Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού συμμετέχουν περίπου 10.500 αθλητές από 200 χώρες ή περιοχές. Αλλά οι Ολυμπιακοί Αγώνες είναι κάτι περισσότερο από αγώνες και διασκέδαση.
Είναι μια γιγάντια επιχείρηση που αποφέρει έσοδα δισεκατομμυρίων δολαρίων για τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή. Επίσης οι νίκες και η κατάταξη των χωρών σε διάφορα αγωνίσματα, ο εθνικός ύμνος που παιανίζει για τους νικητές των χρυσών μεταλλίων, οι ”εμφανίσεις” ηγετών στις τελετές έναρξη και λήξης διαδραματίζουν επίσης σημαντικό ρόλο για την επιρροή τον κρατών στην παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα.
Είναι επιχείρηση…όχι φιλανθρωπία
Η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή είναι ένας μη κερδοσκοπικός, μη κυβερνητικός οργανισμός με έδρα τη Λωζάνη της Ελβετίας. Παράγει το 91% των εσόδων της από την πώληση δικαιωμάτων προβολής αγώνων (61%) και χορηγίες (30%).
Τα έσοδα για τον τελευταίο τετραετή κύκλο των Χειμερινών και Θερινών Αγώνων που ολοκληρώθηκαν με τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο το 2021 ήταν 7,6 δισεκατομμύρια δολάρια.
Η ΔΟΕ λέει ότι επιστρέφει το 90% των εσόδων της πίσω στον αθλητισμό, αν και οι αθλητές λαμβάνουν απευθείας μόνο ένα μικρό κομμάτι.
Βέβαια ως προς αυτό, υπάρχουν κάποιες πρωτοβουλίες στα σκαριά για να ενισχυθούν τα οικονομικά οφέλη για τους αθλητές.
Η ΔΟΕ εγκαινίασε μια νέα έδρα το 2019 με αναφερόμενο κόστος περίπου 190 εκατομμύρια ελβετικά φράγκα ή περίπου 200 εκατομμύρια δολάρια.
Οι διοργανώτριες χώρες αναλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος του κόστους για την διοργάνωση των Αγώνων.
Το κόστος για τους Αγώνες του Τόκιο επισήμως ανήλθε στα 13 δισεκατομμύρια δολάρια. Πάνω από το μισά καλύφθηκαν από ιαπωνικές κυβερνητικές οντότητες.
Το κόστος των Ολυμπιακών Αγώνων είναι δύσκολο να προσδιοριστεί αλλά ένας έλεγχος της ιαπωνικής κυβέρνησης έδειξε ότι το πραγματικό κόστος μπορεί να ήταν διπλάσιο από αυτό που αναφέρθηκε επισήμως.
Τα μέλη και τα προνόμια
Η ΔΟΕ αποτελείται από περίπου 100 μέλη. Το κάθε μέλος επιλέγει τους δικούς του συνεργάτες και η μακροβιότερη θητεία είναι αυτή της πριγκίπισσας Νόρα του Λιχτενστάιν. Τουλάχιστον άλλα έξι μέλη του ΔΟΕ είναι και μέλη βασιλικών οικογενειών.
Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος της εξουσίας ανήκει στον Πρόεδρο Τόμας Μπαχ – δικηγόρο από τη Γερμανία που είναι επίσης μέλος – και το εκτελεστικό του συμβούλιο.
Τα μέλη της ΔΟΕ πρακτικά εργάζονται σε εθελοντική βάση αν και όλα τα έξοδα του Μπαχ καλύπτονται από τη ΔΟΕ.
Η ετήσια έκθεση της ΔΟΕ αναφέρει ότι αυτά ανήλθαν σε 370.000 δολάρια το 2022. Αυτό περιελάμβανε μια ετήσια «αποζημίωση» 295.000 δολάρια. Πληρώθηκαν επίσης οι φορολογικές του υποχρεώσεις ύψους 163.000 δολαρίων στην Ελβετία.
Τα μέλη της ΔΟΕ λαμβάνουν…μεροκάματα μεταξύ 450-900 δολαρίων για την συμμετοχή τους σε συνεδριάσεις και απολαμβάνουν ταξίδια στη πρώτη θέση και διαμονή σε ξενοδοχεία πέντε αστέρων.
Απλήρωτοι εθελοντές
Απλήρωτοι εθελοντές βοηθούν τη ΔΟΕ και τους τοπικούς διοργανωτές να διεξάγουν τους Αγώνες.
Συνήθως τους παρέχονται στολές, φαγητό εν ώρα εργασίας και κάποια μικρά έξοδα μεταφοράς. Σπάνια περιλαμβάνονται έξοδα για κατάλυμα.
Το Παρίσι αναζητά 45.000 εθελοντές. Το Τόκιο αρχικά επιδίωξε να εξασφαλίσει 80.000.
Συνήθως, μόνο οι πιο ευκατάσταστοι μπορούν να προσφέρουν εθελοντική εργασία για τους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Αυτοί μάλιστα του 2016 στο Ρίο ντε Τζανέιρο δυσκολεύτηκαν να βρουν εθελοντές επειδή πολλοί από τους φτωχούς της πόλης δεν μπορούσαν να εργαστούν δωρεάν. Κάποιοι εμφανίστηκαν την πρώτη μέρα, πήραν τις στολές και δεν επέστρεψαν.
Αυτή η πρακτική του εθελοντισμού μπορεί να θεωρηθεί ως οικονομική εκμετάλλευση. Βέβαια, εάν οι εθελοντές πληρώνονταν με ελάχιστο μισθό 10 δολάρια την ώρα, το επιπλέον κόστος θα μπορούσε να φτάσει τα 100 εκατομμύρια δολάρια.
Ορισμένοι εθελοντές στο Παρίσι έχουν απειλήσει να μην εμφανιστούν, για να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους για τις Ολυμπιακές δαπάνες και τις γαλλικές μεταρρυθμίσεις στο συνταξιοδοτικό σύστημα.
Μείγμα αθλητισμού και πολιτικής
Η ΔΟΕ λέει ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες υπερβαίνουν την πολιτική. Αλλά στην πραγματικότητα, είναι μια άκρως πολιτικού χαρακτήρα διοργάνωση.
Είναι αξιοσημείωτο ότι η ΔΟΕ έχει καθεστώς παρατηρητή στα Ηνωμένα Έθνη, ενδεικτικό του ρόλου της στον κόσμο.
Ο πολιτικός επιστήμονας Jules Boykoff σημειώνει στο βιβλίο που πρόσφατα εξέδωσε, «What Are The Olympics For», ότι οι αθλητές παρελαύνουν στην τελετή έναρξης ανά χώρα. Θα μπορούσαν εξίσου καλά, σημειώνει, να βαδίζουν ομαδοποιημένοι ανά αθλήματα. Αλλά αυτό θα υποβάθμιζε το εθνικιστικό στοιχείο, που αποτελεί κλειδί για τη δημοτικότητα των Αγώνων.
Ο Αδόλφος Χίτλερ χρησιμοποίησε τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου το 1936 για να προωθήσει την ατζέντα του. Η δε λαμπαδηδρομία έχει τις ρίζες της στο Βερολίνο.
Οι υποψηφιότητες και…πόσο τελικά αξίζουν τον κόπο
Η ΔΟΕ συνήθιζε να ανακοινώνει ποια χώρα θα διοργανώσει τους Αγώνες επτά χρόνια πριν την διεξαγωγή τους.
Το 2015, καθώς επρόκειτο να λάβει αποφάσεις για τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 2022, η ΔΟΕ είχε μόνο δύο υποψήφιους: το Πεκίνο και το Αλμάτι του Καζακστάν. Η πρωτεύουσα της Κίνας κέρδισε σε κλειστή ψηφοφορία.
Πολλές ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Σουηδίας, της Γερμανίας και της Ελβετίας απέσυραν τις υποψηφιότητες τους λόγω του υψηλού κόστους διοργάνωσης.
Έκτοτε, η ΔΟΕ άλλαξε το σύστημα με τις υποψηφιότητες. Είχε μόνο δύο υποψήφιους το 2017 για τους Θερινούς Αγώνες του 2024: Παρίσι και Λος Άντζελες. Επελέγη το Παρίσι και έδωσε στο Λος Άντζελες τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2028.
Επίσης, το 2021, αποφάσισε πως οι Αγώνες του 2032 θα γίνουν στο Μπρίσμπεϊν της Αυστραλίας. Η απόφαση δηλαδή ελήφθη 11 χρόνια νωρίτερα.
Η μελέτη των Βίκτορ Μάθισον και τον Ρόμπερτ Μπάαντ, που είναι αμερικανοί καθηγητές, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «στις περισσότερες περιπτώσεις οι Ολυμπιακοί Αγώνες είναι μια πρόταση για απώλεια χρημάτων για τις πόλεις που τους φιλοξενούν».
Η μελέτη στο Journal of Economic Perspectives δημοσιεύθηκε το 2016 και οι αξιωματούχοι της ΔΟΕ λένε ότι οι πρόσφατες αλλαγές στο σύστημα υποβολής υποψηφιοτήτων και επιλογής θα βοηθήσουν.
Ένα βασικό επιχείρημα είναι ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες είναι πολύ ακριβοί και μπορεί να παραμερίσουν άλλες προτεραιότητες όπως πχ αναγκαίες δαπάνες για σχολεία και νοσοκομεία.
Σκάνδαλα και διαφθορά
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες έχουν εμπλακεί συχνά σε σκάνδαλα ή/και υποθέσεις διαφθορά, ίσως και λόγω της διάθεσης μεγάλου όγκου δημόσιου χρήματος και των χρονικά στενών προθεσμιών.
Οι πιο πρόσφατοι Αγώνες του Τόκιο εμπλέκονται σε ένα σκάνδαλο δωροδοκίας σχετικά με συμβόλαια, χορηγίες αλλά και την ίδια την υποψηφιότητα.
Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Ρίο ντε Τζανέιρ όταν άρχισε η διοργάνωση το 2016 τα ταμεία ήταν άδεια,] ενώ το τότε μέλος της ΔΟΕ, Κάρλος Νούζμαν, ο οποίος ήταν επικεφαλής των Αγώνων, συνελήφθη με την κατηγορία της διαφθοράς μόλις τελείωσε η διοργάνωση.
Οι Χειμερινοί Αγώνες του 2014 στο Σότσι της Ρωσίας σημαδεύτηκαν από ένα κρατικό σκάνδαλο ντόπινγκ και συγκάλυψη.
Η διαφθορά στη διαδικασία κατάθεσης υποψηφιοτήτων στους Χειμερινούς Αγώνες της Σολτ Λέικ το 2002 επέβαλλε να γίνουν κάποιες αλλαγές.
Και οι διοργανωτές των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων του Ναγκάνο το 1998 στην Ιαπωνία αναφέρεται ευρέως ότι κατέστρεψαν ενοχοποιητικά οικονομικά αρχεία που έδειχναν ότι ξόδεψαν εκατομμύρια σε πολυτελή ψυχαγωγία για τα μέλη της ΔΟΕ.