Της Claudia Dreifus (New York Times)
Κάθε ζωντανός οργανισμό, είτε πρόκειται για ανθρώπους είτε για ζώα, έχει ανάγκη από τη βιταμίνη D. Είναι μια βιταμίνη που έχει υποτιμηθεί μερικώς από την επιστημονική κοινότητα, αλλά σήμερα αναγνωρίζεται περισσότερο η αξία και η σπουδαιότητά της. Θερμός υποστηρικτής των ιδιοτήτων της ο δρ. Holick P, ενδοκρινολόγος και καθηγητής δερματολογίας, βιοφυσικής και φυσιολογίας, δημοσίευσε πρόσφατα την έρευνά του στην επιθεώρηση Current Opinions in Endocrinology and Diabetes. Τίτλος της μελέτης του «Βιταμίνη D – τόσο σημαντική για την υγεία του σκελετού και των κυττάρων».
Ο δρ. Holick πέρασε 30 χρόνια ερευνώντας τους πολυάριθμους τρόπους με τους οποίους η βιταμίνη D προσφέρει σε όλους μας τις πολύτιμες ιδιότητές της. Σήμερα, όπως λέει ο ίδιος, είναι σε θέση να εξηγήσει τους μηχανισμούς με τους οποίους η ενεργοποίηση της βιταμίνης μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη θεραπεία της οστεοπόρωσης, της νεφρικής ανεπάρκειας και της ψωρίασης. Τα ευρήματά του μάλιστα σχετικά με την ψωρίαση εφαρμόζονται ήδη στη θεραπεία ορισμένων τύπων της πάθησης.
Η έρευνά του σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο το δέρμα παράγει τη βιταμίνη D με τη βοήθεια του ηλιακού φωτός, τον οδήγησε σε μια σταυροφορία που στόχο έχει να ενθαρρύνει τους ανθρώπους να εκθέτουν το δέρμα τους στο φως του ήλιου και έτσι να δημιουργείται στον οργανισμό τους βιταμίνη D. Η άποψη αυτή, ωστόσο, είναι αμφιλεγόμενη για ορισμένους εκπροσώπους της δερματολογίας.
– Θα περιγράφατε τη βιταμίνη D ως μια βιταμίνη η οποία έχει υποτιμηθεί;
– Θα έλεγα πως είναι αναγνωρισμένη, αλλά και αγνοημένη. Και όμως η βιταμίνη αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική για να διατηρηθεί σε φυσιολογικά επίπεδα το ασβέστιο στο αίμα, αλλά και για την υγεία των οστών. Η βιταμίνη παίζει αποφασιστικό ρόλο επίσης στις περισσότερες μεταβολικές λειτουργίες και ακόμη στις μυϊκές, καρδιακές και νευρολογικές λειτουργίες. Αν δεν υπάρχει επάρκεια αυτής στον οργανισμό, τα παιδιά παθαίνουν ραχίτιδα και οι ενήλικες αποκτούν ιδιαίτερα αδύναμα οστά εξαιτίας της διαταραχής που προκαλείται στα μεταλλικά τους συστατικά.
Η ανεπάρκεια της βιταμίνης D μπορεί να επισπεύσει και να επιδεινώσει την οστεοπόρωση. Επιπλέον, υπάρχουν στοιχεία ότι η βιταμίνη D έχει μια μικρή αλλά σοβαρή δράση στη ρύθμιση της ανάπτυξης των κυττάρων, καθώς και στο καρδιαγγειακό και ανοσοποιητικό σύστημα. Υπάρχει μάλιστα ισχυρή σχέση μεταξύ της έκθεσης στο ηλιακό φως και των αυξημένων επιπέδων της βιταμίνης στο αίμα με μείωση του κινδύνου εμφάνισης πολλών συνηθισμένων τύπων καρκίνου, όπως παχέος εντέρου, μαστού, προστάτη και ωοθηκών.
Ακόμα, η ανεπάρκεια σε βιταμίνη D έχει συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 1. Και ο συσχετισμός αυτός είναι επιβεβαιωμένος. ΟΙ επαρκείς ποσότητες βιταμίνης D ισοδυναμούν με μικρότερο κίνδυνο για διαβήτη. Έπειτα από όλα αυτά λοιπόν, θα έλεγα πως πρόκειται για μια πολύ σημαντική βιταμίνη.
Ήλιος και ψάρια
– Πώς μπορεί ένας μέσος άνθρωπος να λάβει καθημερινά επαρκείς ποσότητες της βιταμίνης;
– Εκτιμάται ότι περίπου το 80-100% των αναγκών του ατόμου προέρχεται από την έκθεση στο ηλιακό φως. Το δέρμα απορροφά την υπεριώδη ακτινοβολία από τον ήλιο και παράγει βιταμίνη D. Υπάρχουν, βεβαίως, και κάποιες, λίγες, τροφές που αποτελούν φυσική πηγή της βιταμίνης D, όπως ο σολομός, το σκουμπρί, καθώς και τα έλαια από ορισμένα ψάρια, όπως το μουρουνέλαιο και έλαια καρχαρία και τόνου. Αλλά για αν έχετε αρκετή ποσότητα θα πρέπει να τρώτε αυτά τα ψάρια και / ή τα έλαια τους τρεις φορές την εβδομάδα. Η βιταμίνη υπάρχει βεβαίως και στο εμπλουτισμένο με βιταμίνη D γάλα. Αλλά θα πρέπει να πίνετε έξι ως οκτώ ποτήρια την ημέρα για να λάβετε αρκετή ποσότητα.
Έτσι λοιπόν, το ηλιακό φως αποτελεί την κύρια πηγή της βιταμίνης. Υπάρχουν κάποιες έρευνες που άρχισαν ήδη να δημοσιεύονται και υποδεικνύουν ότι αρκετά άτομα, ιδιαίτερα όσοι ζουν σε βόρειες περιοχές και δεν εκτίθενται αρκετά στο ηλιακό φως, δεν μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες τους σε βιταμίνη.
Βγείτε από το σπίτι
– Μήπως όμως η πρόταση να εκτιθέμεθα στο ηλιακό φως έρχεται σε αντίθεση με την άποψη ότι η έκθεση στον ήλιο μπορεί να προκαλέσει καρκίνο του δέρματος και συνεπώς θα πρέπει να αποφεύγεται;
– Δεν συνηγορώ υπέρ της ηλιοθεραπείας και του μαυρίσματος του σώματος. Αλλά όπως και να το κάνουμε, οι ανάγκες μας όσον αφορά τη βιταμίνη D καλύπτονται από την καθημερινή, περιστασιακή έκθεση στο ηλιακό φως. Δεν συνιστούμε να μείνετε με τις ώρες στον ήλιο και να πάθετε εγκαύματα, ίσα ίσα λέμε το αντίθετο. Δηλαδή βγείτε από το σπίτι για 5 ή 10 ή 15 λεπτά, βοηθήστε στη σύνθεση της βιταμίνης στο δέρμα και φορέστε το αντηλιακό σας με δείκτη προστασίας 15 για να προλάβετε τις συνέπειες της χρόνιας υπερβολικής έκθεσης στο ηλιακό φως.
– Πιστεύετε ότι οι δερματολόγοι έχουν φθάσει στην αντίπερα όχθη πιέζοντας τους ασθενείς τους να αποφεύγουν τον ήλιο;
– Αυτά αλλάζουν. Και εγώ είμαι καθηγητής δερματολογίας και έχω επισημάνει ότι αρκετοί από τους συναδέλφους μου έχουν συνειδητοποιήσει ότι πιθανώς έχουν πάει μακριά το θέμα. Δεν θεωρώ ότι η σύσταση «καθόλου ήλιος» είναι η καλύτερη για την υγεία. Και πιστεύω ότι, όπως ισχύει για όλα τα πράγματα στη ζωή μας, το μέτρο πιθανώς βοηθά να παρατείνουμε την υγεία μας.
– Αυτά τα 5 έως 15 λεπτά έκθεσης στον ήλιο είναι κάτι που συνιστάτε σε όλους ανεξαιρέτως για να προλάβουν πιθανή ανεπάρκεια στη βιταμίνη D;
– Όχι. Εξαρτάται από το άτομο και την ιδιαίτερη ευαισθησία του στο ηλιακό φως. Νέα έρευνα, για παράδειγμα, έδειξε ότι τα άτομα αφρικανό- αμερικανικής καταγωγής χρειάζεται να περνούν περισσότερη ώρα εκτός σπιτιού για να συνθέσουν αρκετή βιταμίνη D. Εκτιμάμε ότι περισσότεροι από το 40% των Αφρικανό Αμερικανών στην περιοχή της Βοστώνης έχουν ανεπάρκεια στη βιταμίνη. Σε γενικές γραμμές θεωρώ ότι οποιαδήποτε και αν είναι η εθνικότητα ή το χρώμα του δέρματος τα άτομα πρέπει να μένουν εκτός σπιτιού χωρίς αντηλιακό επί περίπου 20% του χρόνου , κατά τον οποίο είναι δυνατό να προκληθούν ηλιακά εγκαύματα.
Επίσης συνιστώ τη λήψη ενός πολυβιταμινούχου συμπληρώματος που να περιέχει τουλάχιστον 400 διεθνείς μονάδες της βιταμίνης D.
-Ποιες είναι οι δικές σας συνήθειες όσον αφορά τη βιταμίνη;
-Μου αρέσει η κηπουρική και παίζω τένις. Σ’ αυτές τις δραστηριότητες φορώ καπέλο με γείσο και ρούχα που καλύπτουν τα χέρια και τα πόδια μου. Όταν ξεκινώ συνήθως εκθέτω για δέκα περίπου λεπτά τα πόδια, τα χέρια και το πρόσωπό μου στον ήλιο και μετά φορώ ρούχα με λεπτό ύφασμα. Να σημειώσω εδώ ότι ποτέ δεν έχω πάθει έγκαυμα.
Ποιοι πάσχουν από ανεπάρκεια βιταμίνης D
– Τι ακριβώς έδειξε η μελέτη σας στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης. Ποια άτομα υποφέρουν από ανεπάρκεια της βιταμίνης;
– Ολοκληρώσαμε μια μελέτη τον περασμένο χρόνο, η οποία έδειξε ότι το 36% των νεαρών ενηλίκων στην περιοχή της Βοστώνης, από 18 έως 29 ετών, παρουσίαζαν ανεπάρκεια στη βιταμίνη στο τέλος του χειμώνα. Προς έκπληξη όλων το 11% της ομάδας μας εμφάνισε ανεπάρκεια στη βιταμίνη και στο τέλος του καλοκαιριού. Το δείγμα των συμμετεχόντων στη μελέτη προερχόταν από φοιτητές Ιατρικής, καθώς και από άτομα που εργάζονταν σκληρά και σπανίως «έβλεπαν» το φως της ημέρας. Το θέμα είναι ότι ένα άτομο μπορεί πράγματι να αποθηκεύσει τη βιταμίνη D. Την αποθηκεύει στο λίπος του σώματος και γι’ αυτό αν λάβουμε επαρκείς ποσότητες ηλιακού φωτός με έκθεσή μας την άνοιξη, το καλοκαίρι και το φθινόπωρο θα τις αποθηκεύσουμε στο λίπος του σώματος και αργότερα στη διάρκεια του χειμώνα, θα απελευθερωθεί. Οι φοιτητές μας που εργάζονταν σκληρά δεν έλαβαν αρκετό ηλιακό φως ούτε καν το καλοκαίρι.
Υποπτεύομαι ότι το ίδιο ισχύει και για αρκετούς υπαλλήλους γραφείου, αλλά και για άλλους που εργάζονται σε κλειστό χώρο. Ή ακόμα και για άτομα που δεν εργάζονται , αλλά μένουν στο σπίτι. Εμείς, όπως και άλλοι επιστήμονες έχουμε δείξει κατ’ επανάληψιν ότι οι ηλικιωμένοι ενήλικες είναι πι επιρρεπείς σε ανεπάρκεια της βιταμίνης. Μελέτη που έγινε στη Βαλτιμόρη για παράδειγμα, έδειξε ότι πάνω από το 50-60% των ενηλίκων ηλικίας άνω των 65 ετών παρουσίαζαν σοβαρή ανεπάρκεια.