Ουκρανία: Οι αντιφάσεις του κινήματος του Μαϊντάν – Η ακροδεξιά, η επιρροή και ο ρόλος της στο Euromaidan

Του Nτενίς, μέλους της Αυτόνομης Ένωσης Εργατών στο Κίεβο

Μια παραδεισένια εικόνα της Ευρώπης. Πρέπει να καταλάβουμε ότι αυτοί που κατέβηκαν στον δρόμο είχαν εξαρχής μια πολύ παράδοξη αντίληψη για την «Ευρώπη». Τη ζωγράφιζαν με τα χρώματα ενός ουτοπικού ιδεώδους: κοινωνία χωρίς διαφθορά, με υψηλούς μισθούς, κοινωνική ασφάλιση, κράτος δικαίου, ειλικρινείς πολιτικούς, χαμογελαστά πρόσωπα, καθαροί δρόμοι κ.ο.κ. — κι αυτό το αποκαλούσαν Ε.Ε. Και όταν προσπαθούσες να τους πεις ότι η πραγματική Ε.Ε. δεν έχει καμιά σχέση με αυτή την υπέροχη εικόνα, ότι οι άνθρωποι εκεί στην πραγματικότητα καίνε τις σημαίες της Ε.Ε. και διαμαρτύρονται κατά της λιτότητας, σου αντιγύριζαν: «Προτιμάς λοιπόν να ζεις στη Ρωσία;». Εξαρχής λοιπόν στη διαμαρτυρία κυριαρχούσαν μια ψευδή συνείδηση της «πολιτισμικής επιλογής» και εθνικιστικά ιδεολογικά πρότυπα, που δεν άφηναν κανένα περιθώριο για την ατζέντα της ταξικής πάλης. Αυτά είναι τα αποτελέσματα της αστικής ηγεμονίας, για να χρησιμοποιήσουμε γκραμσιανούς όρους — και αυτό είναι το κύριο πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε σε τούτη τη χώρα, τα επόμενα χρόνια (ή τις επόμενες δεκαετίες).

Αλλά η «Ευρώπη» δεν υπήρξε ποτέ, στην πραγματικότητα, ο κύριος στόχος των διαδηλωτών. Τα αντικυβερνητικά και τα αντιρωσικά συναισθήματα ήταν πολύ ισχυρότερα, και έτσι φυσικά υπερκέρασαν τη ρητορική υπέρ της Ε.Ε., μετά την αστυνομική καταστολή της 1ης Δεκεμβρίου. Έκτοτε οι περισσότεροι ούτε καν θυμούνται την αρχική αιτία των διαδηλώσεων, και έτσι αυτός καθαυτός ο όρος Euromaidan άρχισε να είναι παρωχημένος. Οι ακροδεξιές ομάδες, που αρχικά έπρεπε να κρύψουν την παραδοσιακή τους εχθρότητα για τη «σαπίλα της φιλελεύθερης Ε.Ε.», προκειμένου να διεισδύσουν στις διαδηλώσεις, διακήρυξαν πια ανοιχτά ότι δεν ενδιαφέρονταν για την Ε.Ε. και το μόνο που ήθελαν ήταν μια αλλαγή καθεστώτος. Αυτό το συναίσθημα βρήκε απήχηση σε μεγάλες μάζες των διαδηλωτών.

Η ακροδεξιά, η επιρροή και ο ρόλος της στο Euromaidan. Η ατζέντα του Euromaidan, στις αρχές του, τον Νοέμβριο, ήταν δεξιά φιλελεύθερη: υποστήριζε την Ε.Ε., τις «οικονομικές ελευθερίες» και την αστική δημοκρατία. Ήδη τότε, αιτήματα που αναφέρονταν στην πολυπολιτισμικότητα, τα δικαιώματα των LGBT, τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των εργαζομένων καταστέλλονταν από τους οργανωμένους ακροδεξιούς, που μετείχαν στις διαδηλώσεις, μολονότι το δικό τους πολιτικό πρόγραμμα ασκούσε κριτική στον «φιλελεύθερο φασισμό» της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Στις δυτικές περιοχές της Ουκρανίας, το Σβομπόντα θεωρείται «το» «προλεταριακό κόμμα», μια πολιτική φωνή της εργατικής τάξης. Αυτό επιβεβαιώνεται και από τα αποτελέσματα των τελευταίων βουλευτικών εκλογών. Στις ανατολικές περιοχές, το αντίστοιχο «προλεταριακό κόμμα» είναι το «Κομμουνιστικό» Κόμμα της Ουκρανίας. Φυσικά, δεν αντιπροσωπεύουν καθ’ οιονδήποτε τρόπο, στην πραγματικότητα, την εργατική τάξη· αυτό που λέω εικονογραφεί απλώς τις υποκειμενικές πολιτικές προτιμήσεις των εργατών.

Έχω γράψει για τα ανατριχιαστικά αρχαϊκά μοντέλα που αναβίωσαν στο Μαϊντάν. Επίσης, για τους λόγους για τους μπόρεσαν να αναβιώσουν: τα τελευταία είκοσι χρόνια, η εκπαίδευση, ο πολιτισμός και οι άλλες κρατικές πολιτικές ήταν στα χέρια των εθνικιστών. Έτσι γαλουχήθηκε μια νέα γενιά που δεν έχει κανένα πρόβλημα με φράσεις όπως «Η Ουκρανία για τους Ουκρανούς», «Η Ουκρανία πάνω απ’ όλα», με την αντίληψη ενός «γονιδιακού αποθέματος του έθνους. Επίσης, οι παραδόσεις και το «ηρωικό» παρελθόν θεωρούνται ως κάτι a priori καλό. Μια γενιά που αρνείται την τρέχουσα κατάσταση και τη σοβιετική εμπειρία, φοβάται όλα προοδευτικά στοιχεία της ιδεολογίας της Ε.Ε. (όπως η ανοχή των LGBT, η δημοτικότητα της αριστερής ιδεολογίας), και με ενθουσιασμό ασπάζονται τις επινοημένες παραδόσεις που διδάχθηκε στο σχολείο.

Η ισχνότητα των Ουκρανών φιλελεύθερων. Η Ουκρανία έχει μεγάλο πρόβλημα με τους φιλελεύθερους: δεν συνιστούν αυτοτελές ισχυρό πολιτικό ρεύμα. Και τα δύο πολιτικά στρατόπεδα κυριαρχούνται από δεξιές λαϊκιστικές ιδεολογίες — ένα άγριο μείγμα συντηρητισμού και εθνικισμού. Αυτό είναι το κύριο πρόβλημα. Ειδάλλως, ο πραγματικός αριθμός των ακροδεξιών ακτιβιστών δεν είναι τόσο μεγάλος· είναι σχετικά μικρός σε σύγκριση με το πλήθος των διαδηλωτών που κάποια στιγμή έφτασε ή και ξεπέρασε τις 100.000. Την ίδια στιγμή, ακόμα με πλήρη κινητοποίηση των δυνάμεών τους σε όλη την Ουκρανία, οι φασίστες δεν ξεπερνούσαν τους 1.000-2.000. Ωστόσο, το απολίτικο πλήθος τείνει ευήοκοον ούς στις ιδέες τους. Είναι πολύ καλά οργανωμένοι, και ο κόσμος έλκεται από τον «ριζοσπαστισμό» τους. Ένας μέσος εργαζόμενος της Ουκρανίας μισεί την αστυνομία και την κυβέρνηση, αλλά ποτέ δεν θα τις πολεμήσει ανοιχτά, διακινδυνεύοντας τη βολή του. Έτσι, καλοδέχεται μια «πρωτοπορία», που είναι έτοιμοι να πολεμήσουν για λογαριασμό του· ειδικά αν αυτή πρεσβεύει τις «σωστές» πατριωτικές αξίες.

Υπάρχει και κάποιοι, αρκετά λίγοι όμως, φιλελεύθεροι οι οποίοι δεν υποστηρίζουν την Ακροδεξιά. Μερικοί απ’ αυτούς οργάνωσαν μια διαμαρτυρία εναντίον της πορείας με πυρσούς εις μνήμην του Μπαντέρα. Άλλοι φιλελεύθεροι υποστήριξαν τους αρχηγούς των κομμάτων που αντιπολιτεύτηκαν τον Γιανούκοβιτς.

* Διαβάστε ολόκληρη την πολύ ενδιαφέρουσα και εκτενή συνέντευξη στο ROAR magazine, πατώντας ΕΔΩ.

Μετάφραση για τα Ενθέματα, Στρ. Μπουλαλάκης

"google ad"