Οι νέες στρατηγικές στο παγκόσμιο εμπόριο: Οι επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία στις διεθνείς αλυσίδες εφοδιασμού και η στροφή της βιομηχανίας στο τοπικό επίπεδο

Άρθρο των:

David Simchi-Levi – επικεφαλήςτουMITDataScience Lab

Και

Pierre Haren –CEO τηςCausaulity Link

Μετάφραση:

Ευάγγελος Ι. Γενεράλης

Πηγή:

hbr.org

Η εισβολή της Ρωσίας στα εδάφη της Ουκρανίας και οι κυρώσεις που της επιβλήθηκαν ως αποτέλεσμααυτής, καθώς και τα νέα περιοριστικά μέτρα στην Κίνα, εξαιτίας μιας νέας πανδημικής έξαρσης του Covid-19[1], είναι οι παράγοντες που συμβάλλουν σε μια νέα σημαντική διαταραχή των αλυσίδων εφοδιασμού παγκοσμίως. Σε συνδυασμό με τον εμπορικό «πόλεμο» (tradewar) μεταξύ Κίνας-Η.Π.Α. [2] και τις αναταραχές που έχουν προκληθεί από την πανδημία και την κλιματική κρίση, θα πρέπει να θεωρούμε βέβαιο πως θα επιταχυνθούν οι κινήσεις από πλευράς εταιριών της Δύσης για ελαχιστοποίηση της εξάρτησής τους από την Κίνα για την προμήθεια εξαρτημάτων και τελικών προϊόντων και αντίστοιχα για τη Ρωσία ως προς τις μεταφορές και τις πρώτες ύλες, ανοίγοντας δρόμο για στρατηγικές που θα στραφούν σε τοπικές ή/και περιφερειακές λύσεις. Η στάση της Κίνας στον εν εξελίξει πόλεμο στην Ουκρανία θα κρίνει εν πολλοίς και το πόσο ταχεία θα είναι αυτή η στρατηγική αναδίπλωση.

Κατά τη δεκαετία του 1990, οι εταιρίες επέλεγαν την εξωτερική ανάθεση(outsourcing), την μετεγκατάσταση της παραγωγής(offshoring) και τις λιτές βιομηχανικές πρακτικές για τη μείωση του κόστους, για την εδραίωσή τους στην αγορά ή και για να έχουν το πλεονέκτημα έναντι του ανταγωνισμού. Τότε ήταν που η Κίνα αναδύθηκε ως παραγωγικός-προμηθευτικός κόμβος για την εξυπηρέτηση των διεθνών αγορών, συμπεριλαμβανομένων πολλών άλλων ασιατικών οικονομιών που έκαναν ανοίγματα τότε.

Η κατάσταση αυτή άρχισε να διαφοροποιείται μετά την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Η σημαντική αύξηση στις τιμές του πετρελαίου το 2008 και μια σειρά φυσικών καταστροφών, από την επιδημία SARS το 2003, το τσουνάμι που χτύπησε την Ιαπωνία το 2011 και τις πλημμύρες στην Ταϊλάνδη,έπεισαν τους ηγέτες της βιομηχανίας πως οι στρατηγικές που ακολουθήθηκαν κατά τη δεκαετία του 1990εκθέτουν σημαντικά την οργανωτική σταθερότητα των επιχειρήσεών τους και θέτουν σε κίνδυνο την ικανότητά τους να ανταποκρίνονται επαρκώς σε ακραία κλιματικά φαινόμενα και φυσικές καταστροφές.Αυτό οδήγησε πολλές εταιρίες στο να επαναφέρουν αρκετές από τις παραγωγικές μονάδες στη βάση τους, με σκοπό να μειώσουν την έκθεσή τους σε τέτοιους κινδύνους και να μπορούν να ανταποκρίνονται αμεσότερα στην εγχώρια ζήτηση.

Ακόμα κι έτσι όμως, δεδομένων των πλεονεκτημάτων που παρείχε η Κίνα και άλλες ασιατικές χώρες για τον παραγωγικό τομέα καθώς και το άνοιγμα των ασιατικών αγορών, αυτή η αλλαγή στρατηγικής δεν εφαρμόστηκε τόσο καθολικά. Εκ των πραγμάτων, μεταξύ του 2014 και του 2018, οι δείκτες παραγωγικότητας στην Κίνα αυξήθηκαν κατά 21%, ενώ οι αντίστοιχοι για τις Η.Π.Α. ήταν στο 13%. Το 2019, λίγο πριν την πανδημία, η παραγωγική ισχύς της Κίνας αντιστοιχούσε στο 28.7% του παγκοσμίου δείκτη, ενώ των Η.Π.Α. στο 16.8%.

Μέσα στα τελευταία τέσσερα χρόνια όμως, ο εμπορικός «πόλεμος» Κίνας-Η.Π.Α. και οι διαταραχές στην εφοδιαστική αλυσίδα, εξαιτίας της πανδημίας και των κλιματικών φαινομένων,προκάλεσαν μια νέα στροφή προς την τοπικοποίηση(localization)των αλυσίδων αυτών. Τα στοιχεία έρευνας που έγινε τον Ιανουάριο του 2020 σε ένα σύνολο 3.000 εταιριών[3], με αφορμή τον εμπορικό «πόλεμο» Κίνας-Η.Π.Α., απέδειξαν πως ένα μεγάλο φάσμα εταιριών που παράγουν από ημιαγωγούς, αυτοκίνητα έως και ιατρικό εξοπλισμό, είχαν ήδη μετατοπίσει, ή σκόπευαν να μετατοπίσουν άμεσα, ένα μέρος τουλάχιστον των αλυσίδων εφοδιασμού τους. Εταιρικοί εκπρόσωποι σχεδόν του μισού από το παγκόσμιο εμπόριο στη Βόρεια Αμερική έχουν ήδη εκφράσει την επιθυμία τους να επαναφέρουν τις εργασίες τους στο εσωτερικό (reshore).

Η τάση αυτή εφαρμόζεται ήδη. Αυτό αποδεικνύεται από την πρόσφατη απόφαση της SchneiderElectric να χτίσει τρεις νέες μονάδες παραγωγής στη Β. Αμερική (μία εκ των οποίων στο Ελ Πάσο στην πολιτεία του Τέξας) [4], καθώς επίσης και από τα σχέδια μεγάλων αυτοκινητοβιομηχανιών και κατασκευαστών μπαταριών για δημιουργία δεκατριών νέων γραμμών παραγωγής μπαταριών ηλεκτροκίνησης στο έδαφος των Η.Π.Α. μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια[5]. Παρόμοιες ανακοινώσεις εμφανίστηκαν πρόσφατα και από τους τομείς της ηλιακής ενέργειας, των ημιαγωγών και της βιοτεχνολογίας[6]. Ο πόλεμος στην Ουκρανία και η ευθυγράμμιση Κίνας και Ρωσίας θα φέρουν ριζικές αλλαγές στις συναλλαγές που αφορούν την ενέργεια, τις πρώτες ύλες, τον βιομηχανικό εξοπλισμό και το εμπόριο αγαθών μεταξύ του δυτικού κόσμου και αυτών των δύο χωρών, με την τάση για reshoring να γενικεύεται.

Είναι σίγουρο πως την ανοδική πορεία των τιμών του πετρελαίου και του φυσικού αερίου θα ακολουθήσουν τα έξοδα μεταφορών. Αυτό που δεν είναι εξίσου προφανές αλλά το ίδιο σημαντικό είναι το γεγονός πως οι κυρώσεις προς τη Ρωσία εξαιτίας του πολέμου επηρεάζουν και τις υποδομές μεταφορών των προϊόντων από την Ασία. Δεν είναι λίγες οι εταιρίες που κατασκευάζουν εξαρτήματα και τελικά προϊόντα στην Ασία, τα οποία κατόπιν μεταφέρονται μέσω του ρωσικού σιδηροδρομικού δικτύου προς την Ανατολική και τη Δυτική Ευρώπη. Ασφαλώς και υπάρχει και η εναλλακτική λύση της αερομεταφοράς, όμως αυτή ανεβάζει σημαντικό το κόστος, ιδιαίτερα τώρα που οι αερογραμμές θα πρέπει να παρακάμπτουν τον ρωσικό εναέριο χώρο.

Μια εξίσου σημαντική παράμετρος είναι το στοιχείο πως η Ουκρανία προμηθεύει σχεδόν το 50% της παγκόσμιας ζήτησης σε ευγενές αέριο νέον, το οποίο χρησιμοποιείται για την παραγωγή ημιαγώγιμων πλακιδίων (chips)[7]. Οι κυβερνήσεις και οι μεγάλοι εταιρικοί οργανισμοί βρίσκονται τώρα σε μια γοργή αναζήτηση για την εξασφάλιση εναλλακτικών προμηθευτών, όμως τα περιθώρια προσφοράς στενεύουν και οι τιμές έχουν αυξηθεί δραματικά. Η Ρωσία και η Ουκρανία είναι επίσης μεγάλοι εξαγωγείς δημητριακών και σιτηρών, καλαμποκιού και κριθαριού, καθώς και λιπασμάτων. Αν και δεν έχουμε ακόμα ξεκάθαρη εικόνα για το πόσο σφοδρή είναι η επίπτωση του πολέμου στις παγκόσμιες προμήθειες τροφής, οι τιμές στα προϊόντα αυτά έχουν εκτοξευθεί ήδη[8].

Όλοι αυτοί οι παράγοντες αυξάνουν το ενδιαφέρον προς στρατηγικές επαναφοράς των αλυσίδων εφοδιασμού σε τοπικό επίπεδο. Η πρόσφατη συμφωνία από την Électricité deFrance (EDF) για την εξαγορά μέρους της επιχείρησης πυρηνικής ενέργειας που ανήκε στην GeneralElectric[9], η οποία την είχε αγοράσει με τη σειρά της από την Alstomτο 2015, σηματοδοτεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της στροφής από την παγκοσμιοποίηση στην τοπικοποίηση. Η Γαλλία αυξάνει την εξάρτησή της σε πυρηνική ενέργεια[10], από την οποία παράγει ήδη το 70% των αναγκών της σε ηλεκτρική, λαμβάνοντας την απόφαση πως θα πρέπει να έχει μεγαλύτερο έλεγχο στο σύνολο της αλυσίδας εφοδιασμού για αυτές τις μονάδες παραγωγής. Άλλο ένα τέτοιο παράδειγμα αφορά στην παραγωγή των ημιαγωγών και των σχετικών με αυτούς κατασκευών. Οι κυβερνήσεις των Η.Π.Α. και της Ολλανδίας έθεσαν φραγμούς στην ASML[11], τον μεγαλύτερο παραγωγό εξοπλισμού λιθογραφίας για την κατασκευή chipsηλεκτρονικών υπολογιστών, για να εμποδίσουν την πώληση των πιο προηγμένων μηχανημάτων της στην Κίνα.

Τέλος, ο απροσδόκητος αρνητικός αντίκτυπος του πολέμου στην Ουκρανία στην ευρωπαϊκή αυτοκινητοβιομηχανία υπογράμμισε και αυτός το ρίσκο που φέρει μαζί του πλέον η υπάρχουσα διεθνής αλυσίδα εφοδιασμού. Για παράδειγμα, οιVolkswagenκαι BMW κλείνουν γραμμές παραγωγής στη Γερμανία εξαιτίας ελλείψεων σε δέσμες καλωδίων που κατασκευάζονταν από την γερμανική εταιρία Leoniστην Ουκρανία[12]. Η βιομηχανία ελαστικών Michelinανακοίνωσε πρόσφατα πως θα κλείσει μονάδες της στην Ευρώπη εξαιτίας εφοδιαστικών ελλείψεων που προκάλεσε η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία[13]. Είναι σίγουρο λοιπόν πως ο κλάδος της ευρωπαϊκής αυτοκινητοβιομηχανίας θα επανεξετάσει με προσοχή το ρίσκο που υπάρχει πλέον με τις προμήθειες από το εξωτερικό και θα στραφούν στις εγχώριες αγορές, ακόμη κι αν αυτό τους στοιχίσει περισσότερο. Αυτό αποτελεί μια ευκαιρία για την Ευρώπη να δυναμώσει τον κλάδο των κατασκευών στα εδάφη της.

Παρόλα αυτά, όπως έχει ήδη παρατηρήσει ο DavidSimchi-Levi, μεταξύ άλλων, η επιλογή της τοπικοποίησης δεν αποτελεί πανάκεια[14]. Εφόσον η Κίνα είναι πια ο εγκαθιδρυμένος, αν όχι ο αποκλειστικός, προμηθευτής χιλιάδων επιμέρους κατασκευαστικών προϊόντων, η ελαχιστοποίηση της εξάρτησης προς τις προμήθειές της, σε αρκετές περιπτώσεις, απαιτεί σημαντική επένδυση σε χρήμα και χρόνο. Μια τέτοια περίπτωση είναι εκείνη της Intel, η οποία ανακοίνωσε πρόσφατα τα σχέδιά της για κατασκευή δύο μονάδων παραγωγής ημιαγωγών στο Ohio των Η.Π.Α., επένδυση της τάξης των 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων[15]. Η πρώτη από τις μονάδες αυτές δεν θα μπορεί να μπει στην παραγωγή πριν το 2025.

Επιπλέον, ο τομέας της βιομηχανίας δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει από μόνος του το σύνολο των προκλήσεων που εμφανίζονται πλέον στις αλυσίδες εφοδιασμού. Θα χρειαστεί και η συμβολή των κυβερνήσεων. Στις Η.Π.Α., τα ομοσπονδιακά [16]και πολιτειακάκυβερνητικά κλιμάκια αυξάνουν τα ποσά επενδύσεων σε λιμάνια, αεροδρόμια και υποδομές. Οι νέες πράξεις νομοθετικού περιεχομένου για τις προμήθειες ημιαγωγών (chips) σε Η.Π.Α. και Ευρώπη, τα U.S. ChipsAct[17](το οποίο δεν έχει λάβει ακόμα έγκριση χρηματοδότησης απ’ το Κογκρέσο) και το EuropeanChipsAct[18]αντίστοιχα, αποτελούν απόδειξη της θέλησης των κυβερνήσεων για μια απαγκίστρωση από τις προμήθειες του προϊόντος αυτού από την Ταϊβάν και τη Νότια Κορέα. Είναι πολύ πιθανό επίσης, ο πόλεμος στην Ουκρανία να θέσει και πάλι σε κίνηση το EuropeanBatteryAlliance[19], ένα σύμφωνο του 2017 μεταξύ των κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την είσοδο της Ευρώπης στη θέση του οδηγού της βιομηχανίας προηγμένων μπαταριών.

Έως ότου δούμε σημαντικές επενδύσεις στις τοπικές υποδομές, οι αλυσίδες εφοδιασμού θα δοκιμάσουν τις αντοχές πολλών επιχειρήσεων[20] και θα παρατηρηθούν σημαντικές αλλαγές στις στρατηγικές που αφορούν το διεθνές εμπόριο. Στην παρούσα φάση, το μόνο σίγουρο είναι πως οι δυσκολίες αυτές θα συνεχίσουν να πληθαίνουν.

 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Surge of Omicron Infections Prompts Lockdowns in China, nytimes.com

[2] A quick guide to the US-China trade war, bbc.com (Σ.τ.μ.)

[3] “Tectonic shift” in supply chains already happening, axios.com (τα στοιχεία αφορούν σε εταιρίας της Βόρειας Αμερικής -Σ.τ.μ.)

[4] Schneider Electric to Invest and Build Three New Manufacturing Plants in North America,businesswire.com Πρόκειται για μία από τις ηγέτιδες εταιρικές δυνάμεις στους τομείς της ψηφιακής μετάβασης και της ενεργειακής διαχείρισης (Σ.τ.μ)

[5] 13 New Electric Vehicle Battery Factories Planned In USA Within Next 5 Years — Fact Of The Week, cleantechnica.com

[6] New U.S. Manufacturing Plants Announced in September 2021, industryselect.com

[7] Exclusive: Russia’s attack on Ukraine halts half of world’s neon output for chips, reuters.com

[8] War is driving up food prices, exacerbating shortages abroad, especially for food-insecure nations, washingtonpost.com

[9] GE Signs an Exclusive Agreement to Sell Part of Steam Power’s Nuclear Activities to EDF, ge.com

[10] France Announces Major Nuclear Power Buildup,  nytimes.com

[11] US-China Trade Tensions Threaten Europe’s Biggest Tech Company, wired.com

[12] Europe’s automakers scramble to replace Ukrainian auto parts, europe.autonews.com

[13] Concequences of the conflict in Ukraine, michelin.com

[14] Building Resilient Supply Chains Won’t Be Easy, hbr.org

[15] Intel to Invest at Least $20 Billion in New Chip Factories in Ohio, nytimes.com

[16]  President Biden’s Bipartisan Infrastructure Law, whitehouse.gov

[17] The CHIPS for America Act: Why It is Necessary and What It Does, csis.org

[18] Europe wants to become a leader in chips. But it’s going to need help, cnbc.com

[19] About EBA250, eba250.com

[20] We Need a Stress Test for Critical Supply Chains, hbr.org

"google ad"