Ο Εθνικοαπελευθερωτικός Στρατός των Ζαπατίστας (EZLN), που οι αγώνες του ενέπνευσαν κοινωνικά κινήματα ανά τον κόσμο, και το Εθνικό Συνέδριο Ιθαγενών (CNI) ανακοίνωσαν ότι θα «κατέβουν» στις προεδρικές εκλογές του 2018 στο Μεξικό με υποψήφια μια γυναίκα ιθαγενή.
Η απόφαση για συμμετοχή στις εκλογές του 2018 ανακοινώθηκε κατά την ολοκλήρωση του 5ου Εθνικού Συνεδρίου Ιθαγενών που έλαβε χώρα στην πόλη του San Cristobal, αν και στο κοινό κείμενο που δημοσίευσαν οι Ζαπατίστας και το CNI δεν δίνονται παραπάνω λεπτομέρειες σχετικά με τη συμμετοχή τους στις εκλογές ή για το αν θα χρησιμοποιήσουν τη χρηματοδότηση που παρέχει το μεξικανικό κράτος στους υποψηφίους των εκλογών.
Η ανακοίνωση τους έρχεται να σηματοδοτήσει μια σημαντική αλλαγή στην πολιτική και τη δράση της οργάνωσης, η οποία έχει συνδεθεί άρρηκτα με τον ένοπλο αγώνα, αν και οι ίδιοι επιβεβαιώνουν ότι «ο αγώνας μας δε γίνεται για την εξουσία, δεν την αποζητούμε. Αυτό που επιδιώκουμε είναι ένα κάλεσμα στους ιθαγενείς και στην κοινωνία των πολιτών να οργανωθούμε ώστε να σταματήσουμε αυτή την καταστροφή, να ενδυναμώσουμε την αντίστασή μας και τις εξεγέρσεις μας για να υπερασπιστούμε τη ζωή κάθε ανθρώπου, ομάδας, κοινότητας ή γειτονιάς».
Οι Ζαπατίστας έκαναν την εμφάνισή τους στο παγκόσμιο προσκήνιο το 1994 όταν οργάνωσαν εξέγερση στην πολιτεία Τσιάπας. Η προοπτική για επανάσταση στο Μεξικό απέτυχε αλλά η οργάνωση συνέχισε προσηλωμένη τον αγώνα της, αναπτύσσοντας το δικό της σύστημα τοπικής διακυβέρνησης «από τα κάτω», σε συνθήκες αυτονομίας.
Με εμβληματική φιγούρα τους τον Subcomandante Μάρκος, οι Ζαπατίστας στα 22 χρόνια ζωής τους απέρριπταν την ιδέα συμμετοχής τους στην εκλογική διαδικασία. Το 2006, συγκεκριμένα, εν όψει των τότε εκλογών, ο EZLN οργάνωσε «Την Άλλη Καμπάνια» (La Otra Campaña) μέσω της οποίας καλούσε τους Μεξικανούς να είναι ενεργοί πολιτικά πέρα από τις εκλογές και την ψήφο.
Όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα της Εφημερίδας των Συντακτών, ο Νιλ Χάρβεϊ, καθηγητής του Πανεπιστημίου του Νέου Μεξικού, εξηγεί ότι η πρόταση των Ζαπατίστας είναι διαφορετική από ανάλογες εμπειρίες στη Λατινική Αμερική, όπου οι ιθαγενείς λαοί συχνά διαψεύστηκαν όταν μετείχαν σε εκλογές σε συμμαχία με πολιτικά κόμματα, τα οποία εν τέλει απλώς επιχείρησαν να τους ενσωματώσουν επιβάλλοντας τη δική τους ατζέντα. Στην περίπτωση του Μεξικό, η πρόταση των Ζαπατίστας και του CNI εστιάζεται στην προώθηση των προτάσεων τους μέσα από μια υποψηφιότητα που θα εκφράζει την προβληματική των αυτόχθονων λαών, χωρίς να διατρέχει τον κίνδυνο να ενσωματωθεί στις πολιτικές σκοπιμότητες άλλων πολιτικών φορέων.
Παρ’ όλα αυτά, όπως είναι αναμενόμενο, η ανακοίνωση της υποψηφιότητας έχει προκαλέσει αντιδράσεις στο μεξικανικό Τύπο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με τον αντίπαλο υποψήφιο Andrés Manuel López Obrador, για παράδειγμα, ο οποίος επίσης διεκδικεί την αριστερή ψήφο, να κατακρίνει μέσω twitter τους Ζαπατίστας για ασυνέπεια.
