Μάχη Κρήτης: Oι ημερομηνίες που σημάδεψαν τη Μεγαλόννησο | Σπάνιο φωτογραφικό υλικό

Του Κώστα Ξυλούρη

Η μάχη της Κρήτης αποτελεί ένα από τα πιο συγκλονιστικά κεφάλαια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Σ’ αυτή παίζεται η τελευταία πράξη του Γερμανοελληνικού πολέμου.

Επειδή πιστεύεται πως η κατάληψη της Κρήτης αποτελεί δύσκολο στρατιωτικό εγχείρημα, δεν πραγματοποιείται καμιά ουσιαστική αμυντική προετοιμασία. Ο ίδιος ο Χίτλερ δε βλέπει τη σκοπιμότητα της επιχείρησης και διστάζει να αναλάβει μια αεροπορική εισβολή στο νησί, που είναι η μόνη δυνατή για την κατάκτηση του. Ο αντιπτέραρχος όμως των δυνάμεων αλεξιπτωτιστών Κουρτ Στούντεντ κατορθώνει και τον μεταπείθει, όταν μάλιστα το μεγαλύτερο μέρος της στρατιωτικής ηγεσίας της Γερμανίας έχει ταχθεί με την άποψη ότι πρέπει να επιτεθούν κατά της Μάλτας και όχι κατά της Κρήτης.

Το επιχείρημα που επικαλείται ο Στούντεντ, είναι ότι η κατάληψη της Κρήτης αποτελεί εύκολη και λαμπρή επιχείρηση, που σταθεροποιεί τη γερμανική αεροπορική κυριαρχία στη Μεσόγειο και εξασφαλίζει παράλληλα και άλλες στρατιωτικές ωφέλειες. Έτσι, αρχίζει η εφαρμογή του σχεδίου Ερμής (Mercur) από το πρωί της 20ής του Μάη 1941 και συντελείται η μεγαλύτερη επιχείρηση αερομεταφοράς στρατιωτικών δυνάμεων στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Το αεροδρόμιο του Μάλεμε, που αποτελεί τον κυριότερο στόχο των εισβολέων, δέχεται από τις πρωινές κιόλας ώρες ένα σκληρό και ανελέητο βομβαρδισμό. Οι πύλες του κρητικού ουρανού ανοίγουν, αφήνοντας να πέσουν χιλιάδες επιδρομείς, που ανήκουν στο επίλεκτο σώμα των Γερμανών αλεξιπτωτιστών. Οι επιδρομείς αυτοί πέφτουν τις απογευματινές ώρες της ίδιας μέρας στο Ρέθυμνο και το Ηράκλειο, με αντικειμενικό βασικό στόχο την κατάληψη των αεροδρομίων και λιμανιών των πόλεων αυτών.

Οι υπεράνθρωποι Κρήτες

Ολόκληρη η ανθρωπότητα παρακολουθεί με δέος και θαυμασμό την άνιση αυτή αντιμετώπιση. Τα γεγονότα της Κρήτης κρατούν αιχμάλωτη την παγκόσμια σκέψη και ο διεθνής τύπος αφιερώνει ολόκληρα άρθρα και μακροσκελή σχόλια γι’ αυτά. Η εφημερίδα «Χρόνος» του Τόκιο γράφει τον ίδιο μήνα χαρακτηριστικά:«Προτείνομε ως ζήτημα υπέρτατου καθήκοντος τιμής, όπως δημιουργηθεί ένα έκτακτο τάγμα των ιπποτών της Κρήτης, δια να τιμηθεί με ειδικό παράσημο κάθε πολίτης και κάθε αξιωματικός που έλαβε μέρος εις την θρυλικήν αυτή μάχη. Οι Κρήτες πρέπει να καταταγούν ονομαστί εις ένα ειδικόν τάγμα υπεράνθρωπων».

Οι Γερμανοί μετά την κατάληψη του νησιού, δεν μπορούν να συγχωρήσουν τη συμμετοχή του Κρητικού λαού σε μια τόσο οδυνηρή γι’ αυτούς αντίσταση. Αρχίζει έτσι μια νέα περίοδος με αιματηρές θυσίες και σκληρά αντίποινα σε βάρος του. Στρατόπεδα συγκέντρωσης, ομαδικές εκτελέσεις, πυρπολήσεις χωριών, φόνοι ανεξάρτητα από ηλικία, συμπληρώνουν το έργο των βομβαρδισμών. Στα θύματα αυτά πρέπει να προστεθούν και ανύποπτοι άνθρωποι, που χάνουν τη ζωή τους σε πολλές ναρκοθετημένες περιοχές της Κρήτης.

«Σκοτώστε κι εμένα»

Στα Χανιά, μέσα από το γκρεμισμένο σπίτι του, ένας γεροντάκος πρόβαλε και μας είπε:

– Έναν δάσκαλο, τον λέγαν Παπαδάκη, πήγαιναν να τον εκτελέσουν, ένας μαθητής του λέει: γιατί να σκοτωθείς; Να φύγεις. Κι ο δάσκαλος του αποκρίθηκε: Όχι, εγώ αυτό που τόσα χρόνια δίδασκα, τώρα θα το εφαρμόσω, θα πεθάνω για την Πατρίδα!

Στην κρίσιμη αυτή στιγμή και οι πιο σακάτηδες γίνουνταν ήρωες. Στις φοβερές φυλακές της Αγιάς, κοντά στα Χανιά, οι Γερμανοί διάλεξαν 42 παλικάρια (διάλεγαν πάντα τους καλύτερους) και πήγαιναν να τους σκοτώσουν. Στο δρόμο ένας πατριώτης καμπούρης, τους σταμάτησε. Σταθείτε, φώναξε στους Γερμανούς. Σκοτώστε με εμένα να γλιτώσει ένα παλικάρι.

– Όχι, φύγε, του είπαν εκείνοι. Τότε σκοτώστε και μένα να γίνουν 43, φώναξε ο καμπούρης. Ντρέπομαι να ζω εγώ ο σακάτης και να σκοτωθούν τούτοι οι λεβέντες.

Ανήμπορες γριές, γέροι, σαράβαλα, σήκωσαν τη φωνή τους και μιλούσαν ατρόμητα στους Γερμανούς.

Σ’ ένα ωραιότατο χωριό, στα Μεσκλά, μια γριά έκρυβε έξη μήνες με κίνδυνο της ζωής της, δυο Εγγλέζους στο σπίτι της. Μια μέρα οι Γερμανοί τους ανεκάλυψαν, τους έπιασαν. Η γριά τρέχει στον άγριο Γερμανό φρούραρχο, στάθηκε μπροστά του, του φώναξε:

– Να ξέρεις, Κομαντάτε, πως όλες οι μανάδες στον κόσμο πονούνε κι αυτός ο πόνος των μανάδων θα φάει τη Γερμανία! Η Γερμανία θα χαθεί, βάνω την κεφαλή μου: βάνεις στοίχημα, Κομαντάτε;

Οι ημερομηνίες που σημάδεψαν τη μεγαλόνησο

28 Οκτωβρίου 1940. Κήρυξη Ελληνο-Ιταλικού πολέμου.

Νοέμβριος 1940. Η άμυνα της Κρήτης αναλαμβάνεται από τους Βρετανούς. Η 5η Μεραρχία Κρητών μεταφέρεται στην Αθήνα.

15 Απριλίου 1941. Μετά από αλλεπάλληλες συσκέψεις, αποφασίζεται η κατάληψη της Κρήτης από τους Γερμανούς. Στο β’ 15νθήμερο του Απριλίου σχεδιάζεται η μεταφορά Ελληνικών και Βρετανικών δυνάμεων από την ηπειρωτική Ελλάδα στην Κρήτη.

23 Απριλίου 1941. Η ελληνική κυβέρνηση μεταφέρεται στην Κρήτη.

28 Απριλίου 1941. Υπό την προεδρία του Έλληνα Πρωθυπουργού Ε. Τσουδερού πραγματοποιείται στα Χανιά σύσκεψη της Ελληνικής ηγεσίας και των Βρετανών αξιωματούχων. Ζητείται ενίσχυση για τη στρατιωτική προετοιμασία και την αποτελεσματικότερη άμυνα του Νησιού.

25 Απριλίου 1941. Αποβίβαση στην Κρήτη σημαντικής δύναμης Νεοζηλανδών.

29 Απριλίου 1941. Ο Διοικητής της Νεοζηλανδικής μεραρχίας στρατηγός Φράιμπεργκ φθάνει στην Κρήτη.

30 Απριλίου 1941. Ο Φράιμπεργκ αναλαμβάνει τη διοίκηση των συμμαχικών δυνάμεων του Νησιού.

14 Μαΐου 1941. Στρατιωτικοί στόχοι της Κρήτης βομβαρδίζονται συστηματικά και γίνεται αρχή της μεγάλης επίθεσης που ακολουθεί.

18-19 Μαΐου 1941. Προσγειώνονται τα πολεμικά αεροπλάνα της γερμανικής αεροπορίας στα αεροδρόμια της Αττικής και της νότιας Ελλάδας και προετοιμάζονται για την επίθεση.

20 Μαΐου 1941. Την 6:30 πρωινή αρχίζει η γερμανική αερεπίθεση. Βομβαρδίζονται και ρίχνονται αλεξιπτωτιστές στα Χανιά, το Ρέθυμνο και το Ηράκλειο. Συγκρούσεις κατά τόπους των Γερμανών αλεξιπτωτιστών με τα συμμαχικά στρατεύματα, τα οποία ενισχύονται από το ντόπιο πληθυσμό.

21 Μαΐου 1941. Οι Γερμανοί ρίχνουν το βάρος της επίθεσης τους στην κατάληψη του αεροδρομίου του Μάλεμε. Το απόγευμα προσγειώνονται αεροπλάνα με σημαντικές στρατιωτικές δυνάμεις και υλικό για την επίθεση. Ο βρετανικός ναυτικός στόλος της Μεσογείου χτυπά γερμανική νηοπομπή που κατευθύνεται προς την Κρήτη.

22 Μαΐου 1941. Το αεροδρόμιο του Μάλεμε καταλαμβάνεται οριστικά από τους Γερμανούς. Προσπάθεια ανακατάληψης του από ελληνικές και συμμαχικές δυνάμεις δεν αποδίδει.

23 Μαΐου 1941. Η ελληνική πολιτική ηγεσία εγκαταλείπει την Κρήτη με το αντιτορπιλικό «Ντικόι».

24 Μαΐου 1941. Οι βομβαρδισμοί των πόλεων της Κρήτης συνεχίζονται. Στα Χανιά οι Γερμανοί παίρνουν την πρωτοβουλία των κινήσεων. Στο Ρέθυμνο και το Ηράκλειο οι αμυνόμενοι δηλώνουν ότι θα συνεχίσουν μάχη «μέχρις εσχάτων».

25 Μαΐου 1941. Οι Γερμανοί καταλαμβάνουν την Κάντανο. Η απρόσμενη αντίσταση του λαού της Καντάνου πυροδοτεί το μίσος των Γερμανών, που ξεσπά σε αντίποινα, με ομαδικές εκτελέσεις, πυρπολήσεις και άλλες σημαντικές καταστροφές.

26 Μαΐου 1941. Καταλαμβάνεται ο Γαλατάς. Οι συμμαχικές δυνάμεις μάχονται απελπιστικά για να προστατέψουν τα Χανιά. Με δήλωση του ο Στρατηγός Φράιμπεργκ επισημαίνει τη δύσκολη θέση στην οποία αυτές έχουν περιέλθει.

27 Μαΐου 1941. Ο αρχιστράτηγος της Μέσης Ανατολής Ουέιβελ στέλνει μήνυμα να εκκενωθεί το νησί από τις συμμαχικές δυνάμεις. Για τη διάσωση και μεταφορά τους στέλνονται πλοία του βρετανικού στόλου. Τα Χανιά περιέρχονται στα χέρια των εισβολέων.

28 Μαΐου 1941. Αρχίζει η κάθοδος για αποχώρηση των συμμαχικών στρατευμάτων προς τα Σφακιά. Οι Βρετανοί χωρίς να ενημερώσουν τις ελληνικές δυνάμεις εκκενώνουν τη νύχτα την πόλη του Ηρακλείου και επιβιβάζονται στα πλοία που καταφτάνουν για το σκοπό αυτό στο λιμάνι.

Ιταλικά στρατεύματα που προέρχονται από τα Δωδεκάνησα, αποβιβάζονται στη Σητεία και καταλαμβάνουν το νομό Λασιθίου.

29 Μαΐου 1941. Το Ρέθυμνο και το Ηράκλειο καταλαμβάνονται από τους Γερμανούς.

30 Μαΐου 1941. Ο στρατηγός Φράιμπεργκ αποχωρεί από την Κρήτη.

31 Μαΐου 1941. Το τελευταίο βρετανικό πλοίο παραλαμβάνει μέρος των συμμαχικών στρατευμάτων. Οι δυνάμεις που δεν κατορθώνουν να επιβιβαστούν και που ο αριθμός τους ανέρχεται σε 5.500 άτομα περίπου, παραδίδονται, συλλαμβάνονται ή καταφεύγουν στα βουνά της Κρήτης. Η γερμανική σβάστικα κυματίζει στο Νησί, η κατοχή απλώνεται σ’ αυτό και ταυτοχρόνως αρχίζει η υψηλόφρονη αντίσταση του Κρητικού λαού.

tokarfi.gr

Φωτογραφίες: ΓΕΕΘΑ, Πολεμικό Μουσείο, Αρχείο εφημερίδας “Αγώνας της Κρήτης”

"google ad"