Καθώς το Κόσοβο υφίσταται τη χειρότερη ενεργειακή κρίση της τελευταίας δεκαετίας, ο Xhelal Gashi σκέφτεται να κλείσει το αρτοποιείο του στην Πρίστινα, επειδή δυσκολεύεται να καλύψει το κόστος καυσίμων για μια γεννήτρια από τότε που οι αρχές άρχισαν τις διακοπές ρεύματος.
«Συνήθως πληρώνω περίπου 300 ευρώ για το λογαριασμό του ηλεκτρικού ρεύματος, αλλά τώρα ξοδεύω 100-110 ευρώ την ημέρα για να αγοράσω πετρέλαιο για τη γεννήτρια», δήλωσε ο Gashi, μιλώντας από το αρτοποιείο του, όπου απασχολεί 10 υπαλλήλους.
Πολλές επιχειρήσεις και νοικοκυριά στο Κόσοβο χρησιμοποιούν φορητές γεννήτριες ρεύματος από τη στιγμή που η εταιρεία διανομής ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας, τα «Συστήματα Διανομής Ενέργειας Κοσσυφοπεδίου (KEDS)», ανακοίνωσε την περασμένη εβδομάδα ότι θα ξεκινήσει δίωρες διακοπές ρεύματος μέχρι νεωτέρας.
Αυτό προκάλεσε διαδηλώσεις στην Πρίστινα και εκκλήσεις για την παραίτηση του υπουργού Οικονομίας Artane Rizvanolli.
Οι χώρες σε ολόκληρη την Ευρώπη αντιμετωπίζουν ραγδαία αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας λόγω της αύξησης της ζήτησης εν μέσω της οικονομικής ανάκαμψης από την πανδημία. Η κατάσταση αυτή δείχνει να επιδεινώνεται όλο και περισσότερο στο Κόσοβο. Εκεί η χαμηλή εγχώρια παραγωγή – η οποία λόγω τεχνικών βλαβών και του κρύου καιρού έθεσε εκτός παραγωγής κάποια από τα εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας- αναγκάζει τη χώρα να εισάγει πολύ περισσότερη ενέργεια από το κανονικό.
Το 85% της εγχώριας παραγωγής ενέργειας του Κοσόβου προέρχεται από θερμική ενέργεια. Οι απαρχαιωμένοι σταθμοί συμβάλλουν στη χαμηλή εγχώρια παραγωγή και η παγκόσμια ενεργειακή κρίση έχει αυξήσει τις τιμές των εισαγωγών.
Την Παρασκευή (24 Δεκεμβρίου), η κυβέρνηση κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης για τις επόμενες 60 ημέρες. Έτσι θα μπορέσει να διαθέσει περισσότερα χρήματα για εισαγωγές ενέργειας και ενδεχομένως να εισαγάγει ακόμη πιο σκληρά μέτρα και περισσότερες διακοπές ρεύματος.
Ο πρωθυπουργός Albin Kurti δήλωσε ότι οι τιμές εισαγωγής έχουν αυξηθεί έως και 515 ευρώ ανά MWh, από 70 ευρώ την ίδια περίοδο πέρυσι. Για τους πολίτες του Κοσσυφοπεδίου η τιμή είναι 6 λεπτά ανά kWh, η φθηνότερη στην Ευρώπη, καθώς τα οικιακά τιμολόγια επιδοτούνται σε μεγάλο βαθμό.
«Σε αυτή την κατάσταση έχουμε μόνο δύο λύσεις: διακοπή ρεύματος ή αύξηση των τιμών», δήλωσε την Κυριακή ο Kurti. Μάλιστα η κυβέρνησή του διέθεσε ήδη επιπλέον 40 εκατ. ευρώ για εισαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας.
Το Κόσοβο παράγει το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειάς του από δύο παλιούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με άνθρακα έξω από την Πρίστινα και κανονικά εισάγει το 10-15% της ενέργειάς του- όμως το ποσοστό αυτό έχει αυξηθεί στο 40% κατά τη διάρκεια της τρέχουσας κρίσης.
«Κατά συνέπεια, το Κόσοβο εισάγει ενέργεια που δεν ήταν προγραμματισμένη στις αγορές», δήλωσε στο Reuters μέσω e–mail το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς (ENTSO–E), το οποίο εκπροσωπεί τους διαχειριστές μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας σε όλη την Ευρώπη. Πρόσθεσε μάλιστα ότι η υπέρογκη ζήτηση του Κοσόβου θα μπορούσε να απειλήσει την προσφορά σε όλη την Ευρώπη.
«Οι Διαχειριστές Συστημάτων Μεταφοράς στην Περιφερειακή Ομάδα Ηπειρωτικής Ευρώπης (RGCE) του ENTSO–E παροτρύνουν την KOSTT (Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς του Κοσόβου) να διατηρήσει το εθνικό σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας σε ισορροπία, κάτι που αποτελεί βασική συμβατική υποχρέωση έναντι των άλλων Διαχειριστών Συστήματος Μεταφοράς στην Ηπειρωτική Ευρώπη», ανέφερε το ENTSO–E.
Οι δικοί της σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής της μικρής βαλκανικής χώρας τροφοδοτούνται με λιγνίτη, έναν μαλακό άνθρακα που παράγει ιδιαίτερα τοξική ρύπανση όταν καίγεται.
Επίσημα στοιχεία δείχνουν ότι το Κόσοβο διαθέτει τα πέμπτα μεγαλύτερα αποθέματα λιγνίτη στον κόσμο, 12-14 δισεκατομμύρια τόνους. Αλλά η εξάρτησή του από το βρώμικο καύσιμο, μαζί με την πολιτική αστάθεια, έχει κρατήσει μακριά τους ξένους επενδυτές από το τέλος του πολέμου το 1999, καθιστώντας δύσκολη την αναβάθμιση των ενεργειακών υποδομών του.
«Όποια και αν είναι η απόφαση της κυβέρνησης, για την επισκευή οποιασδήποτε μονάδας των σημερινών εργοστασίων ή την κατασκευή ενός νέου σταθμού ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα, θα χρειαστούν τουλάχιστον πέντε χρόνια», δήλωσε ο Trim Ternava, διευθύνων σύμβουλος της Jaha Solar με έδρα το Κόσοβο, η οποία κατασκευάζει ηλιακούς συλλέκτες.
Καθώς η ενεργειακή κρίση δεν δείχνει σημάδια ύφεσης, ο Gani Fazlia, ο οποίος επισκευάζει γεννήτριες, δεν μπορεί να συμβαδίσει με την έκρηξη της επιχείρησής του.
«Έχω τουλάχιστον 15 κομμάτια να φτιάξω σε μια μέρα, αλλά για έναν άνθρωπο να τα κάνει όλα αυτά είναι αδύνατο. Μπορώ να φτιάξω μόνο πέντε ή έξι», λέει ο Fazlia, καθώς δύο πελάτες που έφεραν τις παλιές τους γεννήτριες για να φτιαχτούν περιμένουν έξω από το κατάστημά του.