Στην αυστηροποίηση των συνεπειών της εμφανούς κατοχής και χρήσης κινητού τηλεφώνου στα σχολεία, όπου σήμερα χτύπησε το πρώτο κουδούνι, προχώρησε πρόσφατα η ελληνική κυβέρνηση, ακολουθώντας μια παγκόσμια τάση, με πολλές χώρες να έχουν λάβει ήδη παρόμοια μέτρα, δίχως ωστόσο να υπάρχoυν ικανά και σαφή δεδομένα, που να αποδεικνύουν τη χρησιμότητά τους, όπως επισημαίνουν ερευνητές.
«Υπήρχε και παλιά μια εγκύκλιος που απαγόρευε τα κινητά τηλέφωνα (που την είχαν υπογράψει οι προηγούμενοι υπουργοί Παιδείας). Δεν υπήρχε πλαίσιο συνεπειών. Αυτή είναι η αλλαγή που κάνουμε. Έτσι, στην εμφανή κατοχή και χρήση προβλέπεται η ποινή της μιας μέρας αποβολή», δήλωσε ο υπουργός Παιδείας Κυριάκος Πιερρακάκης πριν λίγες ημέρες στην ΕΡΤ.
Ο ίδιος, αργότερα, μιλώντας στον ΣΚΑΙ, ξεκαθάρισε ότι απαγορεύεται η εμφανής κατοχή και χρήση ακόμη και στο διάλειμμα.
Στο ζήτημα αναφέρθηκε και ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου στη ΔΕΘ, υποστηρίζοντας πως «οι επιστήμονες μας λένε ότι τα κινητά δημιουργούν μεγάλη απόσπαση προσοχής. Θέλουμε τα κινητά να είναι στη τσάντα. Άλλες ευρωπαϊκές χώρες τα κλειδώνουν σε λόκερς. Δεν αποκλείω τίποτα στη συνέχεια», προσθέτοντας πως «χρειάζεται πανευρωπαϊκή ρύθμιση και θα θέλαμε να παίξουμε πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτό».
Δεν είναι βέβαια μόνο η Ελλάδα που υιοθετεί αυτό το μέτρο. Γενικότερα, αυξάνονται οι χώρες που περιορίζουν ή και απαγορεύουν εντελώς τη χρήση των κινητών στα σχολεία.
Απαγόρευση κινητών στα σχολεία: Η απαγόρευση σε κολλέγιο της Ολλανδίας πριν από 6 χρόνια
Ρεπορτάζ του Guardian αναφέρεται σε μια παρόμοια απόφαση που πήρε το Calvijn College της Ολλανδίας, έξι χρόνια πριν, κι έγινε ένα από τα πρώτα σχολεία στην Ολλανδία στο οποίο δεν χρησιμοποιούνται smartphones.
Σύμφωνα με το δημοσίευμα, όταν οι υπάλληλοι του Calvijn College της Ολλανδίας άρχισαν να εξετάζουν αν θα απαγορεύσουν τα τηλέφωνα από τα σχολεία τους, η ιδέα άφησε μερικούς μαθητές κατάπληκτους. «Μας ρώτησαν αν νομίζουμε ότι ζούμε στο 1800», δήλωσε ο Jan Bakker, πρόεδρος του κολεγίου, του οποίου οι μαθητές έχουν ηλικία από 12 έως 18 ετών.
Ενώ η πλειοψηφία υποστήριξε την ιδέα, περίπου το 20% των γονέων, των καθηγητών και των μαθητών που ερωτήθηκαν ήταν σταθερά αντίθετοι. Ορισμένοι ήταν γονείς που ανησυχούσαν ότι δεν θα μπορούσαν να βρουν τα παιδιά τους κατά τη διάρκεια της ημέρας, ενώ ορισμένοι εκπαιδευτικοί υποστήριξαν ότι θα ήταν καλύτερο να αγκαλιάσουμε τις νέες τεχνολογίες αντί να τις αποφεύγουμε.
Παρόλα αυτά, οι σχολικοί αξιωματούχοι συνέχισαν. «Περπατώντας στους διαδρόμους και στην αυλή του σχολείου, έβλεπες ότι όλα τα παιδιά ήταν απασχολημένα με τα smartphones τους. Οι συζητήσεις απουσίαζαν, τα τραπέζια του πινγκ πονγκ ήταν άδεια», δήλωσε ο Bakker.
Τέσσερα χρόνια αφότου το συγκεκριμένο κολλέγιο έγινε ένα από τα πρώτα σχολεία στην Ολλανδία που δεν χρησιμοποιεί smartphone, δεν αποτελεί πλέον εξαίρεση. Καθώς οι μαθητές επιστρέφουν στις σχολικές αίθουσες σε ολόκληρη την ηπειρωτική Ευρώπη, ένας αυξανόμενος αριθμός από αυτούς θα αναγκαστεί να αφήσει πίσω του τα κινητά του τηλέφωνα: Στη Γαλλία, 200 σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης δοκιμάζουν την απαγόρευση, ενώ τα γαλλόφωνα δημοτικά σχολεία στη Βαλλονία και στις Βρυξέλλες, στο Βέλγιο, έχουν προχωρήσει στις δικές τους απαγορεύσεις.
Στην Ουγγαρία, ένα νέο διάταγμα απαιτεί από τα σχολεία να συλλέγουν τα τηλέφωνα και τις έξυπνες συσκευές των μαθητών κατά την έναρξη της ημέρας.
«Η Ιταλία και η Ελλάδα έχουν υιοθετήσει ηπιότερες προσεγγίσεις, επιτρέποντας στους μαθητές να έχουν τα τηλέφωνά τους μαζί τους κατά τη διάρκεια της ημέρας, αλλά απαγορεύοντας τη χρήση τους στις αίθουσες διδασκαλίας», επισημαίνει το ρεπορτάζ.
Οι υπεύθυνοι του Calvijn College, σύμφωνα με το βρετανικό μέσο, κάνουν λόγο για μεταμόρφωση της κουλτούρας του σχολείου.
«Ουσιαστικά ό,τι είχαμε χάσει, το πήραμε πίσω», δήλωσε ο Bakker. «Οι μαθητές έπαιζαν μεταξύ τους και μιλούσαν μεταξύ τους. Και υπήρχαν πολύ λιγότερες διακοπές στα μαθήματα».
Τον Ιανουάριο του 2024, η ολλανδική κυβέρνηση πήρε μέρος στη σχετική συζήτηση, προτρέποντας τα σχολεία να απαγορεύσουν τα κινητά τηλέφωνα, τα tablet και τα smartwatches από τις περισσότερες αίθουσες διδασκαλίας των γυμνασίων σε όλη τη χώρα. Η σύσταση επεκτάθηκε πρόσφατα και στα δημοτικά σχολεία.
Βοηθά η απαγόρευση των κινητών στα σχολεία;
Στα τέλη του περασμένου έτους, καθώς τα σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σε όλη την Ολλανδία ετοιμάζονταν να ακολουθήσουν τις συστάσεις, οι ερευνητές του Πανεπιστημίου Radboud άδραξαν την ευκαιρία προκειμένου να προσπαθήσουν να δώσουν μια εικόνα για το πριν και το μετά της απαγόρευσης.
Διενήργησαν δημοσκόπηση σε εκατοντάδες μαθητές και γονείς, καθώς και σε δεκάδες εκπαιδευτικούς, σε δύο σχολεία με επικείμενα σχέδια για την κατάργηση των κινητών τηλεφώνων στους σχολικούς χώρους, ενώ επισκέφθηκαν ξανά τα σχολεία τρεις μήνες μετά την επιβολή της απαγόρευσης.
Περίπου το 20% των μαθητών ανέφεραν ότι ήταν λιγότερο αφηρημένοι όταν τα smartphones ήταν εκτός ορίων, δήλωσε στον Guardian ο Loes Pouwels, ένας από τους ερευνητές, ενώ οι καθηγητές περιέγραψαν ότι οι μαθητές ήταν πιο προσεκτικοί και συγκεντρωμένοι στη δουλειά τους στην τάξη. «Οπότε νομίζω ότι όσον αφορά τη γνωστική λειτουργία, συνολικά ήταν κάτι θετικό».
Πολλοί μαθητές ανέφεραν επίσης περισσότερες κοινωνικές αλληλεπιδράσεις στην πραγματική ζωή και ότι η ποιότητα αυτών των αλληλεπιδράσεων είχε βελτιωθεί. Διαπιστώθηκε επίσης μείωση του διαδικτυακού εκφοβισμού, καθώς οι μαθητές ήταν περισσότερο χρόνο εκτός σύνδεσης.
Τρεις μήνες μετά την απαγόρευση, ωστόσο, δεν είχαν αγκαλιάσει όλοι οι μαθητές την ιδέα. Περίπου το 40% δήλωσε ότι η απαλλαγή από τα τηλέφωνα τους επέτρεψε να απολαύσουν καλύτερα τα διαλείμματά τους, αλλά το 37% δήλωσε ότι τους έλειπαν τα τηλέφωνά τους. «Αναγκάζομαι να κοινωνικοποιηθώ όταν δεν έχω διάθεση, πράγμα που συμβαίνει συχνά», δήλωσε ένας μαθητής στους ερευνητές.
Σύμφωνα με όσα υποστήριζε η UNESCO το καλοκαίρι του 2023, σχεδόν μία στις τέσσερις χώρες, εισήγαγαν νόμους ή πολιτικές σχετικά με την απαγόρευση της χρήσης των smartphones στα σχολεία, ενώ ανάλογη είναι η εικόνα και σε διάφορες πολιτείες των ΗΠΑ.
Συνολικά, οι κυβερνήσεις σε μια σειρά από χώρες που έχουν πάρει παρόμοιες αποφάσεις, από την Ακτή Ελεφαντοστού έως την Κολομβία, και από την Ιταλία έως τις Κάτω Χώρες, θεωρούν πως η απαγόρευση των κινητών θα μειώσει τους περισπασμούς στην τάξη, θα επιτρέψει στους μαθητές να επικεντρωθούν στη μάθηση, θα βελτιώσει την ευημερία των μαθητών και θα μειώσει τον εκφοβισμό στον κυβερνοχώρο.
Μια επισκόπηση των στοιχείων και τα δεδομένα
Όπως σημειώνουν ωστόσο με κοινό άρθρο του στο Conversation δύο καθηγήτριες Πανεπιστημίου, οι οποίες ασχολούνται με ζητήματα εκπαίδευσης, προηγούμενες έρευνες έχουν δείξει ότι υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία σχετικά με το κατά πόσον οι απαγορεύσεις επιτυγχάνουν πράγματι αυτούς τους στόχους.
Αναφέρουν μάλιστα το παράδειγμα του Καναδά, αρκετές σχολικές περιφέρειες προχώρησαν σε απόλυτες απαγορεύσεις και στη συνέχεια τις ανακάλεσαν καθώς ήταν πολύ δύσκολο να διατηρηθούν.
Μια απαγόρευση ανακλήθηκε ομοίως στη Νέα Υόρκη, εν μέρει επειδή οι απαγορεύσεις δυσκόλευαν τους γονείς να παραμείνουν σε επαφή με τα παιδιά τους.
Οι ίδιες πραγματοποίησαν μια «επισκόπηση» όλων των δημοσιευμένων και μη δημοσιευμένων παγκόσμιων στοιχείων υπέρ και κατά της απαγόρευσης των κινητών τηλεφώνων στα σχολεία (άρθρα, εκθέσεις και διατριβές), έτσι ώστε να ρίξουν φως το κατά πόσο τα κινητά τηλέφωνα στα σχολεία επηρεάζουν τις επιδόσεις, την ψυχική υγεία και την ευημερία των μαθητών και τη συχνότητα του διαδικτυακού εκφοβισμού.
Ακαδημαϊκή επίδοση
Η έρευνά τους βρήκε τέσσερις μελέτες οι οποίες εντόπισαν μια μικρή βελτίωση των ακαδημαϊκών επιδόσεων όταν απαγορεύτηκαν τα τηλέφωνα στα σχολεία. Ωστόσο, δύο από αυτές τις μελέτες διαπίστωσαν ότι η βελτίωση αυτή αφορούσε μόνο τους μαθητές με χαμηλές επιδόσεις.
Ορισμένες μελέτες συνέκριναν σχολεία στα οποία υπήρχε μερική απαγόρευση με σχολεία με πλήρη απαγόρευση. Αυτό αποτελεί πρόβλημα, διότι δημιουργεί σύγχυση, όπως αναφέρουν.
Ωστόσο, τρεις μελέτες δεν διαπίστωσαν διαφορές στις ακαδημαϊκές επιδόσεις, είτε υπήρχαν απαγορεύσεις κινητών τηλεφώνων είτε όχι.
Ψυχική υγεία και ευημερία
Δύο μελέτες στην ανασκόπηση των καθηγητριών, ανέφεραν ότι η απαγόρευση της χρήσης κινητών τηλεφώνων είχε θετικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία των μαθητών. Ωστόσο, και οι δύο μελέτες χρησιμοποίησαν τις αντιλήψεις των εκπαιδευτικών και των γονέων για την ευημερία των μαθητών (οι ίδιοι οι μαθητές δεν ρωτήθηκαν).
Δύο άλλες μελέτες δεν έδειξαν διαφορές στην ψυχολογική ευημερία μετά την απαγόρευση των κινητών τηλεφώνων. Ωστόσο, τρεις μελέτες ανέφεραν μεγαλύτερη «βλάβη» στην ψυχική υγεία και την ευημερία των μαθητών όταν υπέστησαν απαγορεύσεις κινητών τηλεφώνων.
Οι φοιτητές ανέφεραν ότι ένιωθαν περισσότερο αγχωμένοι χωρίς να μπορούν να χρησιμοποιήσουν το τηλέφωνό τους. Αυτό ήταν ιδιαίτερα εμφανές σε μία διδακτορική διατριβή που διεξήχθη όταν οι μαθητές επέστρεφαν στο σχολείο μετά την πανδημία, έχοντας εξαρτηθεί πολύ από τις συσκευές τους κατά τη διάρκεια του αποκλεισμού.
«Έτσι, τα στοιχεία για την απαγόρευση των κινητών τηλεφώνων για την ψυχική υγεία και την ευημερία των μαθητών είναι ασαφή και βασίζονται μόνο σε ανέκδοτα ή αντιλήψεις και όχι σε καταγεγραμμένα περιστατικά ψυχικών ασθενειών».
Εκφοβισμός και διαδικτυακός εκφοβισμός
Όπως γράφουν στο άρθρο τους στο Conversation, τέσσερις μελέτες ανέφεραν μια μικρή μείωση του εκφοβισμού στα σχολεία μετά την απαγόρευση των τηλεφώνων, ιδίως μεταξύ των μεγαλύτερων μαθητών. Ωστόσο, οι μελέτες δεν διευκρίνισαν αν μιλούσαν για εκφοβισμό μέσω διαδικτύου ή όχι.
Αλλά δύο άλλες μελέτες έδειξαν ότι ο αριθμός των περιστατικών διαδικτυακής παρενόχλησης ήταν μεγαλύτερος στα σχολεία με απαγόρευση κινητών τηλεφώνων σε σύγκριση με εκείνα χωρίς απαγόρευση. Η μελέτη δεν συνέλεξε στοιχεία σχετικά με το αν η διαδικτυακή παρενόχληση συνέβαινε εντός ή εκτός σχολικού ωραρίου.
Οι συγγραφείς υπέθεσαν ότι αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι οι μαθητές θεωρούσαν τις απαγορεύσεις των κινητών τηλεφώνων ως τιμωρητικές, γεγονός που έκανε το σχολικό κλίμα λιγότερο θετικό. Άλλες έρευνες έχουν συνδέσει το θετικό σχολικό κλίμα με λιγότερα περιστατικά εκφοβισμού.
Δεν υπάρχουν όμως ερευνητικά στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι οι μαθητές χρησιμοποιούν ή δεν χρησιμοποιούν άλλες συσκευές για να εκφοβίσουν ο ένας τον άλλον, εάν υπάρχουν απαγορεύσεις τηλεφώνων. Αλλά είναι φυσικά δυνατόν οι μαθητές να χρησιμοποιούν φορητούς υπολογιστές, τάμπλετς, smartwatches ή υπολογιστές της βιβλιοθήκης για να διεξάγουν ηλεκτρονικό εκφοβισμό.
Ακόμη και αν οι απαγορεύσεις των τηλεφώνων ήταν αποτελεσματικές, δεν θα αντιμετώπιζαν το μεγαλύτερο μέρος του σχολικού εκφοβισμού. Μια αυστραλιανή μελέτη του 2019 διαπίστωσε ότι το 99% των μαθητών που εκφοβίστηκαν στον κυβερνοχώρο εκφοβίστηκαν επίσης πρόσωπο με πρόσωπο.
Ασαφή στοιχεία τελικά
Συνολικά, η μελέτη τους δείχνει ότι τα στοιχεία για την απαγόρευση των κινητών τηλεφώνων στα σχολεία είναι αδύναμα και ασαφή.
Οι ίδιες επικαλούνται τον Αυστραλό ακαδημαϊκό Neil Selwyn, ο οποίος υποστήριξε το 2021 πως η ώθηση για την απαγόρευση των κινητών τηλεφώνων ανταποκρίνεται περισσότερο σε ανησυχίες των πολιτών παρά στα ερευνητικά στοιχεία.
Σημειώνουν επίσης πως οι πολιτικοί θα πρέπει να αφήσουν κάθε σχολείο να αποφασίσει εκείνο, έχοντας άμεση γνώση των πλεονεκτημάτων ή των μειονεκτημάτων μιας απαγόρευσης σε κάθε κοινότητα.
«Τα κινητά τηλέφωνα αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της ζωής μας. Πρέπει να διδάσκουμε στα παιδιά την κατάλληλη χρήση των τηλεφώνων, αντί να τα απαγορεύουμε απλώς. Αυτό θα βοηθήσει τους μαθητές να μάθουν πώς να χρησιμοποιούν τα τηλέφωνά τους με ασφάλεια και υπευθυνότητα στο σχολείο, στο σπίτι και πέρα από αυτό», καταλήγουν οι δύο καθηγήτριες.