Η «πειρατική» Ισλανδία και όσα δε μαθαίνουμε από τα ΜΜΕ

Του Θάνου Πλέσσα
Το 2008 η Ισλανδία ήρθε αντιμέτωπη με μια σημαντική πολιτική και οικονομική κρίση εξ’ αιτίας της κατάρρευσης των τριών μεγαλύτερων τραπεζών της [1]. Το τέλος του 2011 βρήκε αυτή τη μικρή χώρα με ανάπτυξη 2,1% [2], ενώ οι οικονομικοί δείκτες της συνεχίζουν να βελτιώνονται [3].
Ένα πολύ ενδιαφέρον στοιχείο γι’ αυτή την ιστορία επιτυχημένης ανάκαμψης είναι πως δεν προβάλλεται ιδιαίτερα από τα ΜΜΕ τόσο στη χώρα μας, όσο και στην Ευρώπη. Η «απόκρυψη» της ισλανδικής ιστορίας ενδεχομένως οφείλεται στις αντιδράσεις [4] των Ισλανδών πολιτών απέναντι στους οικονομικούς χειρισμούς της κυβέρνησής για την κρίση και στη μεταρρυθμιστική προσπάθεια που έχει ξεκινήσει και περιλαμβάνει την πρόταση αναθεώρησης του συντάγματος [5], αλλά και την παραπομπή του πρώην πρωθυπουργού σε δίκη.
Όσον αφορά την αναθεώρηση του συντάγματος είναι ιδιαίτερα πρωτότυπος και μοναδικός ο τρόπος με τον οποίο ξεκίνησε η διαδικασία, αξιοποιώντας το διαδίκτυο και ενσωματώνοντας προτάσεις απλών πολιτών. Μετά από μια ευρύτερη διαβούλευση ενός μεγάλου αριθμού Ισλανδών πολιτών που κάλυπτε όλο το φάσμα της ισλανδικής κοινωνίας και τη σύνταξη ενός κειμένου 700 σελίδων που θα αποτελούσε τη βάση για το νέο σύνταγμα, μια ομάδα 25 Ισλανδών που δε συμμετείχαν σε κανένα πολιτικό κόμμα εκλέχθηκε για να οριστικοποιήσει το προτεινόμενο κείμενο του συντάγματος. Μερικές από τις προτάσεις της αναθεώρησης του ισλανδικού συντάγματος είναι οι παρακάτω [6]:
• Άρθρο 14. Δικαίωμα στην ελεύθερη έκφραση της γνώμης. Οι δημόσιες αρχές εγγυώνται τις προϋποθέσεις για ανοιχτή και τεκμηριωμένη συζήτηση. Η πρόσβαση στο διαδίκτυο και την τεχνολογία των πληροφοριών δεν πρέπει να περιορίζεται, με εξαίρεση αποφάσεις δικαστηρίων και υπόκειται στους ίδιους όρους που ισχύουν για τα όρια της έκφρασης της γνώμης
• Άρθρο 15. Δικαίωμα στην πληροφόρηση. Οι πληροφορίες και τα έγγραφα που κατέχουν και εκδίδουν οι δημόσιες αρχές θα πρέπει να είναι διαθέσιμα χωρίς καμία εξαίρεση και η πρόσβαση στο κοινό θα πρέπει να εξασφαλίζεται με νόμο.
• Άρθρο 65. Δικαίωμα προσφυγής στο έθνος. Το 10% των ψηφοφόρων μπορούν να ζητήσουν δημοψήφισμα σχετικά με νόμους που ψηφίζει το κοινοβούλιο.
• Άρθρο 66. Συζήτηση ζητημάτων με πρωτοβουλία των ψηφοφόρων. Το 2% των ψηφοφόρων μπορούν  να παρουσιάσουν ένα θέμα για συζήτηση στο κοινοβούλιο. Το 10% των ψηφοφόρων μπορούν να καταθέσουν ένα νομοσχέδιο προς ψήφιση στο κοινοβούλιο.
Ένα επιπλέον σημαντικό γεγονός στην περίπτωση της ισλανδικής κρίσης είναι η διεξαγωγή δύο δημοψηφισμάτων για την τύχη του χρέους των ισλανδικών τραπεζών [7]. Ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα (άρνηση της εγγύησης των δανείων των τραπεζών από το κράτος), οι Ισλανδοί πολίτες είχαν την ευκαιρία να αποφασίσουν οι ίδιοι για ένα τόσο σημαντικό ζήτημα και να αναλάβουν την ευθύνη της επιλογής τους. Πρόκειται, μάλιστα, για τα πρώτα δημοψηφίσματα από το 1944 και την ανεξαρτησία της χώρας.
Η περίπτωση της Ισλανδικής κρίσης είναι χαρακτηριστική γιατί δείχνει πως οι προτάσεις των Πειρατών είναι εφαρμόσιμες, μπορούν να οδηγήσουν σε μια διαφορετική, δημοκρατική και διάφανη διακυβέρνηση στη χώρα μας και να αποτελέσουν πυξίδα για την έξοδο από την κρίση. Η πρόσβαση σε όλα τα δημόσια έγγραφα, η δυνατότητα προτάσεων νόμων ή κατάργησή τους από τους πολίτες, η διεξαγωγή δημοψηφισμάτων και η δυνατότητα πρότασης διεξαγωγής τους από τους πολίτες, η πολυφωνία και η προστασία της ελευθερίας της έκφρασης είναι μόνο μερικές από τις αρχές του Κόμματος Πειρατών Ελλάδας που βρήκαν εφαρμογή στην αναθεώρηση του ισλανδικού συντάγματος.

Από το plessas.info