Οι ρίζες της οικολογίας

Του Χρήστου Αποστόλου

Η λέξη οικολογία προήλθε από την Ελληνική λέξη οίκος.Η οικολογία δηλώνει το σύνολο των σχέσεων ενός ζώου με το οργανικό και ανόργανο περιβάλλον. Ως οργανικό περιβάλλον θεωρούμε εκείνους τους οργανισμούς που αλληλοεπιδρούν με τον υπό μελέτη οργανισμό ενώ ως ανόργανο θεωρούμε όλα αυτά που καθορίζουν το βιοτικό περιβάλλον, δηλαδή τα συστατικά του χώρου, όπως είναι το έδαφος, το νερό στο οποίο ζει ο οργανισμόςκαι το κλίμα.

Το ένστικτο της επιβίωσης μετέτρεψε τον πρωτόγονο άνθρωπο σε έναν καθοριστικό οργανωμένο βιοτικό παράγοντα ο όποιος χρειαζόταν να γνωρίζει ακριβώς πού θα έβρισκε τροφή. Γενικότερα ο πρωτόγονος άνθρωπος διεκδικούσε την τροφή του είτε από το κυνήγι ζώων είτε από το ψάρεμα είτε από την συλλογή καρπών. Η πραγματική έννοια της οικολογίας δημιουργήθηκε στον άνθρωπο όταν αυτός άρχισε να καλλιεργεί φυτά και να εκτρέφει ζώα, βελτιώνοντας τη γνώση του στους παράγοντες που έκαναν ευνοϊκές τις συνθήκες εύρεσης τροφής. Ηαρμονία στην οικολογία ήταν η βασική αρχή στους Αρχαίους Έλληνες διότι υποστήριζαν την ισορροπία της φύσης. Πολλά από τα κείμενα του Πλάτωνα και του Ηροδότου αποσκοπούν στην διατήρηση κάθε είδους γιατί η μελλοντική εξαφάνιση διατάρασσε την φυσική αρμονία. Οι πρώτες μελέτες της οικολογίας πραγματοποιήθηκαν περίπου τον 17ο αιώνα που χρησιμοποιήθηκαν μαθηματικές σχέσεις για να περιγραφούν ποσοτικά οι ανθρώπινοι πληθυσμοί καταγράφοντας την γεννητικότητα και την θνησιμότητα.

Μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα κυριαρχούσε η φιλοσοφία του Πλάτωνα με την αρμονία της φύσης. Αργότερα όμως, η φιλοσοφία αυτήν άρχισε να χάνει έδαφος καθώς διαπιστώνεται ότι πολλά από αυτά τα είδη είχαν εξαφανιστεί και ότι γενικότερα επικρατούσε ανταγωνισμός μεταξύ των πληθυσμών. Η θεωρία του Δαρβίνου έπαιξε καταλυτικό ρολό στο τι μπορεί να σημαίνει ανταγωνισμός μεταξύ των πληθυσμών. Υπάρχουνσυγκεκριμένα είδη που αποδεικνύουν τον έλεγχο των πληθυσμιακών μεγεθών σε διάφορες καλλιέργειες, όπως το 1762 ένα είδος πουλιού εισήχθη από τις Ινδίες σε ένα νησί για να την καταπολέμηση των κόκκινων ακρίδων.Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά καθώς οι ζημιές από τις ακρίδες περιορίστηκαν στο ελάχιστο.Επίσης, το 1775 χρησιμοποιήθηκαν αρκετά αρπακτικά μυρμήγκια από ορεινές περιοχές της βορειοδυτικής Αραβίας σε διάφορες φυτείες φοινίκων για καταπολεμήσουν άλλα είδη μυρμηγκιών που κατέστρεφαν εσωτερικά τους κορμούς από τους φοίνικες.

Παρόλα αυτά η βιολογική καταπολέμηση διαφόρων εντόμων που είναι επιβλαβή για τις καλλιέργειες μας, είναι ένας πάρα πολύ ελκυστικός κλάδος της Οικολογίας και γενικά των βιολογικών επιστημών. Εφαρμοσμένη κλάδοι, όπως είναι η γεωργία, η ιχθυοτροφεία, η ιατρική συνείσφεραν αρκετά στα αρχικά στάδια για την ανάπτυξη και την κατανόηση του τομέα της οικολογίας.