Η σκοτεινή ιστορία των τεστ νοημοσύνης (IQ) – Τα φρικτά εγκλήματα που προκύπτουν όταν η επιστήμη χρησιμοποιείται για πολιτικούς λόγους | Βίντεο

Όταν η επιστήμη συντάσσεται στο πλευρό της πολιτικής τότε είναι πολύ πιο εύκολο να επιβληθούν οποιασδήποτε υφής μέτρα ακόμα και μέτρα τα οποία για το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο αναφοράς θεωρούνται και είναι ακραία, με την έννοια ότι αντιτίθενται στις κοινωνικές νόρμες και κοινά αποδεκτές αξίες πάνω στις οποίες δομείται σε μια σχέση δυναμική και πορεύεται η κοινωνία.

Αυτό συμβαίνει διότι όταν τα πολιτικά μέτρα και αποφάσεις λαμβάνουν την επιστημονική έγκριση και περιβάλλονται με το επίχρισμα της επιστημονικής εγκυρότητας τότε αυτομάτως αποκτούν μια αντικειμενική αναγκαιότητα στη συλλογική συνείδηση όσο ακραία, σκληρά ή πρωτοφανή και αν είναι.

Αυτή είναι και η ιστορία με τη χρησιμοποίηση των τεστ I.Q.

Το 1905, οι ψυχολόγοι Alfred Binet και Théodore Simon δημιούργησαν ένα τεστ για παιδιά που δυσκολευόντουσαν στα σχολεία της Γαλλίας.

Σχεδιασμένο για να καθορίσει ποια παιδιά απαιτούσαν εξατομικευμένη προσοχή, η μέθοδος τους αποτέλεσε τη βάση του τεστ IQ.

Ξεκινώντας στα τέλη του 19ου αιώνα, οι ερευνητές υπέθεσαν ότι οι γνωστικές ικανότητες όπως η λεκτική συλλογιστική, λειτουργική μνήμη και οπτικές-χωρικές δεξιότητες αντικατοπτρίζουν μια υποκείμενη γενική νοημοσύνη ή παράγοντα g.

Ο Simon και ο Binet σχεδίασαν μια σειρά δοκιμών για τη μέτρηση καθεμιάς από αυτές τις ικανότητες και συνδύασαν τα αποτελέσματα σε μία βαθμολογία.

Οι ερωτήσεις προσαρμόστηκαν για κάθε ηλικιακή ομάδα, και η βαθμολογία ενός παιδιού αντικατοπτρίζει την απόδοσή τους σε σχέση με άλλους στην ηλικία τους.

Διαιρώντας τη βαθμολογία κάποιου με την ηλικία του και πολλαπλασιάζοντας το αποτέλεσμα με 100 απέδωσε το πηλίκο νοημοσύνης ή IQ.

Σήμερα, μια βαθμολογία 100 αντιπροσωπεύει το μέσο όρο ενός δείγματος πληθυσμού, με το 68% του πληθυσμού να σημειώνει βαθμολογία εντός 15 πόντων από 100.

Ο Simon και ο Binet σκέφτηκαν ότι αξιολογώντας συγκεκριμένες δεξιότητες στο τεστ τους ότι θα αποτύπωναν τη γενική νοημοσύνη.

Αλλά όπως τότε και τώρα, δεν υπάρχει κάποιος συμφωνημένος ορισμός του τι είναι γενική νοημοσύνη.

Και αυτό άφησε ανοιχτή την πόρτα για ανθρώπους με συγκεκριμένες ιδέες για να χρησιμοποιήσουν το τεστ στην υπηρεσία των δικών τους προκαταλήψεων σχετικά με τι είναι νοημοσύνη.

Αυτό που ξεκίνησε ως τρόπος αναγνώρισης αυτών που χρειάζονταν ακαδημαϊκή βοήθεια γρήγορα μετατράπηκε σε ένα εργαλείο για να ταξινομεί τους ανθρώπους με άλλους τρόπους, εξυπηρετώντας βαθιά ελαττωματικές ιδεολογίες.

Μία από τις πρώτες υλοποιήσεις μεγάλης κλίμακας συνέβη στις Ηνωμένες Πολιτείες κατά τη διάρκεια του Α ‘Παγκοσμίου Πολέμου, όταν ο στρατός χρησιμοποίησε ένα τεστ IQ για να ταξινομήσει τους στρατιώτες και να οριστεί ποιοι θα οδηγηθούν σε εκπαίδευση για να γίνουν αξιωματικοί.

Εκείνη την εποχή, πολλοί άνθρωποι πίστευαν στην ευγονική, την ιδέα δηλαδή ότι τα επιθυμητά και ανεπιθύμητα γενετικά χαρακτηριστικά θα μπορούσαν και πρέπει να ελέγχονται στους ανθρώπους μέσω επιλεκτικής αναπαραγωγής.

Υπήρχαν πολλά προβλήματα με αυτή τη σκέψη, ανάμεσά τους η ιδέα ότι η νοημοσύνη δεν ήταν μόνο σταθερή και κληρονομική, αλλά επίσης συνδέεται με τη φυλή ενός ατόμου.

Υπό την επίδραση της ευγονικής, επιστήμονες χρησιμοποίησαν τα αποτελέσματα της στρατιωτικής πρωτοβουλίας για να κάνουν εσφαλμένους ισχυρισμούς ότι κάποιες φυλές ήταν πνευματικά ανώτερες από άλλες.

Χωρίς να ληφθεί υπόψη ότι πολλοί από τους νεοσύλλεκτους που δοκιμάστηκαν ήταν άνθρωποι που μόλις είχαν μεταναστεύσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες και που άρα δεν είχαν καμία επίσημη εκπαίδευση ή δε γνώριζαν καν επαρκώς την αγγλική γλώσσα, προχώρησαν και δημιούργησαν μια ιεραρχία των εθνοτικών ομάδων με βάση του πόσο νοημοσύνη έχουν.

Η διασταύρωση της ευγονικής και των τεστ IQ επηρέασε όχι μόνο την επιστήμη, αλλά και την πολιτική.

Το 1924, η πολιτεία της Βιρτζίνια δημιούργησε νόμο για την αναγκαστική στείρωση ατόμων με χαμηλές βαθμολογίες σε τεστ IQ, μια απόφαση που επικύρωσε το Ανώτατο Δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών.

Στη ναζιστική Γερμανία, η κυβέρνηση ενέκρινε τη δολοφονία παιδιών αν κι εφόσον είχαν χαμηλή βαθμολογία σε τεστ IQ.

Μετά το Ολοκαύτωμα και το Κίνημα Πολιτικών Δικαιωμάτων, οι συγκεκριμένες χρήσεις των τεστ IQ αμφισβητήθηκαν τόσο για ηθικούς όσο και για επιστημονικούς λόγους.

Οι επιστήμονες άρχισαν να συλλέγουν στοιχεία για περιβαλλοντικές επιπτώσεις στο IQ των ατόμων.

Για παράδειγμα, καθώς τα τεστ IQ επαναβαθμίστηκαν περιοδικά κατά τον 20ο αιώνα, οι νέες γενιές σημείωσαν υψηλότερη βαθμολογία  από κάθε προηγούμενη γενιά.

Αυτό το φαινόμενο, γνωστό ως το Flynn Effect, συνέβη υπερβολικά γρήγορα για να μπορεί να αποδοθεί σε κάποια εξέλιξη του ανθρώπινου είδους.

Αντίθετα, η αιτία ήταν πιθανώς περιβαλλοντική—βελτιωμένη εκπαίδευση, καλύτερη υγειονομική περίθαλψη και καλύτερη διατροφή.

Στα μέσα του εικοστού αιώνα, ψυχολόγοι προσπάθησαν επίσης να χρησιμοποιήσουν τα τεστ IQ για να αξιολογήσουν πράγματα εκτός της γενικής νοημοσύνης, όπως τη σχιζοφρένεια, την κατάθλιψη και άλλες ψυχιατρικές καταστάσεις.

Αυτές οι διαγνώσεις βασίστηκαν εν μέρει στην κλινική κρίση των αξιολογητών, και χρησιμοποίησε ένα υποσύνολο των δοκιμών που χρησιμοποιήθηκαν για τον προσδιορισμό του IQ— μια πρακτική που έδειξε αργότερα ότι η έρευνα δεν αποδίδει κλινικά χρήσιμες πληροφορίες.

Σήμερα, οι δοκιμές IQ χρησιμοποιούν πολλά παρόμοια στοιχεία σχεδίασης και τύπους ερωτήσεων όπως τα πρώτα τεστ, αν και έχουμε καλύτερες τεχνικές για τον εντοπισμό πιθανής προκατάληψης στο τεστ.

Δεν χρησιμοποιούνται πλέον για τη διάγνωση ψυχιατρικών παθήσεων.

Αλλά μια παρόμοια προβληματική πρακτική με τη χρήση βαθμολογιών δοκιμών χρησιμοποιείται μερικές φορές για τη διάγνωση μαθησιακών αναπηριών, ενάντια στις συμβουλές πολλών ειδικών.

Ψυχολόγοι σε όλο τον κόσμο εξακολουθούν να χρησιμοποιούν τεστ IQ για τον εντοπισμό της διανοητικής αναπηρίας, και τα αποτελέσματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον προσδιορισμό κατάλληλης εκπαιδευτικής υποστήριξης, επαγγελματικής κατάρτισης και για να αποφασιστεί η υποβοηθούμενη διαβίωση.

Τα επιστημονικά αποτελέσματα των τεστ IQ χρησιμοποιήθηκαν για να δικαιολογήσουν φρικτές πολιτικές και επιστημονικά αβάσιμες ιδεολογίες.

Αυτό δεν σημαίνει ότι το ίδιο το τεστ είναι άχρηστο.

Στην πραγματικότητα, κάνει καλή δουλειά για τη μέτρηση της συλλογιστικής και των δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων.

Αλλά αυτό δεν είναι το ίδιο με τη μέτρηση των δυνατοτήτων ενός ατόμου.

Αν και υπάρχουν πολλά περίπλοκα πολιτικά ζητήματα, ιστορικά, επιστημονικά, και πολιτιστικά γύρω από τα τεστ IQ, όλο και περισσότεροι ερευνητές συμφωνούν σε αυτό το σημείο, και απορρίπτουν την ιδέα ότι τα άτομα μπορούν να κατηγοριοποιηθούν με βάση μία μόνο αριθμητική βαθμολογία.

Για παράδειγμα, ο Keith Stanovich, επιφανής καθηγητής Εφαρμοσμένης Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Οντάριο στον Καναδά, υποστηρίζει ότι ο τρόπος με τον οποίο αξιολογείται σήμερα η νοημοσύνη ενός ανθρώπου είναι, εκ φύσεως, εξαιρετικά προβληματικός. Και αυτό, γιατί στην πραγματικότητα τα καθιερωμένα τεστ νοημοσύνης εστιάζουν αποκλειστικά και καταμετρούν έναν πολύ περιορισμένο αριθμό ικανοτήτων της ανθρώπινης νοημοσύνης. Και συγκεκριμένα την ικανότητα για αφαιρετική σκέψη και για προδιαγεγραμμένους επαγωγικούς συλλογισμούς, την ικανότητα φωτογραφικής απομνημόνευσης, την ταχύτητα εκμάθησης νέων πληροφοριών και την ευχέρεια γλωσσικής έκφρασης.

Ωστόσο, αυτά τα τεστ υποτιμούν συστηματικά και άρα αδυνατούν να μετρήσουν τις άλλες εξίσου σημαντικές νοητικές μας ικανότητες, όπως η ικανότητα λήψης αποφάσεων σε πραγματικές συνθήκες, η λεγόμενη «διαισθητική» ή «αυθόρμητη» ικανότητα πρωτότυπης σκέψης, και η περιβόητη «συναισθηματική» και «κοινωνική» νοημοσύνη: ικανότητες που αποδεδειγμένα παίζουν καθοριστικό ρόλο στην κοινωνική επιτυχία και διασφαλίζουν την προσωπική ευτυχία σε πάρα πολλά «ευαίσθητα» αλλά όχι κατ’ ανάγκη και «πανέξυπνα» άτομα!

«Τα τεστ ευφυΐας είναι υπερτιμημένα στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες, επειδή από αυτά εξαρτάται η επαγγελματική ή η ακαδημαϊκή σταδιοδρομία εκατομμυρίων ανθρώπων στον κόσμο», όπως εύστοχα επισημαίνει ο Βρετανός Jonathan Evans, καθηγητής Γνωσιακής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Πλίμουθ στη Μ. Βρετανία.

Βέβαια, κάθε άτομο -ανεξαρτήτως φύλου- με καταγεγραμμένο υψηλό δείκτη νοημοσύνης έχει κάποια εμφανή κοινωνικά πλεονεκτήματα, όμως αυτό δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη ότι πρόκειται για ένα πραγματικά ευφυές άτομο. «Ο υψηλός δείκτης νοημοσύνης είναι ό,τι και το υψηλό ανάστημα για έναν καλαθοσφαιριστή. Για να γίνει κάποιος καλός καλαθοσφαιριστής ασφαλώς βοηθάει το ύψος, αλλά αυτό από μόνο του δεν επαρκεί. Κατ’ αναλογία, για να σκέπτεται κάποιος σε βάθος, δεν αρκεί να διαθέτει έναν δείκτη νοημοσύνης πάνω από τον μέσο όρο. Θα πρέπει να έχει πολύ περισσότερα προσόντα», όπως πολύ εύστοχα υποστηρίζει ο David Perkins, καθηγητής Παιδαγωγικής Ψυχολογίας στο Harvard Graduate School.

Τις τελευταίες δεκαετίες η εντυπωσιακή πρόοδος στην έρευνα του ανθρώπινου εγκεφάλου και των λειτουργιών του από τις Νευροεπιστήμες οδήγησε σε μια διαφορετική και πολύ πιο ακριβή περιγραφή των νοητικών φαινομένων. Πρόοδος που αναπόφευκτα θέτει υπό αμφισβήτηση πολλές καθιερωμένες μεθόδους μέτρησης των νοητικών ικανοτήτων μας.

Στις μέρες μας, η έρευνα των προϋποθέσεων της έλλογης σκέψης και της έκφρασης των συναισθημάτων μας συνδέεται πια τόσο στενά με τη μελέτη της λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου ώστε οφείλουμε πλέον να μιλάμε για «συναισθηματικό» και «κοινωνικό» εγκέφαλο, που μαζί με τον «γνωσιακό εγκέφαλο» που μετρούν τα κλασικά IQ τεστ συναπαρτίζουν τη νοητική μας μηχανή. Ποτέ άλλοτε ο ενιαίος ανθρώπινος νους δεν εμφανιζόταν τόσο πολύμορφος, πολύτροπος και πολυφυής.

Γεγονός που, από μόνο του, επιβάλλει την αναθεώρηση πολλών προκαταλήψεών μας σχετικά με τα τεστ νοημοσύνης, όταν μάλιστα δεν προσδιορίζονται τα εγγενή όριά τους.

"google ad"