουν υποβάλει αίτηση για ανακούφιση βάσει του DSSI και έχουν αναβληθεί συνολικά 5,4 δισεκατομμύρια δολάρια σε τόκους, για να προστεθούν στο συνολικό οφειλόμενο χρέος τους, το οποίο ανήλθε σε 477 δισεκατομμύρια δολάρια το 2018. Αυτές οι εξοικονομήσεις ισοδυναμούν με 2,2% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος, ή περίπου το ένα δέκατο της πτώσης των φορολογικών εσόδων τους λόγω της πανδημίας.

Για να λάβουν ανακούφιση, οι χώρες του DSSI πρέπει να ζητήσουν αναστολή των πληρωμών τόκων τους, παρόλο που η πράξη που υποβάλλει αυτό το αίτημα θέτει υπό αμφισβήτηση την αξιοπιστία τους και καλεί τους οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας να εξετάσουν το ενδεχόμενο υποβάθμισης του χρέους τους, όπως συνέβη ήδη στην Αιθιοπία, το Πακιστάν και το Καμερούν. Αντί να απαλλαγούν από το χρέος, το κόστος δανεισμού τους αυξήθηκε, αυξάνοντας έτσι το χρέος τους.

Σύμφωνα με τον Ντάνιελ Μουνέβαρ του Eurodad, η απειλή αυτή «χρησιμοποιείται για να υποχρεώσει τις χώρες που χρωστάνε σε υποταγή και να τις αναγκάσει να εξοφλήσουν τα χρέη τους ανεξάρτητα από τις συνέπειες στη δημόσια υγεία. Το κόστος (…) δυστυχώς θα μετρηθεί στα εκατομμύρια των θέσεων εργασίας και των ζωών που χάθηκαν, όχι λόγω ενός καταστροφικού ιού, αλλά εξαιτίας (…) του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος».

Τι γίνεται με τις υπόλοιπες χώρες;

Η κρίση χρέους που αντιμετωπίζουν οι φτωχότερες χώρες είναι μια πτυχή της κολοσσιαίας παγκόσμιας κρίσης χρέους. Συμπεριλαμβανομένου του ιδιωτικού και δημόσιου χρέους μεσαίου εισοδήματος και των πλούσιων χωρών, το παγκόσμιο χρέος ανέρχεται πλέον σε 277 τρισεκατομμύρια δολάρια. Αυτό αυξήθηκε κατά 6 τρισ. δολάρια μεταξύ 2012 και 2016, και 52 τρισ. δολάρια από το 2016 έως το τέλος Σεπτεμβρίου 2020, και τώρα ισούται με το 365% του παγκόσμιου ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος – από 320% στα τέλη του 2019.

Ακόμη και πριν από το χτύπημα της πανδημίας COVID-19, η παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία βρισκόταν στην εντατική, αποτρέποντας την ύφεση χάρη σε ακραίες νομισματικές πολιτικές, όπως αρνητικά επιτόκια και διογκούμενο χρέος. Μόνο η επιστροφή στην ισχυρή και διατηρήσιμη οικονομική ανάπτυξη μπορεί να αποτρέψει μια κρίση ποιοτικά πιο βαθιά από οτιδήποτε βιώθηκε στην ιστορία, αλλά δεν υπάρχει απολύτως κανένας λόγος να περιμένουμε να υλοποιηθεί αυτή η ανάπτυξη.

Έξι φτωχές χώρες – Ζάμπια, Εκουαδόρ, Λίβανος, Μπελίζ, Σουρινάμ και Αργεντινή – έχουν ήδη χρεοκοπήσει το 2020, σε σύγκριση με μόλις τρεις κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης.

Η κρίση χρέους που κατακλύζει τις φτωχές χώρες είναι μόνο μια εκδήλωση της βαθιάς διαρθρωτικής κρίσης του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος, μιας κρίσης από την οποία δεν υπάρχει καπιταλιστική διέξοδος. Το χρέος ενός ατόμου – ή μιας χώρας – είναι το περιουσιακό στοιχείο ενός άλλου ατόμου. Η ακύρωση χρεών που οφείλονται από τους πολλούς στους λίγους είναι η μόνη δυνατή λύση, και αυτό είναι αναγκαστικά μια επαναστατική λύση, καθώς η ακύρωση χρεών που οφείλονται από τη φτωχή πλειοψηφία σημαίνει ακύρωση πλούτου που ανήκει στην υπερ-πλούσια μειονότητα.

Όλη η προοδευτική ανθρωπότητα μπορεί και πρέπει να ενωθεί και να ενεργήσει με τα λόγια του προέδρου της Κούβας, Μιγκέλ Ντίαζ-Κανέλ, ο οποίος, στην ομιλία του στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στις 22 Σεπτεμβρίου 2020, ζήτησε την επανάληψη του «δίκαιου αγώνα για διαγραφή του ανεξέλεγκτου ξένου χρέους που, επιδεινωμένο από τις κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας, απειλεί την επιβίωση των λαών του Νότου».

Πηγή: John Smith – Open Democracy

Μετάφραση/Επιμέλεια για το InfoWar: Δήμητρα Μπέη

Φωτογραφία: Unsplash / NeONBRAND

"google ad"