Ιστορικοί σταθμοί των Συμφωνιών για τις Νατοϊκές Βάσεις στην Ελλάδα

Του Σπύρου Δαράκη *

Από τον πειρατή Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα ως τους Ενετούς και τους Τούρκους και από τις ‘’Μεγάλες Δυνάμεις’’ του 1900 ως τους σύγχρονους πειρατές, τις ‘’Συμμαχικές Δυνάμεις’’ του σήμερα, πάνω από έξι αιώνες, η Σούδα, μια πατουχιά γης, αποτελεί σημαντικό στρατηγικό σημείο.

‘’Να σηκωθούμε όλοι οι Κρητικοί, άντρες, γυναίκες και παιδιά, και να πάμε να ρίξουμε από μιαν πέτρα στη Σούδα. Να μολώσει η άτιμη να γίνει στεριά, να μην τη ζηλεύουν πια οι δυνατοί του κόσμου’’ προέτρεπε ιερόσυλα από άμβωνος ο αλαφροΐσκιωτος Ιδομενέας στον Καπετάν Μιχάλη του Καζαντζάκη.

Θα μπορούσε να πει τα ίδια αν ήταν να ακούσει τον Αμερικανό πρέσβη Τζ. Πάιατ να λέει στις 9/12/16 σε ‘’Διεθνές Συμπόσιο’’ ΝΑΤΟικών στην Αθήνα: ‘’ ‘Όπως έχω δει από πρώτο χέρι, η μακρόχρονη στρατιωτική παρουσία μας στον κόλπο της Σούδας, στο νησί της Κρήτης, ενσαρκώνει τους στενούς δεσμούς και τα κοινά στοιχεία των στόχων που μοιραζόμαστε καθώς αντιμετωπίζουμε κοινές προκλήσεις’’. Η Αμερικανο-ΝΑΤΟική ναυτική και αεροπορική βάση στη Σούδα παίζει ρόλο – κλειδί για τα σχέδια των ιμπεριαλιστών στην ευρύτερη περιοχή. Αποτελεί τη σημαντικότερη βάση μεταξύ των δομών του ΝΑΤΟ και της ΕΕ που βρίσκονται σε πλήρη επιχειρησιακή λειτουργία την Ελλάδα.

Η Κρήτη, στην καρδιά της Μεσογείου, προσφέρεται ως βασικό στήριγμα του 6^ου Στόλου των ΗΠΑ (περιπολεί σε Ευρώπη και Αφρική) και άλλων μονάδων.

Η Σούδα συνδέεται επιχειρησιακά με τις αγγλικές βάσεις της Κύπρου και κατέχει στρατηγική θέση στους σχεδιασμούς των Αμερικανών για την ευρύτερη περιοχή, άρα και το Κυπριακό.

Τέλος αποτελεί έναν ενιαίο ιστό με τη βάση στο Ιντσιρλίκ της Τουρκίας, αλλά και τις αμερικάνικες βάσεις στη Γερμανία.

Τα χρόνια 1959 – 1961, οπότε

εγκαθίστανται στο ελληνικό έδαφος

πυρηνικά όπλα.

Το 1967, με την εγκαθίδρυση της στρατιωτικοφασιστικής δικτατορίας στην Ελλάδα, οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις των ΗΠΑ, διαφόρων τομέων και αποστολών, είναι διάσπαρτες σ’ όλη την Ελλάδα, σε στεριά και σε λιμάνια, ο 6^ος αμερικανικός στόλος τη χρησιμοποιεί ως ορμητήριό του.

Ο πρόεδρος της Στρατιωτικής Επιτροπής του ΝΑΤΟ το 1976 Πίτερ Χιλ – Νόρτον δηλώνει: ‘’Οι στρατιωτικές αρχές του ΝΑΤΟ αναζητούν σταθερά τρόπους βελτιώσεως της κοστολογικής και μαχητικής αποτελεσματικότητας και της ευκαμψίας στη χρήση των πόρων μας, σε μια προσπάθεια να καλύψουν το κενό αυτό τις άμυνές μας. Αλλά υπάρχει ένα όριο στην σκοπιμότητα και δεν χρειάζεται να τονίσω ότι η ασφάλεια των χωρών μας βασίζεται στις επαρκείς, καλά εξοπλισμένες και καλά εκπαιδευμένες ετοιμοπόλεμες δυνάμεις στις προκεχωρημένες περιοχές, στην ξηρά και στη θάλασσα’’ (‘’Δελτίο του ΝΑΤΟ’’ τεύχος 1, 1976).

Μια ομολογία που όπως αποδεικνύεται, από σειρά γεγονότα, σημαίνει ότι κυνικά πια τοι ΝΑΤΟικοί στρατοκράτες παραδέχονται ότι διατηρούν ετοιμοπόλεμες δυνάμεις στις προκεχωρημένες περιοχές και αναζητούν ‘’σταθερά τρόπους βελτιώσεως της κοστολογικής και μαχητικής αποτελεσματικότητας…’’ σε βάρος των άλλων χωρών.

9 χώρες της Μεσογείου παίζουν το ρόλο ‘’προκεχωρημένων περιοχών’’ στην ξηρά και τη θάλασσα.

Η Ισπανία, η Ιταλία, η Μάλτα, το Μαρόκο, η Ελλάδα, η Τουρκία, η Κύπρος (με τις αγγλικές βάσεις στο έδαφός της που της επιβάλανε οι συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου), το Ισραήλ και η Πορτογαλία βοηθούν την προσπάθεια του Πίτερ Χιλ – Νόρτον, παραχωρώντας χωρίς δισταγμό στρατηγικές βάσεις ή ‘’διευκολύνσεις’’ στα πυρηνικά βλήματα του Πενταγώνου.

Από τα 19 ελληνικά αεροδρόμια, τα 14 παρέχουν διευκολύνσεις στο ΝΑΤΟ. Κι ακόμη από τις αεροπορικές βάσεις του Τυμπακίου Κρήτης και της Σούδας μπορούν να δράσουν τα αμερικάνικα αεροσκάφη.

Από το 1974

Αντικατάσταση της χούντας από αστικό κοινοβουλευτικό καθεστώς. Οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις μπαίνουν σε νέο στάδιο. ‘’πολλά πράγματα άλλαξαν’’. Έγραψε σ’ ένα κύριο άρθρο της η ‘’Καθημερινή’’, ζητώντας ‘’εκσυγχρονισμό’’ της συμφωνίας του 1953. Άλλωστε το αντιιμπεριαλιστικό κίνημα φούντωνε με σαφή αντιαμερικανικό προσανατολισμό, βάζοντας στόχους που εκφράζονταν με συνθήματα: ‘’Έξω η Ελλάδα από το ΝΑΤΟ’’. Έπρεπε να αμβλυνθεί, να αντιμετωπιστεί, να καμφθούν οι αντιιμπεριαλιστικές αντιστάσεις και η τότε κυβέρνηση πάσχιζε να πάρει μέτρα εκσυγχρονισμού σ’ αυτά τα πλαίσια, με τη λογική των λεγόμενων εθνικών ανταλλαγμάτων που επικεντρώνονταν στην αναζήτηση από τις ΗΠΑ εγγυήσεων για το δήθεν σταμάτημα των τουρκικών απειλών και της λύσης του Κυπριακού.

1976

Αρχίζει προσπάθεια ‘’εκσυγχρονισμού’’. Το 1977, στις 16 του Ιούλη, μονογραφήθηκε ένα σχέδιο νέας ελληνοαμερικανικής συμφωνίας, από το Δ. Μπίτσιο και τον Χ. Κίσινγκερ. Μα το σχέδιο έμεινε σχέδιο. Το έργο του ‘’εκσυγχρονισμού’’ έμελλε να το φέρει σε πέρας η κυβέρνηση του Α. Παπανδρέου.

1980 – 1981 από την απομάκρυνση στην στεγανοποίηση

Νέες συνομιλίες για το καθεστώς των βάσεων στην Ελλάδα ανάμεσα στην Ουάσιγκτον και στην κυβέρνηση της Ν.Δ. με πρωθυπουργό τον Γ. Ράλλη. Οι Αμερικανοί υποβάλλουν νέο σχέδιο, το οποίο  Αθήνα απορρίπτει. Αντιπροτείνεται ελληνικό αντισχέδιο, αλλά ήδη, από τις αρχές του 1981, καθώς οι εκλογές πλησιάζουν, οι Αμερικανοί κάνουν σαφές ότι δεν θέλουν να υπογράψουν συμφωνία με την κυβέρνηση Ράλλη. Οδηγούν τις διαπραγματεύσεις σε ναυάγιο στις 18 του Ιούνη. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ το λέει σχεδόν καθαρά τότε: ‘’Θέλουμε να διαπραγματευτούμε με τη νέα κυβέρνηση, που δεν πιστεύουμε ότι θα είναι κυβέρνηση Ν.Δ.’’. Και ο Α. Παπανδρέου δηλώνει, τότε, ‘’πολυσήμαντα’’ ότι θα διαπραγματευτεί με τις ΗΠΑ, αν γίνει κυβέρνηση, και ότι… ‘’η απομάκρυνση των βάσεων από το έδαφός μας μπορεί να περάσει από μια πρώτη φάση στεγανοποίησης’’. Οι Αμερικανοί παίρνουν το μήνυμα και αντιδρούν ανάλογα.

18 Οκτώβρη 1981

Νίκη του ΠΑ.ΣΟ.Κ. στις εκλογές διακήρυξη της κυβερνητικής πολιτικής του ΠΑ.ΣΟ.Κ.:

‘’Οι ξένες βάσεις δεν έχουν θέση στη χώρα μας, γιατί αντιστρατεύονται την εθνική μας ανεξαρτησία, γιατί δεν προσφέρονται για την άμυνα της χώρας μας σε περιορισμένο τοπικό πόλεμο και γιατί στην περίπτωση παγκόσμιας σύγκρουσης θα οδηγήσουν σε ολοκαύτωμα’’.

15 Νοέμβρη 1981

Χέιγκ, υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, σε δείπνο στην Φλόριντα καθησυχάζει το αμερικανικό ακροατήριο και συνιστά να μη λαμβάνονται υπόψη τα όσα λέει δημόσια ο νέος Έλληνας πρωθυπουργός.

‘’Η νέα σοσιαλιστική κυβέρνηση της Ελλάδας δεν απαιτεί την απομάκρυνση των αμερικανικών στρατιωτικών βάσεων και του στρατιωτικού προσωπικού, παρά τις εικασίες που πιθανότατα συνδέονται με προεκλογική φρασεολογία…’’

Ανδρέας Παπανδρέου 1981, ως πρωθυπουργός

Ενώ ως αξιωματική αντιπολίτευση δήλωνε: ‘’Συνεχίζουμε να εναποθέτουμε την τύχη του έθνους στην Ουάσιγκτον, το ΝΑΤΟ, σ’ εκείνους ακριβώς που σχεδίασαν ή είναι υπεύθυνοι για την εθνική μας συμφορά’’ στην πρώτη του συνέντευξη σε αμερικανικό τηλεοπτικό δίκτυο σημείωνε: ‘’Η κυβέρνησή μου θα ζητήσει εγγύηση των ανατολικών συνόρων μας. Εγγύηση που μπορεί να πάρει τη μορφή απλής δήλωσης, από μέρους της κυβέρνησης των ΗΠΑ, ότι τα σύνορα της Ελλάδας είναι εγγυημένα, απέναντι σε κάθε απειλή’’. Έξι χρόνια αργότερα εξακολουθεί να ζητάει την ίδια ‘’εγγύηση’’. Μόνο που, στο μεταξύ, οι βάσεις έμεινα στην Ελλάδα.

Οκτώβρης 1982

Αρχίζουν νέες διαπραγματεύσεις για το καθεστώς των βάσεων διάρκειας εννέα μηνών. Διακόπηκαν δεκάδες φορές, άλλες τόσες δόθηκε η εντύπωση ότι ναυαγούν…

15 Ιούλη 1983

Υπογράφηκε η λεγόμενη συμφωνία ‘’απομάκρυνσης των βάσεων’’, που στην ουσία ήταν συμφωνία παραμονής τους.

Το άρθρο 12 ‘’Η συμφωνία αυτή θα τεθεί σε ισχύ όχι αργότερα από τις 31 Δεκεμβρίου 1983, με την ανταλλαγή επιστολών μεταξύ των δύο μερών που θα διευκρινίζουν ότι ρυθμίστηκαν οι αντίστοιχες συνταγματικές τους υποχρεώσεις. Η συμφωνία αυτή μπορεί να τερματιστεί μετά πέντε χρόνια με έγγραφη ειδοποίηση οποιουδήποτε των μερών, η οποία (ειδοποίηση) θα πρέπει να δοθεί πέντε μήνες πριν από την ημερομηνία κατά την οποία θα λάβει χώρα ο τερματισμός (της συμφωνίας)’’.

Η συμφωνία αυτή ‘’μπορεί να τερματιστεί’’ και όχι ‘’θα τερματιστεί’’. Ο χορός των υποχωρήσεων κα της εξαπάτησης του Ελληνικού Λαού είναι σε εξέλιξη.

Μάρτης 1986

Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζορτζ Σουλτς έρχεται στην Αθήνα και ανακοινώνει ότι πέτυχε μια συμφωνία με τον Έλληνα πρωθυπουργό, να αρχίσουν νέες συνομιλίες ώστε να λυθεί ‘’έγκαιρα, πολύ πριν το Δεκέμβρη του 1988’’ το θέμα του μέλλοντος των βάσεων.

Οκτώβρης του 1986

Έκθεση της υποεπιτροπής για την Ευρώπη, της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Βουλής των ΗΠΑ: ‘’Η θέση της Ελλάδας στην Ανατολική Μεσόγειο την καθιστά κατάλληλη να προσφέρει στρατιωτικές διευκολύνσεις που ενισχύουν την επιχειρησιακή ικανότητα των αμερικανικών και ΝΑΤΟικών δυνάμεων που δρουν στην περιοχή. Οι ελληνικές διευκολύνσεις συμβάλλουν στη φύλαξη της διόδου του Αιγαίου προς τη Μεσόγειο, προσφέρουν σημαντικούς σταθμούς επικοινωνίας των αμερικανικών και ΝΑΤΟικών δυνάμεων, δίνουν κέντρα στάθμευσης, ελλιμενισμού και αποθήκευσης για τις αεροπορικές και ναυτικές δυνάμεις των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ και επιτρέπουν τον έλεγχο και την κατασκόπευση των στρατιωτικών δυνάμεων της ΕΣΣΔ στην ανατολική Μεσόγειο’’.

23 Γενάρη 1987

Ο Ανδρέας Παπανδρέου στη Βουλή αναγγέλλει επίσημα την έναρξη νέων διαπραγματεύσεων για τις βάσεις επί μηδενικής βάσης. Το ‘’από μηδενικής βάσης’’ ήταν ένα ακόμα επιχείρημα απάτης, αφού οι βάσεις ήταν εγκαταστημένες στην Ελλάδα, η δε απομάκρυνσή τους ήταν δυνητική.

24 Μάη 1987

Ο Ανδρέας Παπανδρέου ανακοινώνει ότι το νέο κείμενο που θα προκύψει από τις διαπραγματεύσεις θα μπει στην έγκριση του ελληνικού λαού με δημοψήφισμα. Η προπαγάνδα του ΠΑ.ΣΟ.Κ. δούλευε καλά ως προ αυτό. Δηλαδή, στην ενεργότερη συμμετοχή της Ελλάδας στους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς.

8 Ιούλη 1990. Υπογράφεται η συμφωνία για την παραμονή των βάσεων

Κυβέρνηση ΝΔ. πρωθυπουργός Κων. Μητσοτάκης και Αντώνης Σαμαράς υπουργός Εξωτερικών. Υπογράφεται η συμφωνία για την παραμονή των βάσεων, που είχε καταληχθεί ήδη από την κυβέρνηση του ΠΑ.ΣΟ.Κ., αλλά δεν είχαν πέσει ακόμη οι υπογραφές. Το νέο χαρακτηριστικό, η κατ’ έτος ανανέωσή της, γεγονός που συνεχιζόταν ως τα σήμερα, που υπογράφηκε η νέα συμφωνία με τους νέους όρους.

13 Ιούνη 2001. Η συμπληρωματική συμφωνία αναβάθμισης

Βρυξέλλες. Από τους υπουργούς Εξωτερικών, Ελλάδας και ΗΠΑ, Γ. Παπανδρέου και Κ. Πάουελ, υπογράφτηκε στα πλαίσια της ετήσιας ανανέωσης παραμονής των αμερικανικών βάσεων στην Ελλάδα συμπληρωματική συμφωνία με τον τίτλο ‘’Συνολική Τεχνική Συμφωνία μεταξύ Ελληνικής Δημοκρατίας και ΗΠΑ’’, που ήρθε προς κύρωση στην Βουλή από την κυβέρνηση.

Το καθεστώς γενικευμένης ετεροδικίας

Η συμπληρωματική συμφωνία της 13 Ιούνη 2001 που καθιερώνει καθεστώς γενικευμένης ετεροδικίας για όλους τους Αμερικανούς (καθεστώς ετεροδικίας υπήρχε και πριν, αλλά τώρα επεκτάθηκε, αφού επεκτάθηκε και η κίνηση των ΑμερικανοΝΑΤΟικών σ’ όλη την Ελλάδα, προκειμένου να διευκολύνεται η διεξαγωγή των πολέμων), στρατιωτικό και πολιτικό προσωπικό, που βρίσκονται με κρατική αποστολή στην Ελλάδα. Η συμφωνία αυτή είναι συμπληρωματική της ισχύουσας συμφωνίας για τις αμερικανικές βάσεις, του 1990 (MDCA). Η συμπληρωματική αυτή συμφωνία καλύπτει εκτός από το προσωπικό των βάσεων και τους Αμερικανούς που υπηρετούν στις ΝΑΤΟικές εγκαταστάσεις και στα ΝΑΤΟικά στρατηγεία στην Ελλάδα και οποιονδήποτε άλλο Αμερικανό πολίτη, στον οποίο θα δίνεται το ‘’χρίσμα’’ του μέλους της αποστολής. Είναι χαρακτηριστικό ότι βάση για την παρούσα συμφωνία, όπως αναφέρεται στην εισηγητική έκθεση, είναι εκτός από τη συμφωνία του 1990, η ‘’Σύμβαση μεταξύ των κρατών – μελών της Συνθήκης του Βορείου Ατλαντικού για το Νομικό Καθεστώς των Δυνάμεων αυτών’’ του 1951.

Ειδικότερα στο άρθρο 2 ορίζεται ‘’το πεδίο εφαρμογής της Συμβάσεως, το οποίο περιλαμβάνει τις δυνάμεις των ΗΠΑ, τα μέλη της δυνάμεως και το πολιτικό προσωπικό που υπηρετούν στις ευκολίες των ΗΠΑ στην Ελλάδα ή βρίσκονται σε εκτέλεση υπηρεσίας στην Ελλάδα, καθώς και στα εξαρτώμενα από αυτούς μέλη’’. Με αυτή τη συμπληρωματική συμφωνία τα μέλη οποιουδήποτε είδους κρατικής αποστολής των ΗΠΑ, θα μπορούν να παραβιάζουν τους ελληνικούς νόμους και να διαπράττουν εγκλήματα επί του ελληνικού εδάφους, χωρίς το φόβο της τιμωρίας από τον ελληνικό νόμο.

Η ετεροδικία θεσμοθετείται με την παραίτηση των ελληνικών αρχών από το δικαίωμα άσκησης ποινικής δίωξης κατά των Αμερικανών. Το άρθρο 4 περί ποινικής δικαιοδοσίας ορίζει:

‘’Η Ελληνική Δημοκρατία αναγνωρίζει την ιδιαίτερη σημασία της ασκήσεως πειθαρχικού ελέγχου από τις στρατιωτικές αρχές των Ηνωμένων Πολιτειών στα μέλη της δυνάμεως και την επίδραση που έχει ο έλεγχος αυτός στην επιχειρησιακή ετοιμότητα. Οι αρμόδιες ελληνικές αρχές, συμφώνως προς τις διατάξεις του άρθρου 7, παράγραφος 3 (γ) της ΝΑΤΟ SOFAκαι της MDCA, θα εξετάσουν ταχέως και συμπαθώς την παραίτηση από το πρωταρχικό τους δικαίωμα για την άσκηση ποινικής δικαιοδοσίας’’.

Και συνεχίζει:

‘’Σε κάθε περίπτωση η παραίτηση θα θεωρείται παρασχεθείσα, εάν, εντός 45 ημερών από την ημερομηνία κατά την οποία ελήφθη το αίτημα από τη Μεικτή Επιτροπή, η αρμόδια Ελληνική αρχή δεν έχει γνωστοποιήσει στις στρατιωτικές αρχές των ΗΝΩΜΈΝΩΝ Πολιτειών ότι το αίτημα απερρίφθη ή δεν έχει ζητήσει διευκρινίσεις επί του αιτήματος’’. Αυτό το τελευταίο βεβαίως, με δεδομένο το συσχετισμό ΗΠΑ – Ελλάδας στα πλαίσια του ιμπεριαλιστικού συστήματος δεν είναι δυνατό να εφαρμοστεί. Άλλωστε τα όσα έχουν συμβεί, όπως π.χ. ξυλοδαρμοί Ελλήνων πολιτών (Χανιά) από Αμερικανούς και παρά τη σύλληψη των Αμερικανών από τις ελληνικές αρχές, κανείς δεν πήρε το δρόμο της δικαιοσύνης.

Πηγές: Από ντοκουμέντα των Επιτροπών Ειρήνης Κρήτης.

Χανιά 21-1-2022

* πρόεδρος μαρτυρικής ΜΑΛΑΘΥΡΟΥ

Πρώην Δήμαρχος Μηθύμνης και μέλος του Δ.Σ.του Δικτύου

Μαρτυρικών πόλεων και χωριών της Ελλάδος περιόδου 41΄- 45΄

(ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΑ)

"google ad"