Μαύρη Λίστα

Γράφει ο Βαγγέλης Πάλλας
Δημοσιογράφος

Ο μακαρθισμός έκλεισε σαν κεφάλαιο της αμερικανικής ιστορίας, αλλά η μήτρα που τον έθρεψε είναι ακόμα ζωντανή, όπως ζωντανοί είναι και οι μηχανισμοί που γυρεύουν να εκ¬μηδενίσουν τον άνθρωπο ο οποίος αντιστέκεται, όπως δείχνει και η ιδεολογική τρομοκρατία που ασκούν οι Αμερικανοί μετά την 11η Σεπτεμβρίου, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης.
O Ουόλτερ Μπερνστίv είναι ο σεναριογράφος της Βιτρίνας, που αναφέρεται στο μακαρθισμό και στην οποία πρωταγωνιστεί ο Γούντι Αλεν. Αρκετοί από τους συντελεστές της έξοχης αυτής ταινίας, όπως ο σκηνοθέτης της, Μάρτιν Ριτ, και ο εκπληκτικός Ζίρο Μοστέλ, συγκαταλέγονται στα απροσκύνητα θύματα της Μαύρης Λίστας.
Σε μια εποχή δύσκολη, όπως ήταν η δεκαετία του ‘50, ο Μπερνστίν, όπως και χιλιάδες άλλοι καλλιτέχνες, βρέθηκε μπροστά στο δίλημμα να απαρνηθεί το δεύτερο, ώστε να μπορέσει να υπηρετήσει το πρώτο.
Για να εργαστεί ως σεναριογράφος, έπρεπε να «αποχαρακτηριστεί», δηλαδή να συνεργαστεί με την Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών και όχι απλώς να αποκηρύξει τον κομμουνισμό, αλλά να «δώσει ονόματα». Δεν το έκανε και πλήρωσε το τίμημα της ανυπακοής του.
Ο μακαρθισμός έκλεισε σαν κεφάλαιο της αμερικανικής ιστορίας, αλλά η μήτρα που τον έθρεψε είναι ακόμα ζωντανή, όπως ζωντανοί εν ενεργεία είναι οι μηχανισμοί που γυρεύουν να εκ¬ηδενίσουν τον άνθρωπο που αντιστέκεται. Μερικούς μήνες μετά τις 11/9, η Σούζαν Σάραντον, σε συνέντευξη της στον Δημήτρη Δανίκα, παραδέχτηκε ότι είχε σκεφτεί στα σοβαρά να εγκαταλείψει μαζί με την οικογένειά της τις ΗΠΑ: το τηλέφωνο του σπιτιού της δεν χτυπούσε και πολλοί γνωστοί της την απέφευγαν επειδή αυτή και ο άντρας της, ο Τιμ Ρόμπινς είχαν καταδικάσει τον εκδικητικό πόλεμο κατά του Αφγανιστάν.
Ένα παρόμοιο κλίμα, πολύ πιο ζοφερό, περιγράφει ο Μπερνστίν. Φίλοι, επαγγελματικοί συνεργάτες του, άλλαξαν πεζοδρόμιο όταν τον αντίκριζαν.
Παλιές ιστορίες; Όχι και τόσο. Στον πρόλογό του, ο Μπερνστίν, λέει ότι αμερικανοί φοιτητές συχνά τον ρωτούν αν όλα αυτά μπορούν να ξανασυμβούν. Η απάντησή του είναι ότι ναι, «ίσως όχι τώρα αμέσως. Χρειάζεται ένας ισχυρός εξωτερικός εχθρός και δεν έχουμε κανέναν τέτοιο ακόμα».
Όμως ένα χρόνο αργότερα με το χτύπημα στους Δίδυμους Πύργους, ο εχθρός είχε βρεθεί. Τα βασικά δόγματα του μακαρθισμού αναβιώνουν, π.χ., «όποιος δεν είναι μαζί μας εί¬ναι εναντίον μας». Συχνά οι αμερικανοί θιασώτες των προληπτικών πληγμάτων και της κατοχής στο Ιράκ υποστηρίζουν ότι οι πόλεμοι της εποχής μας διεξάγονται για «τις ιδέες», για την απελευθέρωση του αραβικού κόσμου. Τότε ο εχθρός ήταν Οι Κόκκινοι, σήμερα είναι η τρομοκρατική απειλή. Και τότε, όπως και τώρα, η προδοσία βαφτιζόταν «πατριωτισμός».
Αν και ο συγγραφέας αποφεύγει την αφ’ υψηλού καταδίκη εκείνων που συνεργάστηκαν, δεν υποτιμά το θέμα της προσωπικής ευθύνης, δεν υποτιμά την τεράστια ζημιά που έκαναν οι καταδότες στους άλλους και φυσικά στον εαυτό τους. Οικογένειες ρήμαξαν, άνθρωποι έμειναν χωρίς δουλειά, μερικοί οδηγήθηκαν στην αυτοκτονία. Κάπου μιλά για τη συνάντησή του με ένα συνάδελφο του. τον Μπεν Μάντοου, που κάποτε «έσπασε». Συνάντησε ένα γερουσιαστή, μέλος της Επιτροπής, «του έδωσε ονόματα και καθάρισε. Οι περισσότεροι που κατονόμασε ήταν φίλοι του, αλλά μου είπε ότι κανένας από αυτούς δεν παρέμεινε φίλος του. Τώρα δεν είχαν και πολλά κοινά χι έτσι αυτός δεν ένιωθε ότι είχε καμία υποχρέωση απέναντί τους. Μετά είπε αυτό που συνήθως λένε οι χαφιέδες: ότι τα ονόματα τους τα είχαν ήδη δώσει άλλοι πριν. οπότε στην πραγματικότητα δεν τους είχε κάνει κακό».