Σχεδόν πριν από επτά χρόνια, ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν επισκεπτόταν τα ρωσικά στρατεύματα στην αεροπορική τους βάση στη Συρία κηρύσσοντας περήφανα τη νίκη επί των «τρομοκρατών» στον εμφύλιο πόλεμο.
Η Μόσχα είχε συμβάλλει καταλυτικά στη διατήρηση του Μπασάρ Αλ Άσαντ στην εξουσία και μάλιστα σε μια πολύπλευρη σύγκρουση, στην οποία εκτός από τις ισχυρές δυνάμεις τζιχαντιστών, συμμετείχαν «υπόγεια» σχεδόν όλες οι μεγάλες δυνάμεις της Δύσης (ΗΠΑ, Γαλλία, Βρετανία) στηρίζοντας τους φιλοδυτικούς αντικαθεστωτικούς.
Το Κρεμλίνο υπήρξε ο βασικός σύμμαχος του Άσαντ, μετατρέποντας τη Συρία σε ένα ρωσικό προτεκτοράτο, σε μια στρατηγική θέση για τα συμφέροντά του στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή.
Ωστόσο όλα αυτά μοιάζουν πλέον με μακρινή ανάμνηση. Το καθεστώς του Μπασάρ Αλ Άσαντ κατέρρευσε αστραπιαία μέσα σε μια εβδομάδα με τους αντικαθεστωτικούς αντάρτες – επικεφαλής των οποίων είναι η ισλαμιστική οργάνωση Hayat Tahrir al-Sham (HTS) – να φτάνουν αμαχητί στη Δαμασκό και να την καταλαμβάνουν ολόκληρη μέσα σε σχεδόν ένα 24ωρο.
Τόσο η Ρωσία, όσο και η Τεχεράνη, ο έτερος σύμμαχος του καθεστώτος, έχοντας ανοιχτά δικά τους μεγάλα μέτωπα (Ουκρανία και Ισραήλ αντίστοιχα) εμφανίστηκαν απρόθυμοι να εμπλακούν στις συγκρούσεις και ο Μπασάρ Αλ Άσαντ εγκατέλειψε τη Συρία με αεροπλάνο, καταλήγοντας στη Μόσχα όπου του δόθηκε άσυλο.
Όλο το προηγούμενο διάστημα η Ρωσία είχε αποσύρει σημαντικές δυνάμεις από τη χώρα της Μέσης Ανατολής για να ενισχύσει τον στρατό της στην Ουκρανία, ωστόσο οι βάσεις της συνέχιζαν να αποτελούν σημαντικά σημεία επιμελητείας.
Η πτώση του 50ετούς καθεστώτος των Άσαντ (πατέρα και γιου) παρουσιάστηκε από πολλούς ως σημαντική ήττα της Μόσχας για τη διεθνή επιρροή της. Και αυτό αναμφίβολα έχει ισχυρή βάση. Ο Αλεξάντερ Ντούγκιν, ένας εκ των δημοφιλέστερων θεωρητικών της ρωσικής γεωπολιτικής που συνδέεται στενά με το Κρεμλίνο, χαρακτήρισε την πτώση του Άσαντ ως «οδυνηρό πλήγμα» για τη Ρωσία. «Υποστηρίξαμε το καθεστώς του με τεράστιες προσπάθειες και κατέρρευσε μέσα σε λίγες μόνο ημέρες. Είναι πολύ λυπηρό», τόνισε.
«Φύγε θα έχεις την τύχη του Καντάφι»
Το Bloomberg, επικαλούμενο πρόσωπο κοντά στο Κρεμλίνο που γνωρίζει τα γεγονότα, αναφέρει πως ήταν ο ίδιος ο Βλαντιμίρ Πούτιν που κάλεσε τον Μπασάρ Αλ Άσαντ να αποχωρήσει από τη χώρα, αντιλαμβανόμενος πως δεν μπορούσε να κάνει τίποτα άλλο για να τον στηρίξει.
O Πρόεδρος της Ρωσίας, σύμφωνα με την ίδια πηγή, ζητάει πλέον εξηγήσεις από τη ρωσική υπηρεσία πληροφοριών για τους λόγους που δεν εντοπίστηκε έγκαιρα η αυξανόμενη απειλή για το συριακό καθεστώς.
Η Ρωσία έπεισε τον Άσαντ πως θα έχανε τη μάχη με τους αντάρτες και εάν επέμενε να παραμείνει στην εξουσία θα μπορούσε να έχει την τύχη του Μουαμάρ Καντάφι, που εντοπίστηκε και σκοτώθηκε από έναν όχλο στον εμφύλιο του Ιράκ το 2011. Για αυτό και του προσέφερε μια άμεση ασφαλή διαφυγή, σύμφωνα με τρεις πηγές που έχουν γνώση των όσων συμφωνήθηκαν.
Διαφυγή με σφραγίδα ρωσικών μυστικών υπηρεσιών
Η διαφυγή του οργανώθηκε από πράκτορες των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών, οι οποίοι μετέφεραν τον Άσαντ στη ρωσική αεροπορική βάση στη Συρία και από εκεί στη Μόσχα. Ο αναμεταδότης του αεροσκάφους προφανώς απενεργοποιήθηκε για να αποφευχθεί η παρακολούθηση και για αυτό υπήρξε αρχικά σύγχυση με την τύχη του.
«Η Ρωσία προχώρησε σε ένα damage control», σχολίασε στο Bloomberg ο Ρουσλάν Πούχοφ, επικεφαλής του Κέντρου Ανάλυσης Στρατηγικών και Τεχνολογιών με έδρα τη Μόσχα, ενός think tank για την άμυνα και την ασφάλεια. Ήταν «πολύ λογικό», σημείωσε, η Ρωσία να καλέσει τον Άσαντ να παραιτηθεί καθώς ήθελε να αποφύγει ένα λουτρό αίματος, το οποίο θα τον οδηγούσε τελικά στην ίδια μοίρα με τον Καντάφι ή τον ηγέτη του Ιράκ Σαντάμ Χουσεΐν, ο οποίος απαγχονίστηκε το 2006 μετά από δίκη.
Η Ρωσία «άφησε» τον Άσαντ, όχι τα συμφέροντά της
Τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης στέλνουν τα τελευταία 24ωρα το μήνυμα: Ο Άσαντ είναι υπεύθυνος της συντριβής του και η Μόσχα κράτησε το λόγο της και δεν τον εγκατέλειψε. Πλέον το Κρεμλίνο θα πρέπει να επικεντρωθεί στη διατήρηση – κατά το δυνατόν – των στρατηγικών του συμφερόντων. Υπενθυμίζεται πως η Ρωσία έχει δύο βασικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις στη χώρα: Μια ναυτική στο Ταρτούς και μια αεροπορική στο Χμέιμιμ. Και οι δύο είναι κομβικές για τους ευρύτερους σχεδιασμούς της Μόσχας σε Μέση Ανατολή, Ανατολική Μεσόγειο και Αφρική.
Η αεροπορική βάση χρησιμοποιούνταν – εκτός των άλλων – και για ανεφοδιασμό των αεροπλάνων που μετέφεραν προμήθειες στην Αφρική. «Η σημασία της Συρίας για τις επιχειρήσεις της Ρωσίας στην Αφρική ήταν ανεκτίμητη», σχολίασε ο Νικολάι Σούχοφ, ειδικός αναλυτής για τη Μέση Ανατολή με έδρα τη Μόσχα. Η δε ναυτική βάση στο Ταρτούς χρησιμοποιείται από ρωσικά πολεμικά πλοία για συντήρηση, ανεφοδιασμό και αναπλήρωση προμηθειών για τις επιχειρήσεις στη Μεσόγειο.
Το υπουργείο Εξωτερικών ανακοίνωσε ότι η Ρωσία βρίσκεται σε επαφή με «όλες τις ομάδες της συριακής αντιπολίτευσης» και ο Σεργκέι Λαβρόφ ανέφερε πως είχε συνομιλίες για τη συριακή κρίση με τους ομολόγους του του Ιράν και της Τουρκίας στην πρωτεύουσα του Κατάρ, Ντόχα.
Σημειώνεται πως η Άγκυρα φέρεται να είχε καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις καθώς συνδέεται στενά με τον ηγέτη των ανταρτών τον Αμπού Μοχάμεντ αλ – Γκολάνι και υποστήριξε την προέλασή τους προς τη Δαμασκό.