Μπορεί κάποιος άνθρωπος να μας “κάψει” τον εγκέφαλο;

Δεν είναι όλες οι ημέρες ίδιες και όταν συσσωρεύονται πράγματα και καταστάσεις που καλούμαστε να διαχειριστούμε για την επιβίωση μας, δεν είμαστε πάντα το ίδιο ικανοί να ανταπεξέλθουμε στις προκλήσεις. Και δη σε συζητήσεις με ανθρώπους που νιώθουμε πως «καίνε» τα εναπομείναντα εγκεφαλικά μας κύτταρα.

Υποθέτω δεν είμαι η μόνη που έχω ακούσει διάφορα ‘τσαφ’ στα κυκλώματα του εγκεφάλου μου -σαν τον ήχο που παράγουν λάμπες που καίγονται, όταν ‘χαιρετά’ ένα κύκλωμα από τα εκατοντάδες που χωρούν σε κάθε πλακέτα ηλεκτρικής συσκευής-, κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης.

Που έχω νιώσει σαν την οθόνη της τηλεόρασης, όταν ‘εγκαταλείπει’ ένας συγκεκριμένος αριθμός pixel και χάνεται ένα μέρος της συνολικής εικόνας.

Μπορεί ωστόσο, κάποιος άνθρωπος να μας «κάψει» εγκεφαλικά κύτταρα;

ΟΙ ΤΟΞΙΚΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΜΑΣ ΕΞΑΝΤΛΟΥΝ ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΜΑΣ «ΚΑΙΝΕ»

Αυτό που ισχύει είναι πως τα εγκεφαλικά μας κύτταρα είναι αρκετά δυνατά και ως εκ τούτου δεν καταστρέφονται εύκολα. Για παράδειγμα, από μια συζήτηση.

Αυτό που συμβαίνει είναι ότι μια συζήτηση μπορεί να μας απομυζήσει -να μας ‘στραγγίξει’ πνευματικά και να μας οδηγήσει στη ψυχική εξάντληση, μέσω του άγχους, της αρνητικότητας ή της δυσκολίας που έχει χαρακτηρίσει μια συζήτηση.

Νιώθουμε ‘εξαντλημένοι’ όχι γιατί χάσαμε εγκεφαλικά κύτταρα, αλλά επειδή κουράσαμε πολύ τον εγκέφαλο μας, προσπαθώντας να αντιμετωπίσουμε μια δεδομένη κατάσταση.

Όταν ένα άτομο είναι τοξικό μας καταπονεί ψυχικά, μπορεί κυριολεκτικά να μας προκαλέσει πονοκέφαλο από την ένταση που προκαλείται και να εξαντλήσει τη συγκέντρωση και την υπομονή μας. Έτσι νιώθουμε ότι ο εγκέφαλος μας έχει υποστεί ζημιά.

Πώς θα καταλάβεις ότι κάποιος είναι τοξικός;

Στο γενικότερο πλαίσιο της κατάχρησης όρων που γίνεται στην εποχή μας, η οποία οδηγεί στο να χαθεί το πραγματικό νόημα τους, ανήκει και το «τοξικός». Για την οικονομία της συζήτησης και τη διευκόλυνση της ζωής μας, είναι χρήσιμο να γνωρίζουμε ότι βάσει ερευνών τα κύρια χαρακτηριστικά αυτών των ανθρώπων είναι τα εξής:

• Είναι χειριστικοί (προσπαθούν να ελέγξουν εσάς ή καταστάσεις για να πάρουν αυτό που θέλουν. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τη δημιουργία ενοχών, τα ψέματα και το να κάνουν τα θύματα).
• Είναι αρνητικοί (συχνά επικεντρώνονται στα άσχημα πράγματα και ρίχνουν τη διάθεση των γύρω τους).
• Είναι επικριτικοί (υποτιμούν τους άλλους και τους κάνουν να νιώθουν άσχημα με τον εαυτό τους).
• Είναι εγωκεντρικοί (νοιάζονται μόνο για τις δικές τους ανάγκες και τα δικά τους συναισθήματά τους και δείχνουν ελάχιστο σεβασμό σε αυτά των άλλων).
• Είναι master στη μετάθεση ευθυνών (ποτέ δεν αναλαμβάνουν την ευθύνη των πράξεών τους και πάντα βρίσκουν κάποιον άλλο να κατηγορήσει).
• Έχουν θέματα θυμού (αγωνίζονται να διαχειριστούν τον θυμό τους και μπορεί να γίνουν λεκτικά ή και σωματικά επιθετικοί).
• Είναι ανειλικρινείς (λένε ψέματα, εξαπατούν ή αποκρύπτουν πληροφορίες για να κάνουν τη δουλειά τους).
• Είναι διπρόσωποι (μπροστά σας είναι καλοί και από πίσω σας σάς κουτσομπολεύουν ή σας κακολογούν).

Ο πιο εύκολος τρόπος να αναγνωρίσεις έναν τοξικό άνθρωπο, είναι να αισθάνεσαι άδειος/άδεια (χωρίς ενέργεια) μετά μια συναναστροφή σας. Προφανώς και η θεραπεία είναι να αποφεύγουμε τις συγκινήσεις.

Γιατί αισθανόμαστε πως «καίγονται» εγκεφαλικά κύτταρα

Κατά τη διάρκεια αλληλεπιδράσεων που προκαλούν ψυχική εξάντληση, συμβαίνουν στον οργανισμό σου διάφορα που δεν είναι καλά.

Για παράδειγμα, το σώμα μας απελευθερώνει ορμόνες του στρες και αυτό κάνει πιο δύσκολη τη συγκέντρωση μας.

Επίσης, εάν η συζήτηση είναι μπερδεμένη (δεν έχει αρχή, μέση και άρα τέλος) ή είναι κατακλυσμιαία, σαρωτική ο εγκέφαλος μας δυσκολεύεται να συμβαδίσει, λόγω της υπερφόρτωσης «δικτύου» με πληροφορίες.

Παράλληλα, εξαντλείται και η συναισθηματική μας ενέργεια, από την πίεση που νιώθουμε.

Τι πραγματικά μπορεί να «κάψει» τα εγκεφαλικά μας κύτταρα

Σύμφωνα με πολλές μελέτες, το χρόνιο στρες είναι ένας παράγοντας που βλάπτει τη λειτουργία του εγκεφάλου με πολλούς τρόπους. Μεταξύ αυτών είναι ότι μπορεί να «σκοτώσει» τα εγκεφαλικά κύτταρα, όπως και να μειώσει το μέγεθος του εγκεφάλου.

Πιο συγκεκριμένα, το χρόνιο στρες έχει μια συρρικνωτική επίδραση στον προμετωπιαίο φλοιό, την περιοχή του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνη για τη μνήμη και τη μάθηση.

Όταν μιλάμε για χρόνιο στρες, αναφερόμαστε σε επαναλαμβανόμενες αγχωτικές καταστάσεις που είναι έντονες και ‘κρατούν’ για μεγάλο χρονικό διάστημα. Για παράδειγμα, μια χρόνια ασθένεια, μια απαιτητική δουλειά, η απώλεια ενός αγαπημένου, οικονομικά προβλήματα που δεν τελειώνουν κ.ο.κ.

Τα περισσότερα ‘είδη’ του στρες τριγκάρουν φυσιολογικές αντιδράσεις. Το χρόνιο στρες είναι ιδιαίτερα προβληματικό λόγω της σημαντικής βλάβης που μπορεί να κάνει στη λειτουργία του εγκεφάλου και του σώματος.

Υπάρχει μια βάση έρευνας στη νευροεπιστήμη που δείχνει αλλαγές στη φυσική δομή του εγκεφάλου, ως απάντηση σε αυτήν τη συνθήκη.

Θα χρειαστεί να επαναλάβω πως ο εγκέφαλος είναι αρκετά ανθεκτικός, ωστόσο υπάρχουν πράγματα που μπορούν να τον βλάψουν ή να «σκοτώσουν» εγκεφαλικά κύτταρα.

Στην κορυφή αυτής της λίστας είναι ένα σοβαρό τραύμα στο κεφάλι (διάσειση, εγκεφαλικά επεισόδια και άλλοι τραυματισμοί).

Ακολουθούν η μακροχρόνια χρήση (κατάχρηση) ουσιών που μπορεί να γίνει τοξική για τα εγκεφαλικά κύτταρα, η έλλειψη οξυγόνου για παρατεταμένη περίοδο (σε πνιγμό, ασφυξία ή σοβαρό καρδιακό πρόβλημα), η έκθεση σε ορισμένες τοξίνες (μόλυβδος, υδράργυρος κ.α.), οι χρόνιες ασθένειες (διαβήτης, υψηλή αρτηριακή πίεση), οι μολυσματικοί παράγοντες ή γενετικές ασθένειες.

Ό,τι διάβασες μπορεί να «κάψει» κύτταρα σε ακραία και μακροχρόνια συνθήκη.

ΑΝΑΠΛΗΡΩΝΟΝΤΑΙ ΤΑ «ΚΑΜΜΕΝΑ» ΚΥΤΤΑΡΑ;

Τα κύτταρα του σώματος μας ανανεώνονται κατά τη διάρκεια ενός γρήγορου περπατήματος ή ενός καλού ύπνου. Με τα εγκεφαλικά κύτταρα η αναπλήρωση είναι κάπως πιο σύνθετο θέμα, καθώς ο εγκέφαλος έχει ορισμένο επίπεδο αναγεννητικής ικανότητας.

Πάντα σύμφωνα με μελέτες, σε αντίθεση με ορισμένα άλλα όργανα, ο ενήλικος εγκέφαλος έχει περιορισμένη ικανότητα αναγέννησης νευρώνων, δηλαδή των εγκεφαλικών κυττάρων που είναι υπεύθυνα για την επικοινωνία.

Τα περισσότερα εγκεφαλικά κύτταρα σχηματίζονται πριν από τη γέννηση. Ωστόσο, υπάρχει μια διαδικασία που ονομάζεται νευρογένεση κατά την οποία οι νέοι νευρώνες γεννιούνται σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου των ενηλίκων -όπως ο ιππόκαμπος.

Αυτή η νευρογένεση είναι χρήσιμη, αλλά δεν αρκεί για την πλήρη αντικατάσταση των χαμένων νευρώνων ή την αποκατάσταση εκτεταμένων βλαβών.

Για αυτό και οι επιστήμονες ερευνούν ενεργά τρόπους για την τόνωση της νευρογένεσης και την ενίσχυση του αναγεννητικού δυναμικού του εγκεφάλου, αλλά ακόμα χρειάζεται δουλειά για να φτάσουν στην πλήρη αναζωογόνηση των εγκεφαλικών κυττάρων.