Του Μichael Greshko
Καθώς η πανδημία του κορωνοϊού συνεχίζει να εξαπλώνεται, το πιο πιθανό σενάριο είναι ότι ο ιός θα γίνει ενδημικός σε μεγάλα τμήματα του πλανήτη, θα διακινείται διαρκώς στον ανθρωπινο πληθυσμό δίχως πάντως να προκαλεί τον ίδιο αριθμό σοβαρών ασθενειών. Τελικώς, χρόνια μετά, ίσως και δεκαετιες στο μέλλον, ο covid-19 μπορεί να μετατραπεί σε μία κοινή γρίπη, όπως οι άλλοι 4 ενδημικοί κορωνοϊοί που προϋπήρχαν.
Αλλά αυτή η μεταβίβαση δε θα συμβεί από τη μία στιγμή στην άλλη. Όπως αναφέρουν ειδικοί στο “National Geographic”, η μετα-πανδημική πορεία εξαρτάται σε τρεις κύριους παράγοντες: για πόσο χρόνο οι άνθρωποι αναπτύσσουν ανοσία στον ιό, πόσο γρήγορα ο ιός μεταλάσσεται, και πόσο πλατιά ο ηλικιωμένος πληθυσμός αναπτύσσει ανοσία στον ιό κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Οι τρεις αυτοί παράγοντες θα καθορισουν ένα μέλλον στον οποίο ο πλανήτης θα μπορούσε να αντιμετωπίσει πολλά χρόνια μίας περιόδου μετάβασης από την πανδημία που θα χαρακτηριζεται από τη διαρκή εξέλιξη του ιού, τοπικά ξεσπάσματα και πολλαπλούς γύρους εμβολιασμού του παγκόσμιου πληθυσμού με νέα εμβόλια που θα αντιμετωπίζουν τις μεταλλάξεις.
“Οι άνθρωποι πρέπει να το συνειδητοποιησουν, ο ιός δεν πρόκειται απλά να εξαφανιστεί”, λέει ο Roy Anderson, επιδημιολόγος στο Imperial College του Λονδίνου. “Θα μπορούμε να τον διαχειριστούμε εξαιτίας των μοντέρνων φαρμάκων και των εμβολίων, αλλά δεν είναι κάτι το οποιο απλά θα εξαφανιστεί από τη μία ημέρα στην άλλη”.
Οι ερευνητές εξετάσουν την “ανοσιολογική μνήμη” του σώματος στον ιο. Μία έρευνα που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό “Science” στις 6 Ιανουαρίου παρακολούθησε την ανοσιολογικό εξέλιξη 188 ανθρωπων που είχαν ασθενησει με τον ιό για μία περίοδο από 5 έως 8 μήνες και αυτό που βρήκε ήταν ότι περίπου το 95% είχαν μετρήσιμα επίπεδα ανοσίας.
“Οπωσδήποτε όσο περνά ο καιρος η ανοσία μειώνεται, αλλά δεν εξαφανίζεται. Αυτό, νομίζω, ειναι πολύ σημαντικό”, είπε η Jennie Lavine, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Emory University.
Κάποιοι θεωρούν ότι ένας από τους πιο συνηθισμένους κορωνοϊού που προκαλούν απλά ένα κοινό κρυολόγημα προέκυψε από ένα ξέσπασμα που εμφανίστηκε το 1890 στη Ρωσία. Τότε όμως δεν ήταν ένα κοινό κρυολόγημα αλλά ένας φονικός ιός που ονομάστηκε “η ρώσικη γρίπη” η οποία οδήγησε σε χιλιάδες θανάτους προκαλώντας και σ’ ένα ασυνήθιστα υψηλό αριθμό ασθενών νευρολογικά συμπτώματα, όπως και ο Covid-19.
Aν και η μνήμη των συνεπειών προηγούμενων κορωνοϊών έχει ξεφτισει μέσα στο πέρασμα του χρόνου, ο δρόμος για μία σχετικά υποφερτή συνύπαρξη μεταξύ ανθρώπων και του Covid-19 θα έχει πολλές λακούβες. Στο μεσοδιάστημα. οι συνέπειες του ιού θα εξαρτηθούν κατά πολύ από τον τρόπο που θα εξελιχθεί.
Αυτή τη στιγμή ο ιός διαδίδεται ανεξέλεγκτα σε ολο τον κόσμο, και για κάθε επανάληψή του, υπάρχει πάντα η πιθανότητα μεταλλάξεων που θα μπορούσαν να βοηθήσουν τον ιό να μολύνει πιο αποτελεσματικά τους ανθρώπους.
To ανθρώπινο ανοσοποιητικο σύστημα, αν και μας προστατεύσεις από σοβαρή ασθένεια, λειτουργεί και ως ένα εξελεκτικό εμπόδιο, δημιουργώντας πίεση στον ιό που τον οδηγούν να μεταλλάσσεται με τρόπους που θα τον οδηγήσουν να “συνδέεται” πιο αποτελεσματικά με τα ανθρώπινα κύτταρα. Οι επόμενοι μήνες κι χρόνια θα αποκαλύψουν πόσο καλά μπορεί το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου να ανταπεξέλθει αυτής της διαρκούς επίθεσης που βασίζεται στην μετάλλαξη.
Οι νέες μεταλλάξεις κάνουν ακόμη πιο αναγκαία την όσο πιο πλατιά εφαρμογή εμβολιασμών και αλλων μεθόδων που μπλοκάρουν τη διάδοση του ιού, όπως η χρήση μασκών και η κοινωνική απόσταση. Όσο λιγότερο διαδίδεται ο ιός, τόσες λιγότερες πιθανότητες θα έχει να εξελιχθεί.
Οι ειδικοί συμφωνούν ότι το τέλος της πανδημίας εξαρτάται από την κυριαρχία της ανοσίας, ειδικά στους ηλικιωμένους και στους πιο ευάλωτους πληθυσμούς. Οι σημερινοί νέοι και τα παιδιά έχουν μπροστα τους ολόκληρη τη ζωή για να κτίσουν την ανοσία στον ιό. Το ιδιο όμως δεν ισχύει για τους ενήλικες, των οποίων τα ανοσοποιητικά συστήματα είναι εκτεθειμένα.
Το όριο της επίτευξης ανοσίας που θα σταματήσει τη διάδοση του ιού θα εξαρτηθεί στο πόσο μεταδοτικά θα είναι στελέχη που θα δημιουργηθούν από μελλοντικές μεταλλάξεις. Αλλά προς το παρόν, οι έρευνες που έχουν γίνει δειχουν ότι είναι αναγκαίο το 60% με 70% του παγκόσμιου πληθυσμού να αναπτύξει ανοσία για να τελειώσει αυτή η φάση της πανδημίας.
Αυτή η ανοσία μπορει να επιτευχθεί με δύο μόνο τρόπους: ειτε με μαζικούς εμβολιασμούς ή μέσω της ανάρρωσης από ασθένεια από τον ιό. Αλλά η επίτευξη ανοσίας μέσω ανεξέλεγκτης διάδοσης του ιού προκαλεί ένα τεράστιο κόστος σε ανθρώπινες ζωές: αν δεν είχαν ληφθεί τα μέτρα, σήμερα θα θρηνούσαμε πολλές εκατοντάδες χιλιάδες επιπλέον θανάτους παγκοσμίως.
“Αν δε θέλουμε να προχωρήσουμε με τους εμβολιασμούς, πρέπει να αποφασίσουμε συλλογικά πόσοι ηλικιωμένοι θέλουμε να πεθάνουν. Kαι δε θέλω να είμαι εγώ αυτός που θα πάρει αυτή την απόφαση”, λέει ο Paul Duprex, διευθυντής του Κέντρου για την Έρευνα Εμβολίων στο University of Pittsburgh.
Ο Jeffrey Shaman, από την πλευρά του, ειδικός στις μεταδοτικές ασθένειες στο Columbia University, επισημαίνει ότι η παγκοσμια προώθηση των εμβολίων αποκάλυψε τις παρούσες ανισότητες στην παγκόσμια υγεία. Σε ένα ευρέως διαμοιρασμένο χάρτη από τον Δεκεμβρη, αποτυπώνεται μια πραγματικότητα σύμφωνα με την οποια πλούσιες χώρες όπως οι ΗΠΑ θα έχουν ευρέως διαθέσιμα εμβόλια από τις αρχές του 2022 τη στιγμή όπου σε φτωχές χώρες στην Αφρική και την Ασία αυτό δε θα συμβεί τουλάχιστον έως το 2023.
Οι προσπάθειες για εμβολιασμούς στον αναπτυσόμμενο κόσμο βασιζονται στην ανάπτυξη εμβολίων που θα μπορούν να φυλαχθούν σε απλά ψυγεία, όπως τα εμβόλια τα οποία κατασκευάζει η Oxford/AstraZeneca και η Johnson & Johnson.
Έως τις 18 Γενάρη, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, περίπου 40 εκατομμύρια δόσεις εμβολίων έχουν διαμοιραστεί σε ολόκληρο τον κόσμο, κυρίως σε πλούσιες χώρες. Στην Αφρική μόλις δύο χώρες, οι Σεϋχέλες και η Γουινέα έχουν αρχίσει τους εμβολιασμούς. Στη Γουινέα, μόλις 25 άνθρωποι έχουν εμβολιαστεί.
“Η συσσώρευση εμβολίων στις πλούσιες χώρες θα καθυστερήσει την ανάρρωση της Αφρικής”, λέει ο Matshidiso Moeti, ο περιφερειακός διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας στην Αφρική. “Είναι βαθιά άδικο οι πιο ευάλωτοι Αφρικάνοι να πρέπει να περιμένουν για τα εμβολια τη στιγμή όπου χαμηλού ρίσκου πληθυσμοί στις πλούσιες χώρες της Δύσης χρησιμοποιούν τα εμβόλια”
Το σενάριο των πιστοποιητικών εμβολιασμού δεν είναι επίσης απίθανο τοσο για τους ταξιδιώτες όσο και για άλλες εργασίες. Αν όμως ο ιός γίνει ενδημικός και η διάδοσή του εξελίσσεται όπως τα συνήθης κρυολογήματα, τότε τα εμβόλια δε θα είναι αναγκαια για πάντα, λέει η Lavine.
Όμως ακόμα και οι πιο καλές προβλέψεις των καλύτερων ερευνητών πέφτουν πάνω σε ένα τοίχο ομίχλης που διαχωρίζει το παρόν από το μέλλον. Ερωτήματα για την επαναμόλυνση, τη διάδοση, τις μετα-πανδημικές επιπτώσεις στην υγεία και την εξέλιξη του ιού θα συνεχίσουν να μας απασχολούν για πολλά χρόνια, αν όχι για δεκαετίες.