Μίκης Θεοδωράκης: «Με πλήγωσαν»

«Με πλήγωσαν. Αυτή είναι η λέξη που θα ήθελα να γράψω με πύρινα γράμματα τώρα, δυο βήματα πριν από το μνήμα που με περιμένει».Αυτά δηλώνει ο Μίκης Θεοδωράκης σε κείμενο του που δημοσιεύεται στον ιστότοπο theodorakism.blogspot.gr. Παραθέτουμε τις σκέψεις του που ξεχειλίζουν από αγανάκτηση και πίκρα… Το γιατί θα το καταλάβετε διαβάζοντάς τες:

«Ένα απροσδόκητο για μένα φαινόμενο παρουσιάστηκε από την δεκαετία του ‘80 κυρίως, έως σήμερα. Οι τραγουδιστές και τραγουδίστριες με τους οποίους κάνω εντατικές πρόβες και στη συνέχεια δουλεύουμε μαζί στο στούντιο για τις ηχογραφήσεις, ενώ δηλώνουν σε όλη αυτή τη διάρκεια πανευτυχείς, θα έλεγα ακόμα και ενθουσιασμένοι, ευθύς μόλις κυκλοφόρησαν οι δίσκοι, δεν τραγούδησαν δημοσίως τα τραγούδια που μόλις πριν έκαναν τόση προσπάθεια για να τα εκτελέσουν με στόχο να κυκλοφορήσουν και να γίνουν γνωστά. Από τα 10 έως 12 τραγούδια του κύκλου, άντε να έλεγαν κάπου-κάπου ένα ή δύο!

Φανταστείτε πόσο προσβλητικό ήταν για μένα αυτό το γεγονός πέρα από την πίκρα και την απογοήτευση που μου προκαλούσαν. Θα μου πείτε ότι μπορεί να μην τους άρεσαν. Αλλά τότε γιατί δέχτηκαν να τα πουν; Ή ότι δεν είχαν απήχηση στο κοινό. Όμως πώς να έχουν απήχηση αφού το κοινό ουσιαστικά τα αγνοούσε; Εξ άλλου όταν ένα τραγούδι έχει καινούρια στοιχεία που ξαφνιάζουν τον ακροατή, αν πράγματι είναι καλά, θα πρέπει να τα ακούσει δυο και τρεις φορές.

Εάν σ’ αυτή την κατάσταση προσθέσουμε και το γεγονός ότι δεν τα έπαιζαν και οι ραδιοφωνικοί σταθμοί ούτε φυσικά και τα κανάλια, τότε μπορούμε να εξηγήσουμε το ότι από τους κύκλους που θα σας παρουσιάσω έφτανε στο ελληνικό κοινό λιγότερο από το ένα δέκατο, για να μην πω το ένα εκατοστό.

Το μποϋκοτάζ του έργου μου στα Κρατικά και Πολυεθνικά Κανάλια και ραδιόφωνα ξεκίνησε αμέσως μετά την πτώση της Χούντας (προφανώς για να με… τιμωρήσουν για την αντιδικτατορική στάση μου). Κορυφώθηκαν όμως στην δεκαετία του ‘ 80 και συνεχίζουν… έως σήμερα. Εδώ πρέπει να προστεθεί και η άγνωστη στο κοινό «ποινή» που μου επέβαλαν οι Εταιρίες Δίσκων για το βιβλίο μου STAR SYSTEM και που κράτησε μια δεκαετία (1982-92). Η ποινή συνίστατο στον απόλυτο εξοβελισμό μου από το σύνολο της ελληνικής δισκογραφίας. Δηλαδή τα στούντιο εγγραφής, κυκλοφορία δίσκων, καταστήματα δίσκων. Είναι η περίοδος που κατέφυγα στην εταιρία «Σείριος» του φίλου μου Μάνου Χατζιδάκι και που δημιούργησα την δική μου εταιρία με το όνομα «Ιουλιανός» με συνεταίρο τον Τζαμαλή, ιδιοκτήτη ενός δισκοπωλείου.

Και ερωτώ: Είναι ποτέ δυνατόν οι συνεργάτες μου τραγουδιστές να μην γνώριζαν αυτό το μποϋκοτάζ; Και αν ναι, τότε γιατί αντί να με υποστηρίζουν πολλαπλασιάζοντας την εκτέλεση των κοινών μας τραγουδιών, με έβαλαν κι αυτοί στο ράφι όπως οι Εταιρίες, το Κράτος και οι καναλάρχες; Κάπου λέω στον Διόνυσο «Μέσα στο ψυγείο άνοιξε να μπεις, για να μείνεις φρέσκος να διατηρηθείς». Πράγματι πιστεύω ότι αυτοί οι κύκλοι που μπήκαν για διάφορους λόγους στο ψυγείο, διατήρησαν την φρεσκάδα τους. Είναι σαν να τους έγραψα σήμερα. Και μακάρι να είχα τη δύναμη να τους ηχογραφήσω με νέες φωνές, κυρίως για λόγους ηθικής τάξης.

Ο Χίτλερ είχε δώσει την ονομασία BARBAROSSA στην εκστρατεία του κατά της Σοβιετικής Ένωσης. Οι δικοί μου διώκτες ήταν απλώς ΒΑΡΒΑΡΟΙ. Και θα ήταν τραγικό λάθος να θεωρηθούν οι αποκαλύψεις μου αυτές σαν διαμαρτυρίες ενός απογοητευμένου ιδιοκτήτη. Γιατί δεν είχα ποτέ σχέσεις ιδιοκτησίας με το δημιουργικό έργο. Το θεωρούσα τμήμα μιας εθνικής, θα έλεγα, προσπάθειας, με στόχο την πολιτισμική αναγέννηση της πατρίδας μας. Γι’ αυτό πιστεύω ότι τα έργα που χτυπήθηκαν τόσο σκληρά και βάρβαρα και από πάνω (Κράτος, Εταιρίες) και από κάτω (συνεργάτες, ερμηνευτές) ταυτόχρονα, ήταν μια φυσική προέκταση της Άνοιξης του ’60 και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο υπήρξαν ένα από τα κύρια θύματα των δυνάμεων της διαφθοράς, που οδήγησαν τη χώρα και τον λαό στο απόλυτο ΜΗΔΕΝ. Πιστεύω ακράδαντα ότι εάν κατάφερναν να σταθούν όρθια στο μηδενιστικό τσουνάμι τα καλά τραγούδια της δεκαετίας του ΄60 θα είχαν ίσως συμβάλει ώστε να υπάρξουν μέσα από τον ίδιο το λαό ψυχικές και ηθικές αντιστάσεις ικανές να ματαιώσουν την πορεία προς την καταστροφή. Έχουν άραγε σήμερα αντιληφθεί οι συνεργάτες μου το μεγάλο τους λάθος απέναντι στον πολιτισμό, τον λαό αλλά και τον εαυτό τους;

Πρέπει να πω ότι σήμερα δεν έχουν όλα αυτά την παραμικρή σημασία για μένα. Ό,τι ήταν να κάνω, το έκανα. Και όσα είχα να δώσω, τα έδωσα. Τι σημασία μπορεί να έχει αν ορισμένοι δεν κατάλαβαν τις πράξεις μου και αν άλλοι δεν θέλησαν να πάρουν όσα τους πρόσφερα; Για να μείνω στον τομέα του ελληνικού τραγουδιού, θα πρέπει να πω ότι τις τελευταίες δεκαετίες έζησα μέσα σε ένα τραγέλαφο. Απ’ τη μια όλοι φώναζαν ότι δεν γράφονται πια τραγούδια και ότι αυτά που παίζονται νυχθημερόν στην τηλεόραση και στα ραδιόφωνα είναι σκουπίδια, ενώ από την άλλη εγώ τους πρόσφερα αδιάλειπτα νέα τραγούδια. Εάν πίστευαν ότι και τα δικά μου ήταν σκουπίδια, τότε γιατί δεν τα έπαιζαν μαζί με τα υπόλοιπα; Ήταν όμως ποτέ δυνατόν ποιητές όπως ο Ρίτσος, ο Ελευθερίου, ο Αναγνωστάκης, ο Λευτέρης Παπαδόπουλος και άλλοι με την ίδια αξία να γράφουν σκουπίδια; Και να τραγουδούν σκουπίδια η Φαραντούρη, η Γαλάνη, ο Νταλάρας, η Δημητριάδη, ο Μητσιάς, ο Γαϊτάνος, ο Παπακωνσταντίνου, ο Μωραΐτης, ο Λέκκας, ο Κόκοτας, ο Μητροπάνος;

Έχουμε λοιπόν το εξής φαινόμενο: Τα ίδια ακριβώς τραγούδια, ίδιας ποιότητας και αξίας τόσο από την άποψη της μουσικής όσο και από την άποψη της ποίησης, των στίχων, των ερμηνευτών και των μουσικών εκτελέσεων να γίνονται βασικοί συντελεστές την εποχή της άνθισης της δεκαετίας του 60′ και να αγκαλιάζονται με πάθος από τον λαό, ενώ από την δεκαετία του 80′ να θεωρούνται άχρηστα από το σύνολο των συντελεστών που απαιτούνται για να παρουσιαστεί ένα τραγούδι στο κοινό, να γνωστοποιηθεί και να κριθεί. Ο πίνακας των τραγουδιών που έγραψα για τον ελληνικό λαό και μάλιστα σε μια δύσκολη περίοδο όπως αποδεικνύεται σήμερα, στην οποία κυριαρχούσε η διαφθορά και το γενικευμένο ψέμα, δεν κρίθηκαν από τον ελληνικό λαό, γιατί δεν έφτασαν ποτέ στον ελληνικό λαό που τα είχε τόση ανάγκη. Εκτός και αν κάποιοι κατάφεραν να τον μεταλλάξουν, να τον κάνουν κάτι άλλο για να τον οδηγήσουν εκεί που τον οδήγησαν. Θέλω όμως, επειδή έχω τη συνείδησή μου ήσυχη, να δείξω το μέγεθος της προσφοράς μου, που ταυτόχρονα δείχνει και το μέγεθος της περιφρόνησης και της απόρριψης που συνέτεινε ώστε ψυχολογικά να έχω ήδη γυρίσει την πλάτη σε μια ζωή και σε ένα κόσμο τόσο κακό και αχάριστο, που πιστεύω ότι ούτε ο θάνατος δεν θα με κάνει να τον ξεχάσω.

Ιδού λοιπόν ο «πίνακας» με τον τίτλο των κύκλων, τα ονόματα των ποιητών και τα ονόματα των ερμηνευτών:

1. «Καρυωτάκης» με τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου
2. Χαιρετισμοί (Αγγελική Ελευθερίου, Γιάννης Θεοδωράκης) με την Δ. Γαλάνη.
3. Μνήμη της πέτρας (Μιχάλης Μπουρμπούλης) με τον Θανάση Μωραϊτη.
4. Σαντιάγο (F.G.Lorca-απόδοση στα ελληνικά Μ. Μπουρμπούλης) με την Αλ. Καγιαλόγλου.
5. Μήπως ζούμε σ’ άλλη χώρα; (Μάνος Ελευθερίου) με την Μ. Δημητριάδη.
6. Σερενάτες (Λευτέρης Παπαδόπουλος) με την Μαρία Φαραντούρη.
7. Ερημιά (Λευτέρης Παπαδόπουλος) με την Μ. Φαραντούρη και τον Μ. Μητσιά.
8. Πολιτεία Γ’ (Μ. Ελευθερίου, Δ. Κεσίσογλου, Λ. Νικολακοπούλου) με τον Μ. Μητσιά.
9. Πολιτεία Δ΄ (Μάνος Ελευθερίου, Σπύρος Τουπογιάννης) με τον Πέτρο Γαϊτάνο.
10. Φαίδρα (Αγγελική Ελευθερίου) με τον Π. Πανδή και την Αλ. Καγιαλόγλου.
11. Διόνυσος (Μίκης Θεοδωράκης) με τον Θανάση Μωραϊτη.
12. Επιβάτης (Κώστας Τριπολίτης) α) με Μ. Φαραντούρη και β) με Μ. Ζορμπαλά.
13. Ραντάρ (Κ. Τριπολίτης) με τον Γιώργο Νταλάρα.
14. Τα Πικροσάββατα (Λ. Παπαδόπουλος) με τον Δημήτρη Μητροπάνο.
15. Συνάντηση [Τελωνείο] (Λευτέρης Παπαδόπουλος) με τον Σταμάτη Κόκοτα.
16. Ασίκικο Πουλάκη (Μιχάλης Γκανάς) με τον Βασίλη Λέκκα.
17. Οδύσσεια (Κ. Καρτελιάς) με την Μαρία Φαραντούρη.
18. Τα πρόσωπα του Ήλιου (Διονύσης Καρατζάς) με Βάνα Βερούτη, Π. Πανδή, Βίκυ Σίμου και Θαν.Μωραϊτη.
19. Ως αρχαίος άνεμος (Διον. Καρατζάς) με Μίκη Θεοδωράκη και Σοφία Μιχαηλίδου.
20. Βεατρίκη (Διονύσης Καρατζάς) με την Μαρία Φαραντούρη.
21. Μια θάλασσα γεμάτη μουσική (Δήμητρα Μαντά) με την Αγγελική Ιονάτος.
22. Λυρικώτερα (Διον. Καρατζά) με την Μαρία Φαραντούρη.
23. Λυρικώτατα (Γιάννη Θεοδωράκη) με την Μαρία Φαραντούρη.

Στη ζωή μου προσπάθησα να θέτω πάντοτε και πάνω απ’ όλα την τάξη της Ηθικής. Για τον λόγο αυτό δεν συγχωρώ ούτε στον εαυτό μου αλλά ούτε και στους άλλους προσβολές ηθικής τάξεως. Έτσι η στάση όλων αυτών των ευεργετηθέντων από την παρουσία, την στάση και το δημιουργικό μου έργο στον χώρο της ελληνικής μουσικής και ειδικά του τραγουδιού, δεν αποτελεί μόνο μνημείο αχαριστίας αλλά και ηθική προσβολή απέναντί μου όπως και απέναντι στο ελληνικό τραγούδι και στον ελληνικό λαό.

Δεν μπορώ να γνωρίζω τα κίνητρά τους. Όποια όμως και αν ήταν αυτά, τους θεωρώ όλους συνυπεύθυνους στην προσπάθεια φίμωσης του έργου μου, ειδικά στην κρίσιμη εικοσαετία 1980-2000, που με βύθισε σε μια απερίγραπτη προσωπική τραγωδία. Μια εικοσαετή καταδίκη πορείας στην έρημο Σαχάρα για ποιον; Για μένα, που τους πρόσφερα τόσο απλόχερα και γενναιόδωρα τόσα και τόσα κρυστάλλινα νερά και καταπράσινες οάσεις

Με πλήγωσαν. Αυτή είναι η λέξη που θα ήθελα να γράψω με πύρινα γράμματα τώρα, δυο βήματα πριν από το μνήμα που με περιμένει».

Μίκης Θεοδωράκης

"google ad"