Μικρός οδηγός διδακτικής για βουλευτές

Του Φώτη Ποντικάκη *

Η πρόσφατη ψήφιση του νόμου για τις επιλογές διευθυντών σχολικών μονάδων απέδειξε ότι βουλευτές, υπουργοί και πολιτικοί εν γένει έχουν πλήρη άγνοια για τις εξελίξεις στη διδακτική και την παιδαγωγική. Άφησαν «εν κενώ» τους εκπαιδευτικούς που υπηρετούν στα Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, καθώς η υπηρεσία τους εκεί δεν αναγνωρίζεται ούτε ως διδακτική ούτε ως διοικητική (πλην του Υπεύθυνου κάθε ΚΠΕ του οποίου αναγνωρίζεται η διοικητική εμπειρία, η διδακτική όμως μόνο κατά το ¼ αυτής σε ένα σχολείο). Αν λοιπόν η υπηρεσία ενός εκπαιδευτικού σε Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης δεν είναι ούτε διδακτική ούτε διοικητική, τότε τι είναι;

Από την ψήφιση του νόμου αυτού συνάγεται ότι βουλευτές, υπουργοί και πολιτικοί εν γένει έχουν μια εικόνα για τη διδασκαλία ότι είναι «αυτό που ο εκπαιδευτικός μπαίνει σε μια τάξη και μιλάει στους μαθητές, τους βάζει διαγωνίσματα και τους βαθμολογεί». Από αυτή την παιδαγωγική, από αυτού του είδους τη διδακτική έχουν παρέλθει δεκαετίες και δεκάδες παιδαγωγικές σχολές, ιδέες και τεχνικές. Γι’ αυτό κρίνουμε σκόπιμο, για τη στοιχειώδη ενημέρωση των πολιτικών μας, αφού απαξιούν να διαβουλευθούν πραγματικά με την εκπαιδευτική κοινότητα και να την ακούσουν πραγματικά πριν ψηφίσουν ό,τι ψηφίσουν, φτιάξαμε ένα στοιχειώδη μικρό οδηγό – λεξικό διδακτικής, έτσι ώστε να πάρουν μια ιδέα από τις εξελίξεις στην Παιδαγωγική και τη Διδακτική τον τελευταίο αιώνα, εξελίξεις στις οποίες βασίζεται η εργασία των εκπαιδευτικών στα Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης:

•       Δραματοποίηση: Ένα λογοτεχνικό κείμενο, ένας μύθος, ένα ποίημα, ένα ιστορικό γεγονός μπορεί να αποδοθεί με τους μαθητές να αναλαμβάνουν να αποδώσουν με θεατρικό τρόπο ρόλους μέσα από αυτό το κείμενο. Αυτό κάνει το μάθημα παιχνίδι, επιτρέπει την κίνηση και την έκφραση των μαθητών, τους βοηθάει να μπαίνουν στη θέση των πρωταγωνιστών κι έτσι αναλύουν το κείμενο διεξοδικά.

•       Ερευνητική μάθηση (Inquiry based teaching): Ήδη από τη δεκαετία του ’60 θεωρείται πολύ σημαντική η ερευνητική μάθηση, δηλαδή η ενεργός εμπλοκή των μαθητών στην ανακάλυψη και κατάκτηση της γνώσης, κυρίως μέσα από τα 5 Ε (Εμπλοκή, Εξερεύνηση, Εξήγηση, Εμβάθυνση, Επανεκτίμηση).

•       Θεατρικό παιχνίδι στη διδασκαλία:  Τη διδακτική αξία του θεάτρου την ανακάλυψαν οι αρχαίοι Έλληνες, οι αρχαίες τραγωδίες και κωμωδίες στην Αθήνα ήταν ένα εργαλείο εκπαίδευσης των πολιτών στη δημοκρατία. Το θεατρικό παιχνίδι στη διδασκαλία, όπως και η δραματοποίηση μύθων και κειμένων, επιτρέπει σε όλους τους μαθητές να συμμετέχουν, να αναλύσουν και να εμβαθύνουν σε ένα κείμενο, να εκφραστούν και θεωρείται ότι έχει ευεργετικά αποτελέσματα στο μάθημα.

•       Μάθηση με τη χρήση νέων τεχνολογιών: Οι νέες τεχνολογίες έχουν μπει στη ζωή μας και ήδη πολλοί εκπαιδευτικοί και όλα τα Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης χρησιμοποιούν υπολογιστές και βιντεοπροβολείς για παρουσιάσεις με τη χρήση εικόνων και βίντεο, έτσι ώστε να ενεργοποιήσουν όλες τις αισθήσεις και να τραβήξουν το ενδιαφέρον των μαθητών.

•       Μάθηση με τη χρήση του παιχνιδιού: Το παιχνίδι είναι ο αρχαιότερος τρόπος μάθησης. Τα παιδιά μαθαίνουν μέσα από το παιχνίδι. Έτσι, μπορούμε να αξιοποιούμε το παιχνίδι πχ για να δείξουμε την ανάγκη εξοικονόμησης νερού και προστασίας των φυσικών πόρων (παιχνίδια που παίζουμε με τα παιδιά στο ΚΠΕ Βάμου ή έξω στη φύση).

•       Παιχνίδι ρόλων: Με το παιχνίδι ρόλων οι μαθητές καλούνται να μπουν στη θέση συγκεκριμένων ανθρώπων ή και ομάδων και να κατανοήσουν έτσι τα κίνητρά τους, τις αγωνίες και τις επιδιώξεις τους. Έτσι βλέπουν πώς λειτουργεί η κοινωνία μέσα από το διάλογο και τη διαπραγμάτευση ανάμεσα σε διαφορετικούς ανθρώπους και ομάδες (π.χ μαγαζάτορες, κάτοικοι μιας πόλης, οδηγοί, ποδηλάτες, πεζοί, ηλικιωμένοι, παιδιά κ.ο.κ.)

•       Σχέδιο Εργασίας (Project): Πρόκειται για την κατεξοχήν μέθοδο που χρησιμοποιείται στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, η οποία περιλαμβάνει συζήτηση με τους μαθητές, επιλογή από τους ίδιους θέματος εργασίας και επιμέρους θεμάτων, χωρισμό τους και εργασία σε ομάδες, έρευνα και αναζήτηση υλικού από διάφορες πηγές, κριτική ανάλυση του υλικού αυτού στις ομάδες, παρουσίαση των εργασιών και των συμπερασμάτων των ομάδων. Έχουμε έτσι ενεργό εμπλοκή των μαθητών, ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, έκφραση των μαθητών, εργασία σε ομάδες και παρουσίαση των ιδεών τους, όλα αυτά απαραίτητα στοιχεία για ένα πολίτη σε μια σύγχρονη δημοκρατία.

•       Υπαίθρια εκπαίδευση (Outdoor education): Η υπαίθρια εκπαίδευση θεωρείται πολύ σημαντική γιατί φέρνει τα παιδιά κοντά στη φύση, τα βοηθά να αναπτύξουν ευαισθησία για το περιβάλλον (φυσικό και δομημένο), μετατρέπει σε αίθουσα διδασκαλίας έναν εξωτερικό χώρο. Έτσι, μέσα από το πρόγραμμα του ΚΠΕ Βάμου για την Παλιά Πόλη των Χανίων, οι μαθητές μαθαίνουν την ιστορία μνημείων και της πόλης των Χανίων, συζητάνε για τις χρήσεις συγκεκριμένων κτηρίων παλιότερα και σήμερα, για τον τρόπο που έχτιζαν παλιότερα τις πόλεις και σήμερα κοκ, αναπτύσσοντας έτσι ευαισθησίες για την πολιτιστική κληρονομιά. Στην υπαίθρια εκπαίδευση σε μια λίμνη όπως π.χ αυτή της Αγιάς μαθαίνουν για τα ζώα και τα φυτά της λίμνης, για την τροφική αλυσίδα, για τον κύκλο του νερού, για την αξία και τις χρήσεις του νερού, για την οικολογική ισορροπία, για την ανάγκη εξοικονόμησης νερού και την προστασία των υδάτινων αποθεμάτων και των υγροτόπων κλπ. Όταν όλα αυτά γίνονται έξω, πρόκειται για μια εντυπωσιακή εμπειρία, ένα βίωμα για τα παιδιά και τα μαθησιακά αποτελέσματα είναι πολλαπλάσια σε σχέση με το να τα βάλουμε να τα διαβάσουν μόνο σε ένα βιβλίο και να τα μάθουν απέξω όλα αυτά.

Αυτές είναι μόνο μερικές λέξεις – κλειδιά, ένας πολύ μικρός οδηγός για το τι κάνουμε στα Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, κάτι που προφανώς αγνοούν οι συντάκτες του πρόσφατου νόμου για τις επιλογές διευθυντών των σχολείων, που παρέλειψαν την προσμέτρηση της διδακτικής υπηρεσίας των εκπαιδευτικών των Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Οι συνέπειες αυτού του νόμου, εάν δε διορθωθεί άμεσα αυτή η παράλειψη, θα είναι τόσο σε βάρος της εκπαιδευτικής καινοτομίας (η οποία δεν αναγνωρίζεται ως διδακτική υπηρεσία πλέον), θα είναι σε βάρος της λειτουργίας και ανανέωσης των Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (γιατί να έρχονται πλέον νέοι εκπαιδευτικοί, εάν δε μετράει πουθενά η υπηρεσία τους σε αυτά τα Κέντρα;). Διδασκαλία πλέον δεν είναι μόνο ένας δάσκαλος που μιλάει και μαθητές που ακούνε σε μια κλειστή αίθουσα! Ας το καταλάβουν αυτό κι αυτοί που νομοθετούν!