Το πρώτο θύμα σε έναν πόλεμο, λένε, είναι η αλήθεια. Στην εποχή των social media όπου η ταχύτητα διάδοσης της πληροφορίας είναι τεράστια και ο χρόνος για την επαλήθευσή της ελάχιστος, αυτό φαίνεται να είναι πιο αλήθεια από ποτέ.
Σύμφωνα με μεγάλη έρευνα του Media Lab του Πανεπιστημίου MIT, η οποία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “Science” (στην οποία συνέκριναν τη διάχυση της αληθούς και της ψευδούς πληροφόρησης μέσω retweets μεταξύ 2006 με 2017), οι ψευδείς ειδήσεις διαδίδονται έξι φορές πιο γρήγορα από τις πραγματικές. Επιπρόσθετα έχουν κατά 70% περισσότερες πιθανότητες να διαδοθούν από τις πραγματικές, διότι κατά τους επιστήμονες το ψέμα εξαπλώνεται ταχύτερα από την αλήθεια και διαδίδεται σημαντικά μακρύτερα και ευρύτερα σε όλες τις κατηγορίες πληροφοριών.
Με απλά λόγια, το ψέμμα στην εποχη των social media διαδίδεται πιο γρήγορα παρά ποτέ. Και σε καιρό πολέμου, η γρήγορη διάδοση μιας πληροφορίας και η διαμόρφωση κλίματος μπορει να είναι κρίσιμος παράγοντας στη μάχη για επικράτηση.
Αυτό φαίνεται ότι συμβαίνει και στον πόλεμο στην Ουκρανία αφού διαρκώς βλέπουμε ψεύτικες πληροφορίες να διαδίδονται με μεγάλη ευκολία όχι μονο από απλούς χρήστες αλλα ακόμα και από πρωθυπουργούς χωρών, από μεγάλους μιντιακούς κολοσσούς. Προφανώς, πέρα από τον πόλεμο με τα όπλα που διεξάγεται στην Ουκρανία σε εξέλιξη βρίσκεται και ένας πόλεμος προπαγάνδας που πλέον δεν γίνεται με πόστερ και φυλλάδια αλλά κυριως στα social media. Είναι ένας πόλεμος που η Ουκρανία μοιάζει να κερδίζει.
Σας παρουσιάζουμε κάποιες σχετικές “ειδήσεις” που σύμφωνα με το BBC αποδειχθηκε ότι ήταν ψεύτικες, με τη ζημιά όμως να έχει γίνει αφού η διάδοση αυτών των “πληροφοριών” ήταν τεράστια.
1. Νεαρό κορίτσι που υψώνει ανάστημα απέναντι σε πάνοπλο στρατιώτη δεν είναι από την Ουκρανία
Ένα βίντεο διακινείται τις τελευταίες ημέρες το οποιο, σύμφωνα με τον λογαριασμό που το ανέρτησε, δείχνει ενα θαραλλέο κορίτσι από την Ουκρανία που υψώνει ανάστημα απέναντι σε ένα Ρώσο στρατιώτη. Το βίντεο έλαβε 12 εκατομμύρια views στο TikTok και περίπου 1 εκατομμύριο views στο Twitter.
Στην πραγματικότητα όμως το κορίτσι δεν είναι από την Ουκρανία αλλά από την Παλαιστίνη. Και δεν είναι ένα οποιοδηποτε κορίτσι αλλά η αγωνίστρια Αχέντ Ταμίμι που στο συγκεκριμένο βίντεο σε ηλικία 11 ετών τα βάζει με έναν Ισραηλινό στρατιώτη μετά τη σύλληψη του αδελφού της το 2012.
Το twitter πλέον ενημερώνει ότι είναι “εκτος θέματος” όμως στο TikTok συνεχίζεται κανονικά η διάδοσή του…
2.Πολίτες μάχονται με κοκτέιλ ενάντια σε Ρώσους στρατιώτες στο Κιέβο
Διάφορες εκδόσεις ενός βίντεου διακινούνται στα social media, στο οποίο υποστηρίζεται ότι βλέπουμε κάτοικους του Κιέβου που πολεμάνε στρατιώτες του Ρώσικου στρατού με βόμβες μολότοφ.
Μάλιστα ήταν τόσο μεγάλη η διάδοσή του ώστε ακόμα και δύο βρετανοι βουλευτες να το μοιραστούν στους λογαριασμούς τους.
Όμως το βίντεο είναι παλιό… Λήφθηκε κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων της “Πορτοκαλί Επανάστασης” που οδήγησε στην πτώση του φιλορώσου τότε προέδρου της χώρας Βίκτορ Γιανούκοβιτς.
Ένα δραματικο βίντεο παρουσιάστηκε και πάλι στα social media στο οποίο υποτίθεται ότι βλέπουμε έναν Ουκρανό πιλότο που ρίχνει ένα ρώσικο μαχητικό. Το βίντεο διαδόθηκε από τον τηλεοπτικό σταθμό Nexta TV της Λευκορωσίας που έπαιξε σημαντικο ρολο στις αντικυβερνητικες διαδηλώσεις στη Λευκορωσία το 2020.
Στο απόσπασμα φαίνεται ένα αεροπλάνο που αρπάζει φωτιά ενώ ακουγεται ο θόρυβος μιας τεράστιας έκρηξης και έχει πανω από 1 εκατομμύριο views.
Στην πραγματικότητα όμως δεν είναι αληθινο. Είναι ένα απόσπασμα από το βιντεοπαιχνίδι Arm 3 και βεβαίως δεν έχει καμία απολύτως σχέση με τον πόλεμο στην Ουκρανία.
4.Τα παιδιά από την Ουκρανία που αποχαιρετούσαν τους στρατιωτες
Μια φωτογραφία που έχει αποκτήσει τεράστια διάδοση είναι αυτή οπου βλέπουμε δύο παιδια που αποχαιρετούν ένα κονβόι με Ουκρανούς στρατιώτες που κατευθύνονται στη μάχη.
Η φωτογραφία αναρτήθηκε στο λογαριασμό twitter του μέλους του Κογκρεσσου των ΗΠΑ Adam Kinzinger αλλά και απο τον πρώην πρωθυπουργό της Σουηδίας Carl Bildt!
Όμως η φωτογραφία είναι παλιά… δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 2016.
Την φωτογραφία είχε τραβήξει εθελοντής φωτογράφος του Ουκρανικού Υπουργείου Άμυνας που εκδιώχθηκε μετά από κατηγορίες ότι οι φωτογραφίες μαχών που τραβούσε ήταν σκηνοθετημένες.
5. Ο Δήμαρχος του Κιέβου στην πρώτη γραμμή της μάχης
Μία φωτογραφία του Δημαρχου του Κιέβου Vital Klitschko έγινε viral στο instagram. Στη φωτογραφία υποτίθεται ότι βλέπουμε τον Δήμαρχο με στρατιωτικό ρουχισμό και με όπλο στην πρώτη γραμμη της μάχης.
Αλλά και πάλι… η φωτογραφία είναι παλιά. Ο δήμαρχος την είχε ποστάρει στον λογαριασμό του στο instagram τον Μάρτη του 2021 και είναι από κέντρο εκπαίδευσης.
Πάντως, είναι γεγονός ότι ο Δήμαρχος του Κιέβου παραμένει στο Κιέβο.
6. Ήπιε ο Ζελένσκι τσάι με τους Ουκρανούς στρατιώτες;
Υπάρχει ένα βίντεο σύμφωνα με το οποίο βλέπουμε τον πρόεδρο της Ουκρανίας Βολοντομίρ Ζελένσκι με στρατιωτικό ρουχισμό να τονώνει το ηθικό των στρατιωτών πίνοντας μαζί τους τσάι στο πεδίο της μάχης. Το βίντεο είχε πάνω από 3 εκατομμύρια views μέσα στο σαββατοκύριακο.
Το βίντεο είναι αληθινό ομως… γυρίστηκε 1 βδομάδα πριν, πριν δηλαδή ξεκινήσει η εισβολή της Ρωσίας. Τραβήχθηκε στην περιοχή Shyrokyne, όταν ο προεδρος Ζελένσκι επισκέφθηκε τους στρατιώτες για να τους δείξει τη στήριξή του.
7. Ψευδείς πληροφορίες από τον επίσημο λογαριασμό του Υπουργείου Άμυνας της Ουκρανίας
Παραπλανητικές αναρτήσεις γίνονται και από επίσημους λογαριασμούς. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι μήνυμα στο twitter από τον επίσημο λογαριασμό του Υπουργείου Άμυνας της Ουκρανίας.
Πλανα απο μια αερομαχία συνοδεύονται από το κείμενο σύμφωνα με το οποίο αεροπλάνο της Ουκρανίας κατέρριψε Ρώσικο αεροπλάνο.
Όμως τα πλάνα που παρουσιάζονται είναι από το βιντεοπαιχνίδι Digital Combat Simulator World. “Πλάνα” από το συγκεκριμένο παιχνίδι είχαν χρησιμοποιηθεί και παλιότερα, από Ρώσικο σταθμό για τον πολεμο στη Συρία.
Ένα από αυτά τα κλιπ του Ουκρανικού Υπουργείου Άμυνας έλαβε πάνω από 18 εκατομμύρια views στο TikTok.
8. Βομβαρδισμός εργοστάσιου παραγωγής ενέργειας, ή;
Σε ένα αλλο βίντεο που έλαβε μεγάλη διάδοση βλέπουμε μια Ρώσικη αεροπορική επίθεση στην Ουκρανία “που δημιούργησε μια αλυσιδωτή αντίδραση στο εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας στο Luhansk”.
Όμως στην πραγματικότητα το βίντεο τραβήχθηκε στις 12 Αυγούστου του 2015 και αποτυπώνει την έκρηξη στον Tianjin της Κίνας που σκοτωσε 173 ανθρώπους μετά από έκρηξη κιβώτιων με χημικά στο λιμανι της περιοχής.
