Ο Χέρτζογκ, στο λίγο διάστημα που έμεινε στην Κρήτη, στο Λασίθι, θα πρέπει να είχε πληροφορηθεί για την Σπιναλόγκα, το νησί που λειτούργησε για δεκαετίες (1905-1957) ως λεπροκομείο, ενώ θα πρέπει να άκουσε και την ιστορία του λυράρη που αποφάσισε να παραμείνει στην Σπιναλόγκα και μετά το κλείσιμό της, επιμένοντας να ζήσει στον τόπο που βρέθηκε για πολλά χρόνια, ως ασθενής, παντελώς μόνος του – μέχρι να τον φέρουν δια της βίας οι χωροφύλακες απέναντι, στην Κρήτη. Αυτήν ακριβώς την ιστορία θέλησε να μετατρέψει σε ταινία ο Γερμανός.
Βρήκε λοιπόν έναν ξακουστό λυράρη της περιοχής, τον Αντώνη Παπαδάκη ή Καρεκλά, πείθοντάς τον να υποδυθεί τον άγνωστο λυράρη. Άλλοι λένε ότι ο Καρεκλάς ήταν ο πραγματικός «τελευταίος λυράρης» της Σπιναλόγκας, πράγμα μάλλον αδύνατο, άλλοι λένε πως είχε περάσει/μείνει στην Σπιναλόγκα όχι ως λεπρός, αλλά ως επισκέπτης, ενώ άλλοι λένε πως απλώς υποδύθηκε ένα ρόλο, όντας κι εκείνος ένας από τους μεγαλύτερους λυράρηδες της εποχής του.
Για τον Αντώνη Καρεκλά είχα πρωτοδιαβάσει το 1994 στην εξαιρετική έκδοση των 10 CD «Οι Πρωτομάστορες» [Αεράκης/ Κρητικό Μουσικό Εργαστήρι] και βεβαίως είχα ακούσει τα πέντε κομμάτια του, που καταγράφονταν εκεί από τις 78 στροφές («Σταφιδιανός», «Ρεθεμνιώτικα πεντοζάλια», «Συρτό Καρεκλά», «Ρεθεμνιώτικος συρτός», «Σούστα»). Θέλω να μεταφέρω εκείνο το βιογραφικό, στο οποίο, σημειωτέον, δεν αναφέρεται τίποτα περί Σπιναλόγκας…
«Ο Αντώνης Καρεκλάς γεννήθηκε στα Περιβόλια Ρεθύμνου στα 1893. Άρχισε να ασχολείται με τη λύρα από μικρό παιδί, και ήταν ένας από τους πρώτους λυράρηδες της εποχής του στην περιοχή του Ρεθύμνου, και με την μεγαλύτερη ίσως προσφορά στην διάδοση και καθιέρωση της λύρας στην κεντρική Κρήτη.
Πρωτόπαιξε λύρα σε μια εποχή που το λαούτο δεν είχε ακόμα καθιερωθεί ως συνοδευτικό όργανο της λύρας στην Κρήτη και στις εμφανίσεις του χρησιμοποιούσε το μπουλγαρί, όργανο δημοφιλέστατο την εποχή εκείνη στην περιοχή του Ρεθύμνου.
Ο Αντώνης Καρεκλάς με συνοδεία λαούτου έπαιξε για πρώτη φορά στα 1928 με τον περίφημο λαουτιέρη της εποχής Σταύρο Ψυλλάκη ή Ψύλλο. Στα πρώτα του γλέντια τον συνόδευαν οι μπουλγαρίστες Γιώργης Αγιούτης και Βλαδίμηρος, και λίγο αργότερα, μαθητής ακόμα στο μπουλγαρί, ο Στέλιος Φουσταλιέρης που ήταν και ανιψιός του.
Στη συνέχεια αφού πρώτα έμαθε όλα τα μυστικά του οργάνου στον ανιψιό του, συνεργάστηκε μαζί του για πολλά χρόνια. Στη δισκογραφία ο Αντώνης Καρεκλάς εμφανίζεται γύρω στο 1930, μαζί με τον –άγνωστο τότε στο πλατύ κοινό– Φουσταλιέρη, ηχογραφώντας τα περίφημα Ρεθυμνιώτικα Πεντοζάλια.
Στην πορεία της μακρόχρονης καριέρας του ηχογράφησε αρκετά τραγούδια σε δίσκους 78 στροφών, που έγιναν μεγάλες επιτυχίες. Εδώ αξίζει να σημειώσουμε για την ξακουστή σούστα του Καρεκλά με τα πολλά γυρίσματα, που έχει μείνει κλασική για τους σημερινούς λυράρηδες.
Ο Αντώνης Καρεκλάς ήταν χαρακτηριστικός τύπος μποέμ, και χάρη στη θαυμάσια λύρα που έπαιζε είχε κερδίσει πολλά χρήματα. Αν και ήταν από τους δοξασμένους λυράρηδες της εποχής του είχε άδοξο τέλος, αφού έφτασε στο σημείο να ζητιανεύει για τον επιούσιο. Πέθανε ύστερα από πολυκύμαντη ζωή στο Άσυλο Ανιάτων Χανίων το 1980, σε ηλικία 87 χρονών».
Εντυπωσιασμένος λοιπόν από την ιστορία του «τελευταίου λυράρη» της Σπιναλόγκας, ο Βέρνερ Χέρτζογκ θα γυρίσει το “Letzte Worte” στην ελληνική γλώσσα(!), με τον πρωταγωνιστή Αντώνη Καρεκλά να κοιτάζει την κάμερα στην αρχή, δίχως να μιλάει, καθώς στο αμέσως επόμενο πλάνο βλέπουμε δύο χωροφύλακες να επαναλαμβάνουν έξι φορές τη φράση: «Εμείς τον πήραμε από ’κει. Εμείς τον σώσαμε». (Ο Χέρτζογκ κρατάει τα πάντα, χωρίς να κόβει κάτι στο μοντάζ).
Στη συνέχει εμφανίζεται ο Καρεκλάς, που τον ακούμε στο εξής: «Δεν λέω τίποτα. Δεν λέω τίποτα. Δε λέω. Δε λέω τίποτα. Δε λέω. Όχι δε λέω. Όχι δε λέω τίποτα. Δε λέω».
Ακολουθούν τα παιξίματα και τα τραγούδια του (τον συνοδεύει ο Λευτέρης Δασκαλάκης στο μπουζούκι) και βεβαίως οι διηγήσεις των διαφόρων, που πλέκουν σιγά-σιγά το μύθο.
Η ταινία ολοκληρώνεται με τον Καρεκλά να επαναλαμβάνει, για μια δεύτερη φορά, πως δεν πρόκειται να πει απολύτως τίποτα.
Τι άραγε θα μπορούσε να πει σε σχέση με το μύθο; Κανείς δεν ξέρει… Πάντως, όσα θέλησε να πει τα είπε με τη λύρα του και τη φωνή του. Κι αυτό το κατέγραψε πρώτη φορά σε φιλμ ένας Γερμανός…
[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=Vi1Z9lcMNss”]