Οι πρώτοι φονταμενταλιστές ήταν… Αμερικάνοι

Γράφει ο Ειρηναίος Μαράκης

Ο φονταμενταλισμός (Fundamentalism, από το λατινικό fundamentum) πρόκειται για συντηρητική τάση ορισμένων προτεσταντικών ομάδων (Πρεσβυτεριανοί, Μεθοδιστές και Λουθηρανοί), κυρίως στις ΗΠΑ, η οποία εμμένει στην κατά λέξη ερμηνεία της Αγίας Γραφής και αντιτίθεται σε όποια ιστορική ή επιστημονική ανάγνωσή της.

Συγκεκριμένα, πρόκειται για ένα θρησκευτικό (και κατ’ επέκταση πολιτικό) κίνημα που εμφανίστηκε στην Αμερική γύρω στο τέλος της πρώτης δεκαετίας του 20ου αιώνα (κι εδώ εντοπίζεται η πρώτη χρήση του όρου), με αίτημα την επάνοδο σε μια πρωτοχριστιανική απλότητα και με σκοπό να ανακοπεί το ρεύμα του εκμοντερνισμού.

Οι οπαδοί του έβλεπαν την Αγία Γραφή σαν το μοναδικό κριτήριο της ηθικής και κοινωνικής συμπεριφοράς του ανθρώπου και ερμήνευαν κατά γράμμα (όσο σχετικό κι αν είναι αυτό) τις επιταγές της. Ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1860 διατυπώνονται από συντηρητικούς Προτεστάντες θεολόγους οι δύο θεμελιώδεις θέσεις του φονταμενταλισμού: η χιλιαστική προσδοκία και το αλάθητο της Βίβλου.

Ο φονταμενταλισμός είχε μεγάλη απήχηση στις λαϊκές -αγροτικές κυρίως- μάζες, γι’ αυτό και τον αξιοποίησαν διάφοροι λαϊκιστές και δημαγωγοί πολιτικοί όπως ο William Jennings Bryan (1860-1925). Ο συγκεκριμένος πολιτικός είχε βάλει τρεις φορές υποψηφιότητα για Πρόεδρος, με το Δημοκρατικό κόμμα κι απέτυχε και τις τρεις. Ήταν φανατικός υποστηρικτής της ποτοαπαγόρευσης και του διμεταλλισμού, δηλαδή της καθιέρωσης του ασημιού σαν νομισματικής βάσης, παράλληλα με το χρυσό.

Η ευρεία αξιοποίηση του όρου φονταμενταλισμός (που σημαίνει γενικότερα την τάση ορισμένων πιστών μιας θρησκείας –κι όχι μόνο της μουσουλμανικής όπως μας το παρουσιάζουν σήμερα– οι οποίοι υποστηρίζουν την επάνοδο σε ό,τι θεωρούν πρωταρχικό θεμέλιο της αλλά και τον φανατισμό, την τυφλή προσήλωση σε κάτι και που οδηγεί στην υιοθέτηση, αρκετά συχνά, βίαιων αντιδράσεων και συμπεριφορών) ξεκίνησε στις αρχές του 21ου αιώνα κι ύστερα από την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους στη Νέα Υόρκη για να στοχοποιήσει το σύνολο του αραβικού κι όχι μόνο κόσμου εξυπηρετώντας τα ιμπεριαλιστικά σχέδια των ΗΠΑ και των Συμμάχων τους και εγκαινιάζοντας με αυτό τον τρόπο μια νέα έκφραση ρατσισμού, την Ισλαμοφοβία.