Με γνώμονα το κοινό περί δικαίου αίσθημα και την ανάγκη προστασίας των πολιτών από τη καθημερινή εγκληματικότητα, ο νέος Ποινικός Κώδικας (Ν.5090/2024) αναμένεται να τεθεί σε ισχύ στο σύνολο του την 1η Μαΐου, φέρνοντας και πάλι την ποινική Δικαιοσύνη αντιμέτωπη με σημαντικές αλλαγές.
Επί της ουσίας, πρόκειται για ένα νομοθέτημα που έρχεται να αυστηροποιήσει ξανά το δικαϊκό μας σύστημα, αυξάνοντας τις ποινές στα κακουργήματα, αλλά και σε συγκεκριμένες κατηγορίες πράξεων, οι οποίες τα τελευταία χρόνια έχουν απασχολήσει το κοινωνικό σύνολο, όπως παραδείγματος χάριν η ενδοοικογενειακή βία, οι εμπρησμοί δασών αλλά και η επικίνδυνη οδήγηση.
Με το νέο Ποινικό Κώδικα, όπως αυτός υπερψηφίστηκε την περασμένη εβδομάδα, δίνεται βαρύτητα στην πραγματική έκτιση των ποινών -ακόμα και σε πράξεις πλημμελημματικού χαρακτήρα- ανατρέποντας τα όσα μέχρι σήμερα ίσχυαν. Ωστόσο, για να φανούν τα αποτελέσματα του καινούργιου Νόμου, το υπουργείο Δικαιοσύνης θα πρέπει άμεσα να προχωρήσει στην υλοποίηση τόσο του προγράμματος κοινωφελούς εργασίας, όσο και της κατασκευής των ειδικών φυλακών για καταδικασθέντες αδικημάτων πλημμεληματικού χαρακτήρα, ζητήματα τα οποία έχει προαναγγείλει ο Γ. Φλωρίδης ως εργαλεία για τη αποτελεσματικότερη εφαρμογή του Ν.5090/2024.
Σύμφωνα με την σχετική αιτιολογική έκθεση, στόχος του νομοθέτη είναι η επιτάχυνση και ποιοτική αναβάθμιση της ποινικής δίκης μέσω συγκεκριμένων παρεμβάσεων. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να βρεθεί η χρήση τομή ανάμεσα στα “νομοθετικά μέτρα για την προστασία της ποινικής δικαιοσύνης από εκείνους που με καταχρηστική και παρελκυστική άσκηση των δικαιωμάτων τους απασχολούν ασκόπως τους λειτουργούς της και παρακωλύουν την ταχύτητα απονομής της” -όπως περιγράφεται στην αιτιολογική έκθεση- και στο σεβασμό των δικαιωμάτων των κατηγορουμένων μιας ποινικής διαδικασίας.
Θα πρέπει, επίσης, να σημειωθεί πως ο νέος Ποινικός Κώδικας θα τεθεί σε ισχύ από την 1η Μαΐου, ωστόσο υπάρχουν κάποιες εξαιρέσεις. Συγκεκριμένα, διατάξεις όπως η κατάργηση ορισμένων κατ’ έγκληση διωκόμενων εγκλημάτων, θα αρχίσει να εφαρμόζεται από 1η Ιουλίου, ενώ ήδη με την ψήφιση του Νόμου έχουν τεθεί σε ισχύ άρθρα όπως η δυνατότητα για μη χορήγηση ανασταλτικού αποτελέσματος έφεσης για το αδίκημα της εγκληματικής οργάνωσης.
Οι 10 σημαντικές αλλαγές του νέου Ποινικού Κώδικα:
- Πλημμελήματα: Οι ποινές φυλάκισης πλέον θα πρέπει να εκτίονται πραγματικά για την πλειοψηφία των αδικημάτων. Συγκεκριμένα, για πλημμελήματα έως ενός έτους, δύναται η χορήγηση αναστολή υπό προϋποθέσεις, ενώ για φυλάκιση έως 3 έτη, ο καταδικασθείς καλείται να εκτίσει ποινή από 30 ημέρες έως έξι μήνες. Όσο για πράξεις, για τις οποίες προβλέπονται ποινές από τρία έως πέντε έτη, προβλέπεται έκτιση από το 1/5 έως τα 2/5 της ποινής.
- Κακουργήματα: Το ανώτατο όριο της πρόσκαιρης κάθειρξης αυξάνεται στα 20 έτη από τα 15. Αντίστοιχα, στα κακουργήματα που τελούνται κατά συρροή η ανώτατη ποινή από 20 έτη μετατρέπεται σε 25 έτη, ενώ στα πλημμελήματα κατά συρροή από τα οκτώ έτη στα 10 έτη.
- Αυτεπάγγελτη δίωξη: Αλλαγές υπάρχουν στα αδικήματα κακουργηματικής φύσης και ως προς το πότε διώκονται, αφού πλέον μπορούν να διωχθούν αυτεπαγγέλτως χωρίς δηλαδή να έχει προηγηθεί μηνυτήρια αναφορά από το θύμα ή τρίτο πρόσωπο. Έτσι, καταργείται και η κατ’ έγκληση κακουργηματική απάτη, υπεξαίρεση, απιστία σε βάρος χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, τοκογλυφία και η αποδοχή προϊόντος εγκλήματος που έχει αποκτηθεί με κατ’ έγκληση διωκόμενη αξιόποινη πράξη.
- Ενδοοικογενειακή βία: Νομοθετείται πλέον η υποχρέωση των επαγγελματιών (εκπαιδευτικοί, ιατροί, κοινωνικοί λειτουργοί, ψυχολόγοι κ.ά.) να καταγγέλλουν περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, ενώ συγχρόνως τους παρέχεται προστασία από κακόβουλες μηνύσεις ή από δυσμενή μεταχείριση που μπορεί να υφίστανται λόγω καταγγελίας τους προς τις αρμόδιες αρχές. Η σημασία των επαγγελματιών διαφαίνεται και από το ότι θεσμοθετείται και η δυνατότητα κλήτευσης τους με την ιδιότητα του μάρτυρα σε υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας, σε περίπτωση που δεν αποδεικνύεται με άλλο τρόπο το περιεχόμενο της καταγγελίας.
- Εμπρησμός: Η από αμέλεια πρόκληση πυρκαγιάς δάσους, σε συνθήκες με ακραίο δείκτη επικινδυνότητας, όταν αυτή επιφέρει σωματικές βλάβες, θανάτους ή βαρύτατη οικολογική βλάβη, μετατρέπεται σε κακούργημα. Επίσης, αυστηρότερες ποινές προβλέπονται και στο αδίκημα του εμπρησμού (264ΠΚ), τόσο στην πλημμεληματική όσο και στην κακουργηματική του ποινή, όπου ορίζεται μεταξύ άλλων και επιβολή χρηματικής ποινής. Επίσης, στο αδίκημα του εμπρησμού σε δάσος (265ΠΚ) σε περιπτώσεις καταδίκης απαγορεύεται η χορήγηση αναστολής ή η μετατροπή της ποινής.
- Δήμευση σε περίπτωση εμπρησμού σε δάση: Με το νέο Ποινικό Κώδικα, θεσμοθετείται και η δήμευση περιουσιακών στοιχείων όσων καταδικάζονται για το έγκλημα του εμπρησμού σε δάση από πρόθεση, τετελεσμένο και σε απόπειρα. Το άρθρο 265Α ΠΚ αφορά και σε όσους καταδικάζονται για εμπρησμό σε δάση από αμέλεια, από τις οποίες προκλήθηκε πυρκαγιά που είχε ως αποτέλεσμα θάνατο ή βαριά σωματική βλάβη ή εξαπλώθηκε σε μεγάλη έκταση και είχε ως επακόλουθο σοβαρή ή ευρεία ρύπανση ή υποβάθμιση ή σοβαρή οικολογική και περιβαλλοντική διατάραξη ή καταστροφή.
- Επικίνδυνη οδήγηση: Η επικίνδυνη οδήγηση τιμωρείται μα κάθειρξη και στην περίπτωση παραβίασης του ερυθρού σηματοδότη, εφόσον από την ενέργεια αυτή προκαλείται θάνατος ή βαριά σωματική βλάβη.
- Ειδικό έγκλημα: θεσπίζεται η πράξη της διατάραξης λειτουργίας νοσηλευτικού ή εκπαιδευτικού ιδρύματος, με φωνασκίες θόρυβο, ύβρεις ή απειλές. Συγχρόνως, προβλέπονται αυστηρότερες ποινές (φυλάκιση δύο έτη και χρηματική ποινή), όταν τίθεται και βιαιοπραγία.
- Η ευθύνη των νομικών προσώπων για αδικήματα δωροδοκίας: Σε νομικό πρόσωπο που εμπλέκεται σε δωροδοκία προβλέπεται χρηματικό πρόστιμο, ύψους από 50.000 ευρώ έως 10 εκατομμύρια ευρώ. Σύμφωνα με τη διάταξη, το πρόστιμο μπορεί να φτάσει μέχρι το διπλάσιο των προ φόρων ετησίων καθαρών κερδών του νομικού προσώπου, αν το ποσό αυτό υπερβαίνει τα δέκα εκατομμύρια ευρώ. Εκτός από το πρόστιμο, μπορούν να επιβληθεί ανάκληση ή αναστολή της άδειας λειτουργίας ή απαγόρευση άσκησης της επιχειρηματικής δραστηριότητας ή αποκλεισμός από δημόσιες παροχές, ενισχύσεις, αναθέσεις έργων και υπηρεσιών, προμήθειες, επιδοτήσεις, διαφημίσεις και διαγωνισμούς του δημοσίου τομέα.
- Αύξηση του κατώτατου ορίου ποινής στο αδίκημα της ανθρωποκτονίας από αμέλεια: Αυστηρότερη γίνεται και η ποινή φυλάκισης για την εξ αμέλειας ανθρωποκτονία, αφού αυξάνεται από ποινή φυλάκισης τουλάχιστον τριών σε φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών, με αποτέλεσμα ο καταδικασθείς πλέον να καλείται να εκτίσει μέρος της ποινής του.