Κ. Δουζίνας: Δεν αρμόζει στην Αριστερά το μοντέλο του Μεσαιωνικού ηγέτη και των τοπικών βαρόνων

«Αριστερή θεωρία για τον 21ο αιώνα –II»: Το 2ο Διεθνές Συνέδριο του Ινστιτούτου «Νίκος Πουλαντζάς» διεξάγεται διαδικυτακά αύριο και μεθαύριο (14 και 15 Ιανουαρίου), και γίνεται αφοπλιστικά επίκαιρο σε μια συγκυρία δομικών διλημμάτων και προκλήσεων στην ευρωπαϊκή και εγχώρια αριστερά.

Το συνέδριο ανοίγει δύο μεγάλα ζητήματα- «Σκέψεις για την αριστερή κυβερνησιμότητα. Η εμπειρία του ΣΥΡΙΖΑ από το 2015 έως το 2019» και «Η ζωή σε σκοτεινούς καιρούς» -, με την συμμετοχή διεθνούς κύρους διανοητών, πανεπιστημιακών, πολιτικών και θεωρητικών της Αριστεράς. Κεντρικός ομιλητής θα είναι ο πιο σημαντικός, ίσως, εν ζωή γάλλος φιλόσοφος, Ζαν-Λικ Νανσί.

Ο πρόεδρος του Ινστιτούτου «Νίκος Πουλατζάς» καθηγητής Κώστας Δουζίνας, με την ευκαιρία του συνεδρίου, μιλά στο tvxs.gr για τις μεγάλες πολιτικές και ιδεολογικές προκλήσεις, την εμπειρία της διακυβέρνησης στην Ελλάδα, τα διλήμματα και τις διεργασίες στον ΣΥΡΙΖΑ – των «ρευμάτων» και των «τάσεων» συμπεριλαμβανομένων.

Τι μπορεί να μάθει – και τι έμαθε – η Αριστερά συνολικά από την ελληνική εμπειρία της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ; Εχει γίνει επαρκής αποτίμηση και αυτοκριτική γι αυτή την εμπειρία;

Στην Ελλάδα οι “νεοφιλελεύθεροι” χρηματοδοτούνται από το κράτος. Εμείς… από εσάς! Στήριξε την ανεξαρτησία του tvxs.gr, κάνοντας κλικ εδώ.

Η Ευρωπαϊκή αριστερά δυστυχώς πολύ λίγα έμαθε και πολλά από αυτά ήταν προβληματικά.  Δεν υπήρξε ενημέρωση της διεθνούς κοινής γνώμης και της αριστεράς από τον ΣΥΡΙΖΑ.  Έτσι στις εφημερίδες και τις ιστοσελίδες επικράτησαν οι αντι-αριστερές προκαταλήψεις των mainstream δημοσιογράφων, ενώ στην αριστερή συζήτηση διεθνώς κυριάρχησαν οι παραμορφωτικές και μνησίκακες απόψεις αυτών που πιστεύουν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ «πρόδωσε» την ιδεολογία του.

Το ερευνητικό πρόγραμμα Left Theory for the 21st century (Αριστερή θεωρία για τον 21ο αιώνα) και το Συνέδριο που οργανώνουμε στις 14 και 15 Ιανουαρίου ο Μιχάλης Μπαρτσίδης κι’ εγώ, εκ μέρους του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς, αποτελεί μια πρώτη προσπάθεια να απευθυνθούμε σε ένα διεθνές κοινό και να βάλουμε σε διάλογο την αριστερή θεωρία και την κυβερνητική εμπειρία. Αλλά προσοχή: δεν είναι απολογιστικό αλλά θεωρητικό. Το αίτημα είναι να υπάρξει αμοιβαία βελτίωση της θεωρίας από την πράξη και της πράξης από την θεωρία.

Η Αριστερά ήταν πάντα η σκέψη στην πράξη, αλλά η σκέψη εγκαταλείφτηκε σε μεγάλο βαθμό, πιστεύω. Η προετοιμασία των στελεχών, ο σχεδιασμός και ο προγραμματισμός των κυβερνητικών πολιτικών θα ήταν καλύτερος και πολλές παραλείψεις και λάθη θα είχαν αποφευχθεί αν η κλασική και οι νέες θεωρίες της αριστεράς είχαν συζητηθεί και αφομοιωθεί πέρα από συνθήματα και κλισέ.

Στον Ελληνικό χώρο, υπήρξε ένας κομματικός απολογισμός, κάτι πρωτάκουστο για ένα κόμμα που μόλις έχασε τις εκλογές. Το συνηθισμένο αποτέλεσμα της απώλειας της κυβέρνησης είναι η αλλαγή της ηγεσίας, εδώ έγινε το αντίθετο. Αυτό έδειξε ένα κόμμα που στηρίζεται σε αξίες και αρχές. Η κομματική αποτίμηση είναι τίμια, προσεκτική αλλά κατανοητά περιορισμένη και δεν συζητήθηκε στο κόμμα λόγω της αναστολής των δράσεων.  Γράφτηκαν και δύο βιβλία αξιολόγησης της κυβερνητικής εμπειρίας από τον Αριστείδη Μπαλτά και τον υποφαινόμενο. Δεν είναι αρκετά και αυτό φάνηκε πριν την πανδημία.

Στις ανοικτές συνεδριάσεις που γινόντουσαν τακτικά, μέλη και φίλοι διψούσαν για μια μεγάλη συζήτηση αξιολόγησης της κυβέρνησης. Ήθελαν και θέλουν πιστεύω να εκφράσουν την πικρία για το παρελθόν αλλά και τις ελπίδες  για το μέλλον.  Αυτή η συζήτηση δεν γίνεται τώρα αλλά οι αριστεροί και η κοινωνία γενικότερα την θεωρεί αναγκαία. Η τεκμηριωμένη παρουσίαση των επιτυχιών – και ήταν πολλές – και η ειλικρινής εξήγηση και απολογία για τις αποτυχίες – αρκετές κι αυτές – θα βοηθούσε στην ανατροπή του αντι-ΣΥΡΙΖΑ μετώπου περισσότερο από άλλες πιο ΄φαντεζί΄ κινήσεις. Βεβαια ένας πλήρης και λεπτομερής απολογισμός είναι δουλειά των ιστορικών και των πολιτικών επιστημόνων μελλοντικά.  Σήμερα ο απολογισμός έχει ως κύριο σκοπό να μάθουμε από τις επιτυχίες και τα λάθη και να κτίσουμε καλύτερα το όραμα, το πρόγραμμα και την στρατηγική για την επόμενη περίοδο.

Κυβερνώσα αριστερά ή ριζοσπαστική αριστερά; Υπάρχει σύγκρουση ανάμεσα στα δύο;

Δεν πρέπει να υπάρχει. Θέλουμε να κερδίσουμε τις επόμενες εκλογές. Θέλουμε επίσης να ενδυναμώσουμε τον ριζοσπαστικό χαρακτήρα της Αριστεράς. Αντιφατικό; Το αντίθετο, οι δύο τάσεις μπορούν να συγκλίνουν. Και για τα δύο πρέπει να μεγαλώσει το κόμμα, να διευρυνθεί το ακροατήριο των ιδεών, να διαμορφωθεί ένα ελκυστικό και αριστερό πρόγραμμα. Ξεκινώντας από τον νέο τρόπο κοινωνικής και παραγωγικής αναπαραγωγής του μεταφορντικού παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού να προσαρμόσουμε τις αναλύσεις μας για το πολιτικό υποκείμενο, το κόμμα, την στρατηγική της Αριστεράς, τον ορίζοντα του δημοκρατικού σοσιαλισμού. Τα διάφορα πρόσφατα κομματικά κείμενα δεν βοηθούν σ’ αυτή την κατεύθυνση.

Αυτή η έκρηξη  «τάσεων» και «ρευμάτων» εντός ΣΥΡΙΖΑ πόσο γόνιμη πολιτικά είναι; Και πόσο αφορά την κοινωνία;

Νομίζω ότι αυτή η βροχή ‘τασεων’ και ‘ρευμάτων’ έχει περισσότερη σχέση με τις επερχόμενες κομματικές διαδικασίες, την κατοχύρωση θέσεων και οφικίων στην ιεραρχία, και λιγότερη με μια πραγματική συζήτηση και αντιπαράθεση ιδεών που τόσο χρειάζεται η αριστερά. Η Νέα Αριστερά εγκαταλείπει την ασφάλεια του πρωτόκολλου και της επετηρίδας και γίνεται εργαστήρι πειραματισμού ιδεών, δομών, μεθόδων. Οι ιδέες και οι αξίες δημιουργούν ισχυρούς συναισθηματικούς δεσμούς και εντάσεις μεταξύ τάσεων, ρευμάτων και μελών. Η αντιπαράθεση και οι συγκλήσεις δεν αποτελούν κίνδυνο αλλά την καλύτερη δοκιμασία για τις επί μέρους θέσεις και την δυνατότητα συνθέσεων.

Φοβάμαι όμως ότι τα διάφορα μανιφέστα επαναλαμβάνουν γενικά γνωστές απόψεις χωρίς το απαραίτητο άνοιγμα προς άλλες θεωρίες, αντιλήψεις ή στρατηγικές. Υπάρχει πολύ μικρή αναφορά στο όραμα, τις ιδέες και την προοπτική της νέας Αριστεράς. Αλλά αν οι ομάδες ιδεών, που είναι χρήσιμες σε ένα δημοκρατικό, πλουραλιστικό και ριζοσπαστικό κόμμα, ασχολούνται κυρίως με την διατήρηση θέσεων, θώκων  και προνομίων, τότε η συνολική κομματική ύπαρξη διακινδυνεύει. Το μοντέλο του Μεσαιωνικού Ηγέτη τον οποίον περιτριγυρίζουν οι τοπικοί Βαρώνοι επιδιώκοντας την ευμένεια του δεν αρμόζει στην Αριστερά.

Ποια είναι η βασική πολιτική και ιδεολογική πρόκληση για την Αριστερά σήμερα;

Νομίζω ότι η θέληση των λαών να μην γυρίσουν στο business as usual μετά την πανδημία είναι σαφής. Η Αριστερά χρειάζεται να ξανακοιτάξει την συνολική της παρουσία από αυτή την σκοπιά. Χρειάζεται να δώσει σύγχρονο νόημα στο όραμα και τις αξίες της και να ξαναθεμελιώσει θεσμούς που τραυματίστηκαν. Δεν αρκεί η απαραίτητη αντιπολιτευτική ρητορική, ούτε η επιβαλλόμενη απάντηση στα ανεπαρκή οικονομικά μέτρα της κυβέρνησης. Πρέπει να σκιαγραφήσουμε την μεγάλη εικόνα.

Τα περισσότερα και πιο δίκαια οικονομικά μέτρα πρέπει να γίνουν μέρος ένα μεγάλου προγράμματος κοινωνικής αλλαγής και παραγωγικής ανασυγκρότησης βασισμένης στις αξίες που ανέδειξε η πανδημία: δημόσια αγαθά, κοινωνική δικαιοσύνη, αλληλεγγύη, προστασία του πλανήτη.

Έχουμε σε όλο τον κόσμο επιστροφή του κράτους, αναγνώριση της σημασίας των δημόσιων αγαθών, της υγείας, της παιδείας, της κοινωνικής πρόνοιας. Θυμηθήκαμε την βιολογική και κοινωνική μας ευαλωτότητα. Όλα αυτά είναι αριστερές αξίες και ιδέες. Πρέπει να εξηγήσουμε πως θα κάνουμε μόνιμα τα προσωρινά μέτρα προστασίας που αναγκάστηκαν να υιοθετήσουν οι δεξιές και φιλελεύθερες κυβερνήσεις. Χρειαζόμαστε ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο που θα βάλει τα δημόσια αγαθά, την δημοκρατία και την κοινωνική δικαιοσύνη στο κέντρο και θα διαμορφωθεί μέσα από μεγάλο κοινωνικό διάλογο. Χρειαζόμαστε μια αλλαγή ‘παραδείγματος’.

Η πανδημία φαίνεται να φέρνει και μια πολιτική φόβου. Ποιο είναι το πολιτικό και κοινωνικό αποτύπωμα της υγειονομικής κρίσης στην Ελλάδα και στην Ευρώπη; Τι σας ανησυχεί και τι σας κάνει να ελπίζετε περισσότερο;

Η πολιτική του φόβου και του εκφοβισμού έγινε βασικό εργαλείο των δεξιών κυβερνήσεων από την αρχή του αιώνα. Ο ‘πόλεμος κατά της τρομοκρατίας’ οδήγησε σε μεγάλη αύξηση της καταστολής και της παρακολούθησης, υποχώρηση των πολιτικών ελευθεριών και του δημοκρατικού ελέγχου.  Η ιδεολογία της ασφάλειας, το security και το surveillance state, που σήμερα κυριαρχούν, αντικατάστησαν το κράτος των κοινωνικών ασφαλίσεων, της social security. Είναι η πιο αποκρουστική εκδοχή της χρήσης του εκφοβισμού ως πολιτικής στρατηγικής. Αντικείμενο της δεν είναι η βελτίωση της ασφάλειας αλλά η δημιουργία τρομοκρατημένων ανθρώπων.

Σε αυτό το περιβάλλον ήρθε η πανδημία και ο δικαιολογημένος φόβος μας γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης των κυβερνήσεων. Ο φόβος ως πολιτική έχει δύο διαστάσεις: επιτάχυνση του χρόνου και απώλεια χώρου. Ο κίνδυνος παραμονεύει παντού, κινείται γρήγορα και κτυπάει απροειδοποίητα, στο σπίτι μας και στους δημόσιους χώρους, δημιουργώντας ένα κλειστοφοβικό περιβάλλον όπου μύριοι εχθροί, ιοί και βακτήρια, εγκληματίες και τρομοκράτες παραμονεύουν. Ο κίνδυνος του ιού, όπως όλοι οι αληθινοί κίνδυνοι, προκαλεί φόβο και μας προτρέπει να πάρουμε μέτρα προστασίας για μας και τους άλλους. Αλλά όταν ο κίνδυνος μετατρέπεται σε πανταχού παρόν ρίσκο, το δικαιολογημένο αίσθημα φόβου γίνεται καταπιεστικό και αναπόδραστο άγχος.

Το άγχος φωλιάζει μέσα μας και μας στρέφει ενάντια στους άλλους. Ο φόβος του κορονοϊού οδηγεί σε συνεργασία με τους άλλους, σε πράξεις αλληλεγγύης και έγνοια. Αποστασιοποιούμαστε ‘φυσικά’ και όχι ΄κοινωνικά΄. Το κάνουμε για να προστατεύσουμε την κοινωνία. Το άγχος απαιτεί συνεχή εγρήγορση, καχυποψία, έλλειψη εμπιστοσύνης στους άλλους. Αυτοί είναι οι δύο δρόμοι που θα συγκρουστούν μετά την πανδημία: η στροφή προς τον άλλο και συνεργασία για την αντιμετώπιση των κινδύνων ή το άγχος και η μόνιμη απομάκρυνση από τους άλλους. Θα κληθούμε μετά την πανδημία να επιλέξουμε μεταξύ πολιτικών που κτίζονται μαζί και για τους άλλους και αυτών που καταστρέφουν τις κοινότητες. Δημοκρατικός σοσιαλισμός ή καταστροφή της κοινωνίας.

Ο ΣΥΡΙΖΑ ζητά προοδευτική διακυβέρνηση. Είναι ρεαλιστική πρόταση στο ισχύον πολιτικό σκηνικό στην Ελλάδα; Και ποιες πολιτικές και κοινωνικές συμμαχίες πρέπει να επιδιώξει;

Η πολιτική παρέμβαση του αριστερού κόμματος δεν αντιπροσωπεύει απλώς αλλά κατασκευάζει κοινωνικά και πολιτικά τη μεγαλύτερη δυνατή συμπόρευση. Οργανώνει τη σύγκλιση τάξεων, κλάδων, επαγγελμάτων και πολιτών με ταξικά, δικαιωματικά και λαϊκά χαρακτηριστικά.  Ο ΣΥΡΙΖΑ επομένως πρέπει να επιδιώξει το ευρύτερο δυνατό κοινωνικό μέτωπο. Περιλαμβάνει το κοινωνικά κινήματα, τα επαγγελματικά και συνδικαλιστικά σωματεία, τους μισθωτούς, τους νέους, τους φοιτητές, τους πτυχιούχους, εργαζόμενους και μη, τους αυτο-απασχολούμενους, τους μικρο-επιχειρηματίες, τους νεόπτωχους μεσαίους, τους προοδευτικούς φιλελεύθερους, τους αριστερούς κοσμοπολίτες, τους πολύχρωμους κινηματικούς, τους μετανάστες. Αυτοί είναι οι ριζοσπάστες αλλά και η  πλειοψηφία της μεταφορντικής κοινωνίας.  Πολιτικές συμμαχίες; Φαίνονται δύσκολες όσο συντηρείται, έστω και τεχνητά, το αντι-ΣΥΡΙΖΑ μέτωπο. Αλλά αν προχωρήσει το κοινωνικό μέτωπο, το πολιτικό θα ακολουθήσει. Δίνοντας προτεραιότητα στις πολιτικές συμμαχίες είναι σαν να βάζουμε το κάρο μπροστά από το άλογο. Όταν η κοινωνία είναι έτοιμη για κάτι, οι πολιτικοί ακολουθούν.

tvxs.gr

"google ad"