Ο Γιάνης Βαρουφάκης στα Χανιά: Παρουσίαση βιβλίου για την «τεχνοφεουδαρχία» με αιχμηρές τοποθετήσεις για τα Τέμπη

Όπου κι αν κοιτάξουμε, βλέπουμε το Κεφάλαιο να θριαμβεύει. Να κυριαρχεί παντού: στα εργοστάσια, στα γραφεία, στην ύπαιθρο, στα πανεπιστήμια, στις θάλασσες, στα νοσοκομεία, στα μέσα μαζικής ενημέρωσης – στο Διάστημα, αλλά και στον μικρόκοσμο των γενοτύπων. Πώς τολμώ λοιπόν να ισχυρίζομαι, ότι ο καπιταλισμός εξοντώθηκε; Από ποιον; Η απολαυστικά ειρωνική απάντηση είναι ότι ο καπιταλισμός δολοφονήθηκε από το ίδιο του το χέρι… από το κεφάλαιο!

Αν έχω δίκιο, το ζήτημα δεν είναι τι θα μας κάνει η τεχνητή νοημοσύνη μελλοντικά, αλλά τι μας έχει ήδη κάνει: Το κεφάλαιο κυριάρχησε σε τέτοιο βαθμό που μεταλλάχθηκε – μια μετάλλαξη τόσο τοξική που, σαν ένας ηλίθιος ιός, σκότωσε τον ξενιστή του, τον καπιταλισμό, αντικαθιστώντας τον με κάτι πολύ, πολύ χειρότερο. Αυτό το νέας μορφής, μεταλλαγμένο κεφάλαιο, που σκότωσε τον καπιταλισμό, ζει στο περίφημο υπολογιστικό νέφος – ας το ονομάσουμε, λοιπόν, νεφοκεφάλαιο.

ΤΙ ΕIΝΑΙ ΤΟ ΝΕΦΟΚΕΦAΛΑΙΟ; ΤΙ ΤΟ ΚAΝΕΙ ΤΟΣΟ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚO; Το νεφοκεφάλαιο δεν ζει βέβαια στα σύννεφα, στον ουρανό, αλλά, εδώ, στη Γη. Απαρτίζεται από δικτυωμένες μηχανές, απέραντες φάρμες διακομιστών-servers, πύργους κινητής τηλεφωνίας, λογισμικό, αλγόριθμους τεχνητής νοημοσύνης – με τα πλοκάμια του, υπό την μορφή αμέτρητων χιλιόμετρων καλώδιων οπτικών ινών, να αναπαύονται στον πυθμένα των ωκεανών.

Σε αντίθεση με το παραδοσιακό κεφάλαιο, από τα δίχτυα του ψαρά μέχρι τις ατμομηχανές της Βιομηχανικής Επανάστασης και τα σημερινά υπερσύγχρονα βιομηχανικά ρομπότ, τα οποία είναι παραχθέντα μέσα παραγωγής – σε αντίθεση δηλαδή με εργαλεία και μηχανές που φτιάχτηκαν για να παράγουν άλλα προϊόντα, το νεφοκεφάλαιο απαρτίζεται από μηχανές που δημιουργήθηκαν, όχι για να παράγουν πράγματα αλλά, για να τροποποιούν την ανθρώπινη συμπεριφορά.

Αυτός είναι Alexa της Amazon, ή του Google Assistant, ή του Siri της Apple: ένα παραχθέν μέσο τροποποίησης της συμπεριφοράς μας – ένα εξάρτημα τεράστιου μηχανικού δίκτυου που φτιάχτηκε για να το εκπαιδεύουμε εμείς, να μας εκπαιδεύει εκείνο, να το εκπαιδεύουμε ώστε, εν τέλει, να καθορίζει τι ποθούμε. Και με το που το ποθούμε, αυτό το ίδιο μηχανικό δίκτυο που μας έκανε να το ποθούμε, μας το πουλάει, απευθείας – παρακάμπτοντας κάθε αγορά.

Σαν να μην έφτανε αυτό, το ίδιο δίκτυο μηχανών, το ίδιο νεφοκεφάλαιο, καταφέρνει να μας κάνει να το εμπλουτίζουμε με την δωρεάν, εθελοντική εργασία μας. Πως; Με κάθε ανάρτηση βίντεο, σχόλιου, φωτογραφίας, κριτικής – με κάθε like ή βαθμολόγηση προϊόντων, με κάθε καρδούλα – με κάθε μια αντίδρασή μας βοηθάμε στην αναπαραγωγή του νεφοκεφάλαιου χωρίς να παίρνουμε δεκάρα τσακιστή για την εργασία μας. Όπως οι κολλήγοι επί φεουδαρχίας εργάζονταν χωρίς μισθό, έτσι κι εμείς δουλεύουμε αμισθί για το νεφοκεφάλαιο.

Στο μεταξύ, οι ίδιοι αλγόριθμοι που τροποποιούν τη συμπεριφορά μας, και μας πουλάνε απευθείας προϊόντα που μας έπεισαν ότι θέλουμε – οι ίδιοι αυτοί αλγόριθμοι επιτηρούν, κατευθύνουν και τρομοκρατούν τους μισθωτούς προλετάριους στα εργοστάσια, στις αποθήκες, στους χώρους μισθωτής εργασίας, από το παπάκι του ντελιβερά μέχρι το εργοστάσιο.

Πως; Μέσα από ψηφιακές συσκευές που φοράνε στο χέρι τους οι εργαζόμενοι – συσκευές συνδεδεμένες με το νεφοκεφάλαιο οι οποίες σε πραγματικό χρόνο τους επιτηρούν, τους κατευθύνουν και τους τρέχουν όλο και πιο γρήγορα. Ξεκίνησα λέγοντας ότι, όπου κι αν στραφούμε, βλέπουμε το κεφάλαιο να θριαμβεύει.

Αλλά ο πραγματικός θριαμβευτής είναι το νεφοκεφάλαιο. Είναι καταπληκτικό ότι επιτελεί, ταυτόχρονα, πέντε ρόλους που το παραδοσιακό κεφάλαιο ποτέ δεν κατάφερε να επιτελέσει: Το νεφοκεφάλαιο τραβάει την προσοχή μας. Κατασκευάζει τις επιθυμίες μας.

Μας πουλάει, απευθείας, έξω από κάθε παραδοσιακή αγορά, αυτό που θα ικανοποιήσει τις επιθυμίες που μας έκανε να έχουμε. Επιτηρεί και «επιταχύνει» την μισθωτή εργασία στους εργασιακούς χώρους. Και αποσπά μαζική δωρεάν εργασία από όλους μας, τους νεφο-κολλήγους του. Όλα αυτά τα πετυχαίνει ένα δίκτυο μηχανών. Ήδη! Τώρα!

Δεν είναι φυσικό, οι ιδιοκτήτες αυτού του νεφοκεφάλαιου να έχουν αδιανόητες έως τώρα εκμεταλλευτικές δυνατότητες; Πέραν της δυνατότητας να αποσπούν ακόμα περισσότερη υπεραξία από τους μισθωτούς, αποσπούν επί πλέον ανυπολόγιστες ποσότητες δωρεάν εργασίας από σχεδόν όλους μας και, το πιο σημαντικό, χρεώνουν τεράστια «ενοίκια» στις εταιρείες που πουλάνε τα προϊόντα στις πλατφόρμες τους.

Δηλαδή, πέραν της εκμετάλλευσης των μισθωτών, μετατρέπουν τους παραδοσιακούς καπιταλιστές σε υποτελείς τους και την υπόλοιπη κοινωνία σε νεο-κολλήγους τους – ή, για την ακρίβεια – σε νεφοκολλήγους τους. Δεν είναι φυσικό να είναι, και να αισθάνονται, πολύ πιο ισχυροί από ό,τι θα μπορούσαν ποτέ να είναι ο Χένρι Φορντ ή ο Ρούπερτ Μέρντοχ; «Μισό λεπτό!», σε ακούω να λες. «Τα παραλές. Σε τι διαφέρει ένας Τζεφ Μπέζος από έναν Χένρι Φορντ; Μονοπωλιακοί καπιταλιστές δεν είναι όλοι τους;» Όχι!

Η http://amazon.com δεν είναι ένα καπιταλιστικό μονοπώλιο. Την στιγμή που μπαίνεις στο http://amazon.com έχεις βγει από τον καπιταλισμό! Ναι, εκεί μέσα συνωστίζονται άπειροι αγοραστές και πωλητές. Ναι, η Amazon είναι μια πλατφόρμα συναλλαγών. Αλλά, όχι, αγορά σίγουρα δεν είναι! Ναι, ανήκει σ’ έναν άνθρωπο που λέγεται Jeff. Αλλά, όχι, μονοπώλιο δεν είναι. Είναι κάτι πολύ, πολύ περισσότερο από μια μονοπωλιακή αγορά!

Στον Τζεφ δεν ανήκουν τα εργοστάσια που παράγουν τα προϊόντα που αγοράζεις στην πλατφόρμα του. Του ανήκει κάτι πολύ πιο σημαντικό: Ο αλγόριθμος που εσύ εκπαιδεύεις να σε γνωρίζει τέλεια, ώστε να σε «ζευγαρώνει» με κάποιον πωλητή, τον οποίο επίσης γνωρίζει τέλεια, με σκοπό να μεγιστοποιήσει την πιθανότητα ότι κάθε τέτοιο «ζευγάρωμα», κάθε τέτοια συναλλαγή, θα αποφέρει, για τον Τζεφ, την υψηλότερη πρόσοδο που μπορεί να χρεώσει ο Τζεφ στον πωλητή για αυτό που αγοράζεις: έως και το 40% της τιμής που καταβάλεις την τσεπώνει ο Τζεφ!

Ο νους εξεγείρεται από το μέγεθος αλλά και τη ριζοσπαστική καινοτομία αυτού του είδους εκμετάλλευσης: Ο ίδιος αλγόριθμος που βοηθάμε να εκπαιδεύεται σε πραγματικό χρόνο για να μας γνωρίζει από μέσα, απ’ έξω κι ανακατωτά – αυτός ο ίδιος αλγόριθμος τροποποιεί τις προτιμήσεις μας και διαχειρίζεται την επιλογή και την παράδοση των εμπορευμάτων που θα ικανοποιήσουν αυτές τις προτιμήσεις. Αν εσείς και εγώ πληκτρολογήσουμε «ηλεκτρικά ποδήλατα» ή «κιάλια» ενώ βρισκόμαστε στο http://amazon.com, εσείς και εγώ θα λάβουμε εντελώς διαφορετικές συστάσεις.

Σε μια παραδοσιακή αγορά, σ’ ένα εμπορικό κέντρο, θα ήταν σαν να περπατάμε δίπλα-δίπλα, με τα μάτια μας στραμμένα προς την ίδια κατεύθυνση, προς την ίδια βιτρίνα, αλλά να βλέπουμε διαφορετικά πράγματα ανάλογα με το τι θέλει ο αλγόριθμος του Τζεφ να δει ο καθένας μας. Καθώς περιηγείσαι στο http://amazon.com, στην ελληνική http://skroutz.gr, βρίσκεσαι σε αλγοριθμικά κατασκευασμένη απομόνωση, σαν σ’ ένα Πανοπτικόν, όπου, μη μπορώντας να δούμε ο ένας τον άλλον, βλέπουμε μόνο τον αλγόριθμο που βλέπει τα πάντα.

Για την ακρίβεια, βλέπουμε μόνο ό,τι μας επιτρέπει ο αλγόριθμος του Τζεφ να δούμε με σκοπό να μεγιστοποιήσει την νεφοπρόσοδό του – την σημερινή εκδοχή της γεωπροσόδου που οι φεουδάρχες αποσπούσαν από τους υποτελείς και τους κολλήγους τους. Αυτό δεν είναι καπιταλισμός. Κυρίες και κύριοι, καλώς ήρθατε στην τεχνοφεουδαρχία!

Πώς όμως αναδύθηκε το νεφοκεφάλαιο; Ποιος χρηματοδότησε την παραγωγή του; Ο καπιταλισμός, μην ξεχνάμε, είχε δύο πυλώνες: τις αγορές και το κέρδος. Φυσικά, οι αγορές και το κέρδος επιβιώνουν μια χαρά. Βρίσκονται παντού.

Όμως, το νεφοκεφάλαιο εξοστράκισε τόσο τις αγορές όσο και το κέρδος από το επίκεντρο του κοινωνικοοικονομικού μας συστήματος, σπρώχνοντάς τα στο περιθώριο και αντικαθιστώντας τα: Οι αγορές, το μέσον του καπιταλισμού, έχουν αντικατασταθεί από ψηφιακές πλατφόρμες συναλλαγών όπως η http://amazon.com, η Alibaba, η Skroutz, η eFood – οι οποίες, όπως είδαμε, μοιάζουν με αγορές, αλλά δεν είναι αγορές, καθώς θυμίζουν περισσότερο φέουδα χτισμένα με νεφοκεφάλαιο – ας τα πούμε νεφοφέουδα. Και το κέρδος;

Το καύσιμο του καπιταλισμού; Λοιπόν, αυτό έχει αντικατασταθεί από τον φεουδαρχικό προκάτοχό του: την πρόσοδο ή, ακριβέστερα, την νεφοπροσόδο – ένα ποσό που πληρώνουν οι παραδοσιακοί, υποτελείς πλέον, καπιταλιστές για την πρόσβαση σε αυτές τις ψηφιακές πλατφόρμες, στα νεφοφέουδα. Πώς αναδύθηκε το νεφοκεφάλαιο; Τα πρώτα βήματα τα έκανε στα τέλη της δεκαετίας του 1990, όταν το Διαδίκτυο, που μέχρι τότε ήταν κοινοκτημοσύνη των χρηστών, το Διαδίκτυο 1.0 αν θέλετε, ιδιωτικοποιήθηκε από την αναδυόμενη Big Tech, την Silicon Valley. Ποιος πλήρωσε τα τρισεκατομμύρια που κόστισε η παραγωγή κι η συσσώρευση τόσου νεφοκεφάλαιου τόσο γρήγορα στα χέρια τόσο λίγων τεχνοφεουδαρχών;

Οι κεντρικές τράπεζες της Δύσης, ως επί το πλείστον! Πώς συνέβη αυτό; Λόγω ατυχήματος, Ή -για να είμαστε πιο ακριβείς- λόγω της τραπεζικής κατάρρευσης του 2008. Μετά το Κραχ του 2008, οι πανικόβλητοι κεντρικοί τραπεζίτες τύπωσαν έως και 35 τρισεκατομμύρια δολάρια για να διασώσουν τους τραπεζίτες, την ώρα που οι κυβερνήσεις υπέβαλαν τους λαούς μας σε σκληρή λιτότητα.

Οι καπιταλιστές, ορθά, προέβλεψαν, ότι, λόγω της λιτότητας, η πλειοψηφία θα ήταν πολύ απένταροι για να αγοράσουν νέα, ακριβά προϊόντα. Έτσι, πήραν τα χρήματα των κεντρικών τραπεζών και τα πήγαν στα χρηματιστήρια και στις αγορές ομολόγων, όπου αγόρασαν μετοχές, ομόλογα – μαζί με κότερα, έργα τέχνης, bitcoin, NFTs οποιοδήποτε περιουσιακό στοιχείο έβρισκαν. Οι μόνοι καπιταλιστές που πραγματικά επένδυσαν σε μηχανήματα υψηλής τεχνολογίας, σε κεφάλαιο, ήταν οι ιδιοκτήτες της Big Tech.

Εννέα στα δέκα δολάρια που δαπανήθηκαν για να υπάρξει η Facebook προήλθαν από αυτά τα χρήματα των κεντρικών τραπεζών! Έτσι χρηματοδοτήθηκε το νεφοκεφάλαιο κι έτσι οι ιδιοκτήτες τους μετατράπηκαν στην Νέα Άρχουσα Τάξη. Σε τεχνοφεουδάρχες. Ως αποτέλεσμα, η πραγματική εξουσία σήμερα δεν ανήκει στους ιδιοκτήτες των βιομηχανικών ρομπότ, των εργοστασίων, των κτιρίων ή των σιδηροδρομικών και τηλεφωνικών δικτύων. Αυτοί οι παραδοσιακοί καπιταλιστές συνεχίζουν να αποσπούν υπέρογκη υπεραξία από τη μισθωτή εργασία, αλλά δεν μπορούν να την κρατήσουν, δεν έχουν πλέον το πάνω χέρι, όπως παλιά.

Έχουν γίνει υποτελείς σε σχέση με τους ιδιοκτήτες του νεφοκεφάλαιου. Όσο για εμάς τους υπόλοιπους, παίζουμε πλέον έναν ρόλο που θυμίζει κολλήγους που συμβάλλουν στον πλούτο και την εξουσία της Νέας Άρχουσας τάξης με την απλήρωτη εργασία μας – σε συνδυασμό με την όποια μισθωτή εργασία καταφέρνουμε να διατηρούμε. Ναι, αλλά κεφαλαιοκρατία, καπιταλισμός, δεν είναι όλο αυτό το πράγμα;

Δεν έχεις πειστεί ακόμα, έτσι; Ξέρω. Είναι δύσκολο να αποχωριστούμε την λέξη, το όρο «καπιταλισμός». Και δεν είναι μόνο η αστική τάξη που νοείται τον καπιταλισμό όπως τα ψάρια νοούν το νερό – ως δεδομένο, φυσικό, μόνιμο περιβάλλον τους. Κι οι σοσιαλιστές έχουμε γαλουχηθεί να θεωρούμε σκοπό της ζωής μας, ως τον λόγο που υπάρχουμε σε αυτό τον κόσμο, την ανατροπή του καπιταλισμού. Η είδηση που φέρνω ότι το κεφάλαιο μας πρόλαβε, τον σκότωσε το ίδιο, και τον αντικατέστησε με κάτι χειρότερο, μας προκαλεί δυσφορία. Πράγματι, κυρίως οι αριστεροί συνοδοιπόροι μου είναι εκείνοι που προσπαθούν να με μεταπείσουν – να με πείσουν ότι, ναι, μπορεί το νεφοκεφάλαιο να είναι σημαντικό, αλλά «ακόμα στον καπιταλισμό ζούμε, σύντροφε.» Αντιπροτείνουν να μιλάμε για καπιταλισμό των ραντιέρηδων, για ψηφιακό καπιταλισμό, ή για μονοπωλιακό καπιταλισμό. Λάθος.

Ο Μπέζος κι ο Ζούκερμπεργκ δεν είναι απλά ραντιέρηδες. Η νεφοπρόσοδός τους διαφέρει ριζικά από την γεωπρόσοδο, καθώς η γη δεν απαιτεί τις γιγάντιες επενδύσεις σε νέα τεχνολογία που απαιτεί η συσσώρευση νεφοκεφάλαιου που γεννά την νεφοπρόσοδό τους. Ούτε έχει σχέση με μονοπωλιακά κέρδη καθώς ο Μπέζος και ο Ζούκερμπεργκ, αντί να μονοπωλούν αγορές για να πουλήσουν τα προϊόντα τους (όπως έκαναν ο Φορντ κι ο Έντισον) και έχουν υποκαταστήσει τις αγορές με νεφοφέουδα και δεν τους νοιάζει να παραγάγουν τα προϊόντα που προωθούν (σε αντίθεση με τον Φορντ και τον Έντισον). Μήπως να μιλάγαμε για τον «καπιταλισμό της επιτήρησης», surveillance capitalism; Και πάλι, όχι.

Οι τεχνοφεουδάρχες δεν χρησιμοποιούν, απλά, τους αλγόριθμους, για να μας κάνουν πλύση εγκεφάλου για λογαριασμό διαφημιστών σ’ ένα κατά τα άλλα καπιταλιστικό περιβάλλον. Όχι, το νεφοκεφάλαιο αναπαράγεται ταυτόχρονα μέσω της δωρεάν εργασίας μας, εκμεταλλευόμενο άμεσα τη μισθωτή εργασία και αποσπώντας νεφοπροσόδους από υποτελείς καπιταλιστές σε πλατφόρμες συναλλαγών, σε νεφοφέουδα, που δεν είναι αγορές. Αυτό δεν είναι καπιταλισμός, κυρίες και κύριοι! Οποιουδήποτε είδους.

Ναι, αλλά δεν αληθεύει ότι η τεχνοφεουδαρχία είναι παρασιτική και χωρίς τον καπιταλιστικό τομέα στο εσωτερικό της να παράγει εμπορεύματα και αξίες θα πεθάνει; Ναι, είναι αλήθεια. Αν οι παραδοσιακές καπιταλιστικές εταιρείες εξαφανιστούν, οι τεχνοφεουδάρχες θα εξαφανίζονταν κι αυτοί, μη μπορώντας να αποσπάσουν νεφοπροσόδους – υπεραξίες από τον παραδοσιακό καπιταλιστικό κλάδο. Και λοιπόν;

Ξεχνάμε ότι, αφού ο καπιταλισμός ανέτρεψε τη φεουδαρχία, οι βιομηχανίες τους ήταν επίσης παρασιτικές στους γαιοκτήμονες, με την έννοια ότι, χωρίς ιδιωτική γη να παράγει τρόφιμα, ο καπιταλισμός θα λιμοκτονούσε; Έτσι και τώρα: Ενώ ο παραδοσιακός καπιταλιστικός τομέας τροφοδοτεί την τεχνοφεουδαρχία, την εξουσία έχουν οι ιδιοκτήτες του νεφοκεφάλαιου που συσσωρεύουν τον περισσότερο πλούτο αποθησαυρίζοντας βουνά νεφοπροσόδων. Έχει σημασία αν το ονομάζουμε τεχνοφεουδαρχία ή κάποια μορφή καπιταλισμού; Σε αυτό το σημείο, αξίζει να θυμηθούμε τη ρήση του Μαρξ ότι το ζητούμενο δεν είναι να ερμηνεύσουμε αλλά να αλλάξουμε τον κόσμο. Επομένως, έχει σημασία αν αυτός εξακολουθεί να είναι καπιταλιστικός ή αν τον ονομάσουμε τεχνοφεουδαρχία; Νομίζω ότι, ναι, έχει σημασία.

Η αναγνώριση ότι ο κόσμος μας έχει γίνει τεχνοφεουδαρχικός μας βοηθάει να κατανοήσουμε το μέγεθος του εγχειρήματος – τι θα χρειαστεί για να συνασπιστούν τα θύματα της εκμετάλλευσης που, τώρα, δεν περιλαμβάνουν μόνον τους μισθωτούς αλλά και τις ορδές των νεφοκολλήγων που αναπαράγουν το ίδιο το νεφοκεφάλαιο που τους κρατάει σε μια κατάσταση όλο και βαθύτερης επισφάλειας. Η έννοια της τεχνοφεουδαρχίας αναδεικνύει ότι ο συνδικαλισμός των προλετάριων, των νοσηλευτών, των εργατών της γης αν και εξακολουθεί να είναι αναγκαίος, δεν είναι ικανός. Καταδεικνύει τι θα χρειαστεί για να οργανωθούμε κόντρα στο καρτέλ των ορυκτών καυσίμων, όταν τα μέσα επικοινωνίας μας λειτουργούν με νεφοκεφάλαιο προγραμματισμένο να δηλητηριάζει την κοινή γνώμη, τον δημόσιο διάλογο.

Εξηγεί πώς η στροφή στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα προκάλεσε τη γερμανική αποβιομηχάνιση, καθώς τα κέρδη που οφείλονται στην μηχανολογία υποκαταστάθηκαν από τις προσόδους που αποκομίζουν οι τεχνοφεουδάρχες μέσω νεφοκεφάλαιου που καταγράφει τις διαδρομές και τις συνήθειες των οδηγών και επιβατών αυτοκινήτων τύπου Tesla και BYD. Η απόφαση του Ίλον Μάσκ να αγοράσει το Twitter αποκτά, ξαφνικά, νέο νόημα: Για τον Μασκ, το Twitter δεν ήταν παρά μια ευκαιρία παντρέματος του μηχανολογικού του κεφάλαιου (ιδίως της Tesla και της SpaceX) με ιδιόκτητο, δικό του νεφοκεφάλαιο.

Ο Νέος Ψυχρός Πόλεμος μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, ιδίως μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία, αποκαλύπτεται ως ο απόηχος της υποβόσκουσας σύγκρουσης μεταξύ δύο τεράστιων νεφοφέουδων, ένα που συσσωρεύει νεφοπροσόδους εκφρασμένους σε αμερικανικά δολάρια, το άλλο σε κινεζικά γουάν. Δεν είναι απίστευτο;

Χρειάστηκαν επιστημονικές ανακαλύψεις που ξεπερνούν κάθε φαντασία, φανταστικά νευρωνικά δίκτυα και θαυμαστά προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης για να επιτευχθεί τι; Να δημιουργηθεί ένας κόσμος όπου, ενώ οι ιδιωτικοποιήσεις και τα φαντς κανιβαλίζουν τα κοινά κι όλο τον φυσικό πλούτο γύρω μας, το νεφοκεφάλαιο κανιβαλίζει τον εγκέφαλό μας. Για να ανακτήσουμε το μυαλό μας, πρέπει να ανακτήσουμε συλλογικά την ιδιοκτησία του νεφοκεφάλαιου.

Μόλις επανακτήσουμε το μυαλό μας, μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε για να βρούμε έναν τρόπο να δημιουργήσουμε, συλλογικά, το νέο κοινόχρηστο νεφοκεφάλαιο. Θα είναι πολύ δύσκολο! Είναι όμως ο μόνος τρόπος για να μετατρέψουμε αυτό το κορυφαίο δημιούργημά μας, το νεφοκεφάλαιο, από παραχθέν μέσο τροποποίησης της συμπεριφοράς μας σε παραχθέν μέσο ανθρώπινης συνεργασίας και χειραφέτησης. Κολλήγοι, προλετάριοι και υποτελείς του νεφοκεφάλαιου ενωθείτε! Δεν έχουμε να χάσουμε τίποτα εκτός από τις αλυσίδες του μυαλού μας.