Νέα κρίση πυραύλων 60 χρόνια μετά από την Κούβα

Του Μιχάλη Ψύλου

Ο πυρηνικός Αρμαγεδδών είναι πιο κοντά από ποτέ, προειδοποιεί ο Τζο Μπάιντεν. Ο Αμερικανός πρόεδρος μίλησε ξεκάθαρα για πρώτη φορά για το ρίσκο χρήσης πυρηνικών όπλων από τη Ρωσία. «Γνωρίζω τον τύπο αρκετά καλά. Δεν αστειεύεται όταν μιλά για την πιθανή χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων» , είπε ο Μπάιντεν, αναφερόμενος στον Ρώσο ομόλογό του, Βλάντιμιρ Πούτιν.

Ευτυχώς υπάρχουν και πιο συνετές φωνές. Στο άκουσμα της έκφρασης «Αρμαγεδδών» ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν ζήτησε μεγαλύτερη σύνεση. Ιδιαίτερα μετά τη χθεσινή επίθεση και την καταστροφή της γέφυρας Κερτς, στην Κριμαία, καθώς δεν ξέρουμε πώς θα απαντήσει ο Πούτιν. Η επίθεση προκαλεί άλλωστε πολλά ερωτήματα, καθώς δεν αποκλείεται να χρησιμοποιήθηκαν δυτικά drones. Από τις ουκρανικές μυστικές υπηρεσίες ή από ξένες δυνάμεις;

Ο πρόεδρος Μπάιντεν έκανε πάντως άλλη μία σημαντική σύγκριση: Είπε πως η τρέχουσα κατάσταση μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας θυμίζει την Κρίση των πυραύλων της Κούβας το 1962. «Από τον Κένεντι και την κουβανική κρίση πυραύλων, δεν έχουμε αντιμετωπίσει την πιθανότητα του Αρμαγεδδώνα», τόνισε. Πιστεύει πραγματικά ο πρόεδρος των ΗΠΑ ότι είναι τόσο μεγάλος ο κίνδυνος ενός καταστροφικού πυρηνικού πολέμου μεταξύ Ρωσίας και Δύσης; Η αναφορά στον Κένεντι και την Κρίση των Πυραύλων της Κούβας φαίνεται να το δείχνει.

Για την ιστορία, ακριβώς πριν από 60 χρόνια, τον Οκτώβριο του 1962, οι ΗΠΑ και η ΕΣΣΔ έφτασαν ουσιαστικά στα πρόθυρα του πυρηνικού πολέμου. Η τότε ΕΣΣΔ υπό τον Νικήτα Χρουστσόφ επιχείρησε να τοποθετήσει πυρηνικούς πυραύλους στην Κούβα του Φιντέλ Κάστρο, οι οποίοι θα μπορούσαν να πλήξουν τις ΗΠΑ. Ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Τζον Φ. Κένεντι επέβαλε ναυτικό αποκλεισμό στην Κούβα. Δεκαετίες αργότερα έγινε γνωστό ότι ο κυβερνήτης ενός σοβιετικού  υποβρυχίου, πιστεύοντας ότι δέχτηκε επίθεση, διέταξε μια έκτακτη κατάδυση και την εκτόξευση μια πυρηνικής τορπίλης. Ευτυχώς, ένας σοβιετικός ανώτερος  αξιωματικός του ναυτικού έπεισε τον κυβερνήτη του υποβρυχίου ότι τα αμερικανικά πλοία δεν σχεδίαζαν επίθεση.

Ένας κυβερνήτης υποβρυχίου

Ένας Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος αποτράπηκε μόνο χάρη στο βέτο ενός τοπικού διοικητή του σοβιετικού στόλου. Η κουβανική κρίση πυραύλων έληξε με έναν συμβιβασμό: ο Χρουστσόφ πιέστηκε και από το πανίσχυρο Πολίτμπιρο και απέσυρε τους πυραύλους από την Κούβα και σε αντάλλαγμα οι ΗΠΑ απομάκρυναν τους πυρηνικούς πυραύλους τους από την Τουρκία.

Από εκείνη την κρίση, θα έπρεπε να είχαμε μάθει κάτι για τα βασικά στοιχεία της μυστικής διπλωματίας και του συμβιβασμού.Η πυραυλική κρίση έληξε τότε χωρίς επίσημη συμφωνία. Αλλά λιγότερο από ένα χρόνο αργότερα οι δύο υπερδυνάμεις  υπέγραψαν επίσημη συμφωνία για να εξασφαλίσουν ασφαλείς και γρήγορες επικοινωνίες μεταξύ Ουάσιγκτον και Μόσχας.

Το «κόκκινο τηλέφωνο»

Η λεγόμενη «κόκκινη γραμμή» ήταν το πιο απτό αποτέλεσμα της κρίσης.Υπήρχαν όμως διπλωματικές επιλογές για την επίλυση της κρίσης των πυραύλων της Κούβας το 1962, επειδή ούτε ο Κένεντι ούτε ο Χρουστσόφ ήθελαν να πάνε σε πόλεμο. Και οι δύο ηγέτες προφανώς κατανοούσαν τη σημασία της διατήρησης του ελέγχου της κατάστασης.Ένας πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στη Σοβιετική Ένωση, ο Λουελίν Τόμσον έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο να πείσει τον Κένεντι ότι, εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες έδιναν στη Μόσχα κάποιο διπλωματικό περιθώριο, το Κρεμλίνο θα έβρισκε έναν τρόπο να αποσύρει τους πυραύλους και τα βομβαρδιστικά του από την Κούβα και να αποφύγει την στρατιωτική αντιπαράθεση.

Η διαφορά με την κουβανική πυραυλική κρίση, ωστόσο, είναι ότι ο Πούτιν έχει ήδη διαπράξει μια απαράδεκτη πολεμική πράξη. Εάν ο Ρώσος πρόεδρος συνεχίσει να αντιμετωπίζει ταπεινωτικές ήττες  στο πεδίο της μάχης, δεν μπορεί να αποκλειστεί η προσφυγή του σε τακτικά πυρηνικά όπλα. Σε αντίθεση με το σενάριο του Χρουστσόφ πριν από 60 χρόνια, στη Μόσχα δεν υπάρχει πλέον Πολίτμπιρο που να ασκεί περιοριστική επιρροή στον Ρώσο ηγέτη.

Ο Κένεντι είχε επίσης το 1962 έναν «συνήγορο του διαβόλου»- τον Λουελίν Τόμσον, που τον συγκράτησε και τον βοήθησε να εκτονώσει την κατάσταση. Ο Μπάιντεν δεν φαίνεται όμως να έχει έναν τέτοιο «συνήγορο». Όλοι οι σύμβουλοί του προέδρου τραγουδούν δυστυχώς τον ίδιο πολεμικό παιάνα.

Από τη ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ