Μεγάλες αλήθειες από τον Κάρλο Γκάλι: «Οι αριστερές κυβερνήσεις έγιναν το όχημα του νεοφιλελευθερισμού»

Συνέντευξη στον Τάσο Τσακίρογλου

Ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης Κάρλο Γκάλι  αναλύει τα φαινόμενα πολιτικής αλλοτρίωσης και λαϊκισμού που ενδημούν στις σημερινές Δημοκρατίες και τονίζει ότι οι απαντήσεις εκ μέρους της Αριστεράς πρέπει να είναι σύνθετες και να επαναποδώσουν στην πολιτική τον κεντρικό της ρόλο στη ρύθμιση των κοινωνικών υποθέσεων.

Όπως γράφετε στο βιβλίο σας, η αμηχανία της Δημοκρατίας συνδέεται στενά με το συναίσθημα ότι «Δεν Υπάρχει Εναλλακτική» (ΤΙΝΑ), ότι έχουμε εξαπατηθεί, ότι οι υποσχέσεις δεν έχουν τηρηθεί. Μπορεί να αλλάξει αυτή η κατάσταση;

Αυτή η αντίληψη αλλάζει σε πολλά μέρη της Δύσης. Παρά τις καθησυχαστικές αφηγήσεις ή τους τρομοκρατικούς εκφοβισμούς, οι πολίτες κατακτούν την αυτονομία τους από το νεοφιλελεύθερο σύστημα, τις αντιφάσεις του οποίου βιώνουν με όρους ανασφάλειας, ανισότητας και έλλειψης προοπτικής.

Ωστόσο, αυτή η εξέγερση παίρνει συχνά μια «λαϊκίστικη» ή «δεξιά» μορφή, επειδή οι «αριστερές κυβερνήσεις» έγιναν το βασικό όχημα του νεοφιλελευθερισμού , ενώ η «εναλλακτική αριστερά» δεν κατάφερε να ακολουθήσει μια πειστική πολιτική πράξη.

Στο φως της κατάστασης της δημοκρατίας στις περισσότερες χώρες και των αποτελεσμάτων της παγκοσμιοποίησης, τα τελευταία χρόνια διεξάγεται μια θεωρητική συζήτηση σχετικά με το εάν ο καπιταλισμός είναι συμβατός με τη δημοκρατία. Ποια είναι η γνώμη σας;

Ο καπιταλισμός δεν γεννήθηκε δημοκρατικός. Σ’ αντίθεση με το Κράτος – άλλον έναν πρωταγωνιστή της νεωτερικότητας μαζί με την τεχνο-επιστήμη – δεν μπορεί να εκδημοκρατιστεί μέσα από τις δικές του λογικές.

Ο καπιταλισμός βασίζεται στο ιδιωτικό κέρδος, σε μια ανταγωνιστική αντίληψη της ύπαρξης, στην αδιαφορία για τις ανισότητες και στην εμπορευματοποίηση κάθε πεδίου της ύπαρξης.

Αφ’ εαυτού ο καπιταλισμός δεν παράγει δημοκρατική τάξη, αλλά μια ανυπόφορη αταξία και μια άγρια ιεραρχία.

Ο ατομικισμός του συνίσταται στην κυριαρχία των λίγων πάνω στην πλειοψηφία.

Η θεωρία για την «κυριαρχία του καταναλωτή» είναι στην πραγματικότητα η ιδέα μιας κοινωνίας χαμηλού κόστους, ικανής να προσφέρει πολλά προϊόντα σε χαμηλή τιμή, αλλά και χαμηλής ποιότητας, μέσω της κατεδάφισης των εργατικών μισθών και των δικαιωμάτων.

Ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός δεν προσφέρει πλέον τις συνθήκες για τη δημοκρατία.

Συχνά, ακόμα και εξεγέρσεις εναντίον του δεν είναι δημοκρατικές.

Για να επανεγκαθιδρύσουμε τη δημοκρατική κυριαρχία των πολιτών-παραγωγών είναι αναγκαίο να ξεκινήσουμε με μια πολιτική αυτόνομη από τον καπιταλισμό.

Αυτή η πολιτική οφείλει να φέρει στην επιφάνεια, παρά να κρύψει, τις αντιφάσεις της κοινωνίας.

Να δημιουργήσει εντός της κοινωνίας μεγάλους χώρους απελευθερωμένους από την αγορά. Να προσφύγει στις πηγές των κινημάτων, των κομμάτων και των συνδικάτων, αλλά και των κρατικών θεσμών, μέχρι οι ευρωπαϊκοί θεσμοί να αλλάξουν φύση.

«Η Δημοκρατία πρέπει να είναι διαρκώς αντικείμενο διεκδίκησης…διαφορετικά παραμένει κενή, χωρίς ψυχή» όπως λέτε. Πως μπορεί να συμβαδίσει αυτό με τη σημερινή πολιτική αλλοτρίωση και την αύξουσα διαδικασία αποπροσωποποίησης και γραφειοκρατικοποίησης της κοινωνικής ζωής;

Η δημοκρατία είναι το αποτέλεσμα της νεωτερικότητας και των βασικών της ιδεών (της αυτονομίας του υποκειμένου και του λαού, της πάλης ενάντια στην εξουσία, της ισότητας).

Ωστόσο, άλλες λογικές της νεωτερικότητας (πάνω απ’ όλα του καπιταλισμού και της τεχνικής) τείνουν να μετατρέπουν την αυτονομία του ατόμου σε παθητικότητα, την ισότητα σε μαζοποίηση, τα δικαιώματα σε υπέρμετρα αιτήματα, την ελευθερία σε διοικητική κυριαρχία.

Αντικειμενικές λογικές επιβάλλονται στις υποκειμενικές και αυτή η επιβολή παρουσιάζεται σαν αναπόφευκτη και αναγκαία.

Η αμηχανία της δημοκρατίας είναι η σιωπηλή διαμαρτυρία κατά αυτής της επιβολής.

Αντίθετα, μια ζωντανή δημοκρατία συνεπάγεται τη συλλογική άρνηση αυτής της διαδικασίας και του ισχυρισμού ότι είναι αναπόφευκτη, συνεπάγεται τη βούληση για μια ριζοσπαστική αλλαγή, μια δράση που πηγαίνει από το «εγώ» στο «εμείς» (αλλά όχι στο Όλοι: η κοινωνία είναι πάντα διχασμένη), από την αποπροσωποποίηση στην υποκειμενοποίηση, από την απάθεια στη μάχη.

Το υποκείμενο δεν μπορεί να είναι τόσο αδύναμο ή αποδομημένο: πρέπει να διαθέτει την ενέργεια για διανοητική πάλη (δηλαδή, για κριτική και φαντασία), για πολιτικό αγώνα (δηλαδή για σύγκρουση και ακτιβισμό) και για την καθιέρωση θεσμών.

Η αφετηρία γι’ αυτή την στροφή είναι ο πολιτισμός – τόσο ο υψηλός όσο και ο λαϊκός, με τον ίδιο τρόπο που ο νεοφιλελευθερισμός αποίκισε την ατομική ψυχολογία, τα Μέσα Ενημέρωσης και τα Πανεπιστημιακά τμήματα. Αυτό που είναι απαραίτητο σήμερα (αλλά όχι αρκετό) είναι η εγκαθίδρυση μιας νέας διανοητικής ιδιολέκτου, μιας νέας, πολιτικά προσανατολισμένης, συναίνεσης.

Ποια είναι η εκτίμησή σας για τη νίκη Τραμπ στις ΗΠΑ και τι σηματοδοτεί για τη δημοκρατία;

Η εκλογή του Τραμπ είναι ένα λαϊκό φαινόμενο και ταυτοχρόνως το σημάδι μιας βαθιάς αντίφασης μέσα στο αμερικανικό κατεστημένο.

Ο Τραμπ δίνει φωνή στην εξέγερση της μεσαίας και της εργατικής τάξης ενάντια στην νεοφιλελεύθερη ανικανότητα να προσφέρει ένα κράτος Πρόνοιας και κοινωνικής προόδου: η αύξηση της απασχόλησης κατά την προεδρία του Ομπάμα δεν αντιστοιχούσε σε μια άνοδο των συνθηκών ζωής για τη μισθωτή εργασία.

Για ένα τμήμα των εργατών, η εργασία δεν συνεπάγεται πλέον σταθερότητα και ασφάλεια. Αυτοί οι εργάτες διαμαρτυρήθηκαν ενάντια στην ανεργία και στην επισφάλεια ψηφίζοντας Τραμπ, ο οποίος αυτοπαρουσιάστηκε σαν ένα πρόσωπο έξω από το πολιτικό, οικονομικό και πολιτιστικό κατεστημένο.

Και πολέμιος της παγκοσμιοποίησης;

Είναι ένας εκπρόσωπος ενός βιομηχανικού καπιταλισμού ο οποίος αρνείται τον παγκόσμιο ανταγωνισμό με την Κίνα, είναι εχθρικός στις παγκοσμιοποιητικές πολιτικές της Γουόλ Στριτ και της Κλίντον και υπόσχεται να επιστρέψει στον προστατευτισμό ή να αλλάξει τις εμπορικές συμφωνίες προς όφελος των Αμερικανών εργαζομένων και του κεφαλαίου.

Από κάποιες απόψεις ο Τραμπ είναι η έκφραση του τέλους (ή μιας αλλαγής) της παγκοσμιοποίησης και της επιστροφής στις ισχυρές πολιτικές του δόγματος «Πρώτα η Αμερική».

Είναι αλήθεια ότι οι Αμερικανοί πρωταγωνίστησαν στη χρηματοπιστωτική παγκοσμιοποίηση, αλλά το κοινωνικό κόστος ήταν πολύ υψηλό και αυτό έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εκλογή Τραμπ.

Οι ΗΠΑ θα παραμείνουν μια παγκόσμια υπερδύναμη, αλλά θα λειτουργούν με έναν πιο ανοιχτά «εγωιστικό» τρόπο, ξεκινώντας από την Ενέργεια και την μεταναστευτική πολιτική. Η Ε.Ε και η Κίνα θα είναι οι πρώτοι που θα βρεθούν αντιμέτωπες με αυτή τη νέα πραγματικότητα.

Το φαινόμενο Τραμπ βασίστηκε επίσης σε μια σκληρή στάση απέναντι στην κουλτούρα και στο πολιτικά ορθό, στάση τυπική του λαϊκισμού και της πάλης του ενάντια στη φιλελεύθερη κουλτούρα.

Συνοψίζοντας, οι «προτελευταίοι» (εκείνοι που ψήφισαν υπέρ του Τραμπ) εξεγέρθηκαν εναντίον του κατεστημένου (της Γουόλ Στριτ) και επίσης εναντίον των «τελευταίων», δηλαδή των μεταναστών και εν μέρει των φυλετικών μειονοτήτων.

Η ποιότητα της αμερικάνικης δημοκρατίας θα χειροτερεύσει και η ευθύνη γι’ αυτό βαραίνει πρωτίστως εκείνες τις ελίτ που άφησαν τις αντιφάσεις του νεοφιλελευθερισμού να εκραγούν.

Η λεγόμενη πολυπολιτισμικότητα θέτει τη δημοκρατία ενώπιον ενός διλήμματος, το οποίο στις μέρες μας παράγει διαχωρισμούς, ρατσισμό και δυσανεξία. Υπάρχει έξοδος απ’ όλα αυτά;

Η πολυπολιτισμική απάντηση στη μετανάστευση αποδείχτηκε αδύναμη. Θα μπορούσε να αποδώσει μόνο παράλληλα με μια αυξανόμενη ευημερία και περιεκτικές κοινωνικές πολιτικές.

Σε μια φάση ύφεσης και απόκλισης, η πρώτη αποκάλυψη των κοινωνικών αντιφάσεων είναι η πάλη μεταξύ των «ντόπιων» και των φτωχών μεταναστών: αυτή η κατάσταση ανοίγει την πόρτα στον δεξιό λαϊκισμό.

Η Αριστερά δεν έχει διαμορφώσει ακόμα μια απάντηση γι’ αυτό το πρόβλημα: σε κάθε περίπτωση, θα πρόκειται για μια σύνθετη απάντηση, η οποία θα περιλαμβάνει οικονομικές και πολιτικές δράσεις στις χώρες καταγωγής [των μεταναστών], έναν ισχυρό (αλλά όχι καταπιεστικό) έλεγχο των αφίξεων, μια αυστηρή (αλλά όχι με διακρίσεις) προσοχή στην παρακμή των αστικών περιοχών.

Συνοψίζοντας, επίσης απ’ αυτή την οπτική, η Αριστερά πρέπει να επανεφεύρει την πολιτική ως τον τρόπο ρύθμισης της κοινωνίας, δηλαδή του δημοκρατικού κράτους, τουλάχιστον μέχρι να γεννηθεί μια πολιτική Ευρώπη – και όχι μια γερμανικής κοπής Ευρώπη.

Ποιος είναι

Γεννημένος στη Μόντενα της Ιταλίας το 1950 σπούδασε Φιλοσοφία και σήμερα διδάσκει Πολιτική Θεωρία στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια. Το 2013 εξελέγη βουλευτής του Δημοκρατικού Κόμματος, αλλά το 2015 προσχώρησε στο κόμμα της Ιταλικής Αριστεράς. Αρθρογραφεί τακτικά στον ιταλικό Τύπο. Στην Ελλάδα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις το βιβλίο του «Η αμηχανία της δημοκρατίας» (2016)

efsyn.gr

"google ad"